UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 listopada 2009 roku, znak: (...) Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, działając na podstawie art. 15b w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr (...) dnia 30 września 2009 roku, ponownie ustalił wysokość należnej ubezpieczonemu S. S. emerytury na kwotę 1.796,43 złotych.

Z decyzją powyższą nie zgodził się ubezpieczony S. S., który w odwołaniu z 21 grudnia 2009 roku wniósł uchylenie decyzji przeliczającej emeryturę wg wskaźnika 0,7% za okres pracy na stanowisku zastępcy szefa (...) w G. ds. polityczno-wychowawczych. Wyjaśnił, iż nie zna przesłanek, dla których poddano go weryfikacji w roku 1990. Dodał, iż w okresie 1970-1990 służył wyłącznie w służbie mundurowej, tj. MO i Policji.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, która legła u podstaw wydania zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 29 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie w części uwzględnionej decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. z dnia 04 października 2011 roku numer (...) i zmienił zaskarżoną decyzję Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w W. z dnia 14 listopada 2009 roku numer (...) i zaliczył ubezpieczonemu S. S. okres od 01 luty 1983 roku do 01 luty 1990 roku w wysokości 2,6 % podstawy wymiaru.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Wnioskiem z dnia 14 marca 1970 roku ubezpieczony wystąpił zatrudnienie w służbach MO w G.. Ukończył Szkołę(...) MO w Ł., rozkazem z dnia 13 stycznia 1977 roku został mianowany młodszym chorążym MO. Od 20 września 1988 roku ubezpieczony pełnił służbę w randze kapitana MO. W latach 1979-1982 ubezpieczony odbył dzienne wyższe studia zawodowe w zakresie prawno-administracyjnym oraz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w Wyższej Szkole (...). F. W. w S..

W okresie od dnia 1 maja 1970 roku do dnia 31 lipca 1990 roku ubezpieczony zatrudniony był jako funkcjonariusz w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w S.. W okresie od dnia 1 lutego 1983 roku do dnia 31 lipca 11983 roku ubezpieczony pracował jako zastępca ds. polityczno-wychowawczych kierownika Komisariatu MO w G., zaś od dnia 1 sierpnia 1983 roku do 21 listopada 1989 roku w Rejonowym Urzędzie Spraw Wewnętrznych w G. jako zastępca szefa ds. polityczno- wychowawczych. W okresie od dnia 22 listopada 1989 roku do dnia 1 lutego 1990 roku pozostawał do dyspozycji w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w S..

Według charakterystyki wystawionej przez przełożonego ubezpieczony mógł zajmować kierownicze stanowiska w Policji.

W opinii z dnia 25 września 1990 roku, na skutek odwołania wniesionego przez ubezpieczonego, Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, uznała, iż ubezpieczony może ubiegać się o zatrudnienie w Policji, UOP oraz innych jednostkach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych lub Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.

Decyzją Komendanta Wojewódzkiego Policji w S. z 4 października 1990 roku ubezpieczony S. S. nabył prawa do emerytury milicyjnej na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (Dz. U. z 1983 roku, nr 46, poz. 210). Do wysługi lat obliczonej dla celów emerytalnych uwzględniono okres zasadniczej służby wojskowej od dnia 26 kwietnia 1967 roku do 18 kwietnia 1969 roku oraz służby w MO od dnia 1 maja 1970 roku do 7 sierpnia 1990 roku. Emerytura z tytułu 25 lat wysługi wyniosła 70% podstawy jej wymiaru, tj. 1.195.361 złotych.

Decyzją ZUS z dnia 18 czerwca 1994 roku przeliczono należne ubezpieczonemu świadczenie i ustalono jego nową wysokość w kwocie brutto 5.782.379 złotych - za wysługę 24 lat, 10 miesięcy (65,57% Podstawy wymiaru).

Decyzją z dnia 27 lutego 2009 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA dokonał waloryzacji przysługującej ubezpieczonemu emerytury od dnia 1 marca 2009 roku. Wysokość waloryzowanej emeryt wyniosła 1.936.18 złotych.

Pismem z dnia 30 września 2009 roku „informacja o przebiegu służby (...)” Instytut Pamięci Narodowej — Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, przekazał organowi rentowemu informację, że S. S. w okresie od dnia 1 lutego 1983 roku do dnia 31 lipca 1990 roku pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mówi art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 — 1990 roku oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 roku, nr 63, poz. 425 z późn. zmianami).

Decyzją z dnia 14 listopada 2009 roku, Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, działając na podstawie art. 15b w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego i Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Więziennej oraz ich rodzin oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr(...) z dnia 30 września 2009 roku, ponownie ustalił wysokość należnej ubezpieczonemu S. S. emerytury na kwotę 1.796,43 złotych.

Decyzją z dnia 4 października 2011 roku Dyrektor Zakładu Emeryt Rentowego MSWiA, opierając się na informacji IPN nr (...) z dnia 26 września 2011 roku ustalił nową wysokość świadczenia należnego ubezpieczonemu na kwotę 1.974,27 złotych wyłączając z okresu uznanego za okres pracy w organach Służby Bezpieczeństwa MSW okres od 2 lutego 1990 roku do 31 lipca 1990 roku.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Wywołane odwołaniem postępowanie podlega także częściowemu umorzeniu z powodów opisanych poniżej.

Sąd I instancji wskazał, że zaskarżoną decyzją organ rentowy, działając na podstawie art. 15b w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr (...) dnia 30 września 2009 roku, ponownie ustalił wysokość należnej ubezpieczonemu S. S. emerytury na kwotę 1. 796,43 złotych. Zaskarżenie powyższej decyzji w sposób oczywisty wyznaczyło ramy czasowe sporu — przypisywane ubezpieczonemu zatrudnienie w organach Służby Bezpieczeństwa MSW dotyczyło okresu od 1 lutego 1983 roku do 31 lipca 1990 roku. Z kolei decyzją z 4 października 2011 roku , niezaskarżoną przez ubezpieczonego, organ rentowy, opierając się na nowej informacji IPN nr (...) z dnia 26 września 2011 roku ustalił nową wysokość świadczenia należnego ubezpieczonemu na kwotę 1.974,27 złotych wyłączając z okresu uprzednio uznanego za okres pracy w organach Służby Bezpieczeństwa MSW okres od 2 lutego 1999 roku do 31 lipca 1990 roku. W oparciu o powyższe zakreślone zostały nowe ramy sporu od dnia 1 lutego 1983 roku do dnia 1 lutego 1990 roku. Z powyższego wynika, iż organ rentowy częściowo uwzględnił żądanie ubezpieczonego, co ograniczyło ramy czasowe sporu i skutkowało na mocy przepisu art. 477 ^{((

13))} k.p.c. w zw. z przepisem art. 355 § 1 k.p.c. umorzeniem postępowania za okres od dnia 2 lutego 1990 roku do dnia 31 lipca 1990 roku.

Co się zaś tyczy sporu wyznaczonego ramami czasowymi od dnia 1 lutego 1983 roku do dnia 1990 roku Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności przytoczył niezbędne do rozstrzygnięcia sporu regulacje prawne. Ustalony w sprawie stan faktyczny był bowiem bezsporny. Zadaniem Sądu I instancji była ocena, czy pracę ubezpieczonego można zakwalifikować — jak to uczynił organ rentowy - jako pracę w organach Służby Bezpieczeństwa PRL.

Sąd meriti wskazał, że z dniem 16 marca 2009 r. weszła - ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa. Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 24, poz. 145), która wprowadziła do ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 8, poz. 67 ze zm.) przepis art. 1 5b, określający zasady obliczania wysokości emerytury dla osób, które pozostawały w służbie przed 2 stycznia 1999 r. i pełniły służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. Nr 63, poz. 425 ze zm.).

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. organami bezpieczeństwa państwa, w rozumieniu ustawy, są:

1) Resort Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego;

2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3) Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego;

4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3, a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5) instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach Spraw wewnętrznych

6) Akademia Spraw Wewnętrznych;

7) Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza;

8) Zarząd Główny Służby Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;

9) Informacja Wojskowa;

10) Wojskowa Służba Wewnętrzna;

11) Zarząd II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego;

12,) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz okręgach wojskowych;

W ust. 3 wskazano, że jednostkami Służby Bezpieczeństwa rozumieniu ustawy są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Stosownie do treści przepisu art. 15b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (..), w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów która pozostawała w służbie przed dniem 2 Stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0,7 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa w latach 1944-1990;

2,) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresom równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz pkt 2-4.

W ust. 2 wskazano, że przepisy art. 14 i 15 stosuje się odpowiednio.

W ocenie Sądu I instancji, zaskarżona decyzja, operująca niższym wskaźnikiem procentowym podstawy wymiaru, wydana została na podstawie informacji z której wynika, iż we wskazanym w niej okresie ubezpieczony pracował w jednostce Służby Bezpieczeństwa MSW, co zgodnie z przywołanymi przepisami upoważniało organ rentowy do zastosowania wskaźnika podstawy 0, 7%. Według art. 2 ust. 3 tej ustawy, jednostkami Służby Bezpieczeństwa w jej rozumieniu są bowiem wyłącznie te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

W ocenie Sądu Okręgowego, stanowisko organu rentowego kwalifikujące zatrudnienie ubezpieczonego na stanowisku zastępcy kierownika Komisariatu MO ds. polityczno-wychowawczych, a później zastępcy szefa Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych ds. polityczno-wychowawczych, jako pracę w organach Służby Bezpieczeństwa PRL, jest nietrafne. W toku procesu ustalono bowiem, że ubezpieczony w okresie od 1 lutego 1983 roku do 1 lutego 1990 roku, pracując w MO i Rejonowym Urzędzie Spraw Wewnętrznych, zatrudniony był w pionie polityczno-wychowawczym tych służb.

Już na wstępie rozważań Sąd I instancji zauważył, iż o kwalifikacji danej służb jako pracy w służbie bezpieczeństwa nie decyduje sam fakt zatrudnienia w resorcie spraw wewnętrznych ani milicji obywatelskiej, ale charakter tego zatrudnienia w szczególności zaś normatywne związki danej służby z szeroko rozumianą służbą bezpieczeństwa, czyli oparcie zatrudnienia o regulacje dotyczące pracy w służbie bezpieczeństwa.

W ocenie Sądu meriti praca w pionach polityczno-wychowawczych Wojewódzkich Urzędów Spraw Wewnętrznych oraz jednostek im podległych (np. Rejonowych Urzędach Spraw Wewnętrznych) nie stanowi pracy w organach służby bezpieczeństwa PRL w rozumieniu przywołanych przepisów. Sad Okręgowy wskazał, iż pion taki funkcjonował w strukturze Milicji Obywatelskiej w latach 1981-1989, a został utworzony zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych nr (...) z dnia 30 października 1981 roku w sprawie organizacji i zakresu działania pionu polityczno-wychowawczego resorcie spraw wewnętrznych. Rozwiązanie tych struktur nastąpiło zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych nr 95 z dnia 21 listopada 1989 w sprawie likwidacji i przekształcenia niektórych służb i jednostek organizacyjnych MSW.

W sprawie niniejszej na planie szczegółowym należało w ocenie Sądu Instancji, ustalić czy służba pełniona przez ubezpieczonego mieściła się sformułowanym w przepisie art. 2 ust. 1 pkt 1-12 ustawy lustracyjnej. Jakkolwiek przywołany katalog ma charakter zamknięty, cechuje go umiarkowany stopień precyzji, operuje bowiem (zwłaszcza jego punkt 5) ogólnym pojęciem „instytucji centralnych służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległych im jednostek terenowych wojewódzkich, powiatowych, i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych”. Z kolei definicję legalną „jednostki służby Bezpieczeństwa” zawiera ust. 3 przepisu art. 2 cytowanej ustawy, stanowiący, iż jednostkami takimi są te jednostki, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania UOP, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

W ocenie Sądu, jakkolwiek pion polityczno-wychowawczy stanowił jednostkę organizacyjną MSW, brak jest jakichkolwiek przesłanek prawnych by uznać go za instytucje centralną Służby Bezpieczeństwa MSW bądź podległych jej jednostek terenowych w równorzędnych komendach Milicji Obywatelskich albowiem pojawia się zasadnicza sprzeczność której nie przeanalizował krytycznie organ rentowy. Z jednej bowiem strony zarządzeniem nr (...), datowanym na dzień 21 listopada 1989 roku, Minister Spraw Wewnętrznych nie tylko rozwiązał pionową strukturę o nazwie „Służba Polityczno- Wychowawcza” i jej dowództwo (Zarząd Polityczno- Wychowawczy MSW) oraz wszystkie stanowiska pracy w tym pionie w całym resorcie spraw wewnętrznych, ale nie powołał w miejsce tego pionu żadnej nowej służby (vide k. 62-64). Z drugiej strony w okresie, w którym brakowało już samego pionu polityczno-wychowawczego (został na mocy przywołanych powyżej przepisów rozwiązany), Minister Spraw Wewnętrznych zarządzeniem nr (...), wydanym na podstawie art. 58 ustawy z dnia 31 lipca 1985 roku o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa Milicji Obywatelskiej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (Dz. U., nr 38, poz. 181 itd.) w zw. z art. 136 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz. l nr 30, poz. 180) określał, iż funkcjonariuszem byłej Służby Bezpieczeństwa są osoby, które pełniły służbę na stanowiskach i w jednostkach wymienionych w Instrukcji Przewodniczącego Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej z dnia 25 czerwca 1990 roku (§ 1). W przywołanej instrukcji w ust. 3 lit. c jako funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa wymieniono zastępców szefów służby polityczno-wychowawczej. Na tej właśnie podstawie IPN, a za nim organ rentowy dokonywał swoich kwalifikacji, w ocenie Sądu I instancji -błędnych. Między bowiem uznaniem charakteru pracy ubezpieczonego jako pracy w organach Służby Bezpieczeństwa w oparciu o instrukcję wydaną na podstawie zarządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych po fakcie pełnienia służby, a podstawą normatywną w oparciu, o którą praca była świadczona przez cały sporny okres, nie zachowano istniejącej więzi hierarchicznej. Nie może być wszakże tak, iż o pracy w Służbie Bezpieczeństwa PRL decyduje fakt uznania jej za takową niejako następczo po zaprzestaniu jej pełnienia zaś podstawa prawna, w oparciu o którą praca ta była świadczona i w oparciu o którą nawiązano z ubezpieczona stosunek służbowy. Aby bowiem daną prace uznać za zatrudnienie w Służbie Bezpieczeństwa PRL musiałaby ona niewątpliwie stanowić taką pracę w trakcie pełnienia służby, to jest być jako taka traktowana w strukturze organów i służb przez samego pracownika oraz jego przełożonych. Przesłanek takiego charakteru świadczonej przez ubezpieczonego pracy w pionie polityczno-wychowawczym jednostek resortu spraw wewnętrznych brakowało. W szczególności z analizy zgromadzonej dokumentacji nie wynikało by ubezpieczony do dnia 1 lutego 1990 roku świadczył pracę w służbie bezpieczeństwa w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 31 lipca 1985 roku. Owszem, jego służba regulowana była przez przywołane powyżej przepisy, przy czym w zakresie w jakim dotyczyły one służby Milicji Obywatelskiej. Rozwijając wątek, charakter pracy ubezpieczonego winien być bowiem oceniony w pierwszej kolejności w oparciu o akty wyższego rzędu i razie sprzeczności z określeniem charakteru pracy dokonanym ex post, winien mieć charakter wiążący. Ani bowiem zarzadzenie, ani instrukcja nie dookreślały samego charakteru świadczonej pracy, a ustalały w istocie prawną dopuszczalność zatrudnienia w związku ze zmianą ustroju i likwidacją niektórych służb. Kryteria określone w instrukcji przyjęto dla celów weryfikacyjnych, miały one charakter poniekąd słusznościowy, co w żaden sposób nie oznacza, iż były to ściśle normatywne kryteria kwalifikacji danej pracy jako zatrudnienia w SB. Notabene w niniejszym przypadku uznano finalnie, iż ubezpieczony może być zatrudniony w strukturach UOP, nie miały więc charakteru rozstrzygającego.

Sąd I instancji wyartykułował również jeszcze jedną formalno-prawną wątpliwość dotyczącą statusu przywołanej instrukcji. Jako podstawę jej wydania przywołano przepis art. 58 ustawy z dnia 31 lipca 1985 roku. Przepis ten stanowi, wyraźnie, iż Minister Spraw Wewnętrznych określa sposób pełnienia i przebieg służby oraz szczegółowe prawa i obowiązki funkcjonariuszy. Należy przy tym zauważyć, iż enumeratywne wyszczególnienie stanowisk pracy kwalifikowanych jako praca w służbie bezpieczeństwa pod kątem zatrudnienia w nowych służbach demokratycznego państwa w istocie nie dotyczy ani szczegółowych praw, ani obowiązków, ani sposobu pełnienia służby przez funkcjonariuszy. Instrukcja wykraczała więc znacznie poza zakres wynikającej z przywołanego przepisu delegacji. Dodatkowo, Sąd Okręgowy wskazał, że nawet w kontekście brzmienia przepisu art. 2 ust. 3 ustawo lustracyjnej pion polityczno-wychowawczy nie może być uznany za jednostkę służby bezpieczeństwa, nie uległ bowiem rozwiązaniu z chwila utworzenia UOP albowiem został zniesiony z dniem 21 listopada 1989 roku, podczas, gdy ustawa o Urzędzie Ochrony Państwa została uchwalona 6 kwietnia 1990 weszła w życie 10 maja 1990 roku, co oznacza, iż w dacie ukonstytuowania się urzędu pionu tego już nie było. Nie można też mówić, by jakakolwiek istniejących wówczas służb stanowiła następcę prawnego struktur polityczno-wychowawczych MSW. Wszystko powyższe przemawia w ocenie Sądu meriti za uznaniem, iż pion polityczno-wychowawczy komisariatów MO i rejonowych urzędów spraw wewnętrznych nie stanowiły służby w strukturach Służby Bezpieczeństwa MSW. Powyższe oznaczało, iż obliczenie emerytury przy pomocy niższego wskaźnika przewidzianego dla funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa za okres o dnia 1 lutego 1983 roku do 1 lutego 1990 roku było nieprawidłowe. Nie można bowiem uznać stanowiska zajmowanego przez ubezpieczonego za pracę w strukturach służby bezpieczeństwa tylko dlatego, że Przewodniczący CKK MSW a nawet Minister Spraw Wewnętrznych ex post uznali ją za takową, opierając się na budzących liczne zastrzeżenia przepisach wykonawczych, podczas gdy charakter taki nie wynikał z podstawy prawnej regulującej całokształt służby danego funkcjonariusza.

Wobec powyższego po umorzeniu postępowania w części, o czym orzeczono w punkcie I wyroku, Sąd I instancji opierając się na treści przepisu art. 477 ^{((
14 ))} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, w ten sposób, iż zaliczył ubezpieczonemu S. S. okres od 1 lutego 1983 roku do 1 lutego 1990 roku w wysokości 2,6% podstawy wymiaru.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł organ rentowy, zaskarżając wyrok w części w zakresie pkt 2 wyroku i zarzucił mu naruszenie przepisów prawa materialnego w szczególności art. 13a ust. 1 i 5, art. 15 b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004r. Nr 8 poz. 67 z późń. zm.) dalej zwaną „policyjną ustawą emerytalną” oraz § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej, Straży Pożarnej, oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 239 poz. 2404 ze zm.).

Wskazując na powyższe naruszenia apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części – co do punktu 2 i oddalenie odwołania w całości ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w części, w pkt 2 i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że w ocenie pozwanego, Sąd Okręgowy niesłusznie uznał, iż okres służby odwołującego od l.02.1983 r. do dnia l.02.1990 r. należy zaliczać w wysokości 2,6 % podstawy wymiaru emerytury. Emerytura odwołującego za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w okresie wskazanym w Informacji o przebiegu służby otrzymanej przez pozwanego z Instytutu Pamięci Narodowej wynosić powinna 0,7 % podstawy wymiaru zgodnie z art 15b ust. 1 pkt 1 policyjnej ustawy emerytalnej w związku z art. 13a ust. 5 tejże ustawy.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie i podniósł, że jego zdaniem apelacja pozwanego nie zawiera żadnych merytorycznych argumentów. Podkreślił również, że nigdy nie był funkcjonariuszem służb bezpieczeństwa państwa. S. S. wskazał, że organ rentowy nie zechciał w roku 2009 wniknąć w istotę sprawy, skorzystał ze swoich uprawnień i w jego sprawie oraz innych funkcjonariuszy Milicji zatrudnionych w byłym pionie polityczno -wychowawczym MO zwrócił się do IPN. Powoływanie się w decyzji z 14 listopada 2009 r. i obecnie w apelacji na przepisy art. 2 ustawy z 18.10.2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów jest, w ocenie ubezpieczonego, nieporozumieniem, gdyż z art. 2 ustawy nie wynika, że mieści się w nim pion polityczno- wychowawczy MSW. S. S. wskazał również, że w ocenie sądów okręgowych i także apelacyjnych pion polityczno -wychowawczy był częścią składową Milicji Obywatelskiej, a funkcjonariusze tej byli w służbie milicyjnej, a nic w służbie bezpieczeństwa państwa. Ubezpieczony podniósł, że wmawianie mu, że był w służbach bezpieczeństwa państwa jest twierdzeniem absurdalnym z prawnego punktu widzenia, przeczy rzeczywistości i faktom z jego 20-letniej służby w mi1icji obywatelskiej i policji. Ubezpieczony podkreślił, że nigdy nie poniżył się, by podjąć pracę w służbach bezpieczeństwa i nikt mu tego nigdy nic proponował, bo w 1970 roku obrał inną drogę zawodową i w tym kierunku kształcił się w milicyjnych szkołach: podoficerskiej i wyższej szkole oficerskiej. Stąd przypisanie go do służb bezpieczeństwa państwa i obniżenie i tak niezbyt dużej emerytury było dla niego szokiem. Pion polityczno- wychowawczy MSW został rozwiązany zarządzeniem nr 95 MSW z dniem 21.11.1989 r., a tym samym funkcjonariusze tam zatrudnieni przestali być funkcjonariuszami tam zatrudnionymi. Zaraz po rozwiązaniu pionu polityczno – wychowawczego przekazani zostali do dyspozycji Komendantów Wojewódzkich Policji. Natomiast Urząd Ochrony Państwa powołano w roku następnym ustawą z 6.04.1990 r. , a organizowanie jego przeciągnęło się jeszcze kilka miesięcy. Z chwilą powołania UOP nie rozwiązano pionu po1ityczno-wychwawczego, bo on już od kilku miesięcy nie istniał. Pion po1ityczno- wychowawczy nie był także poprzednikiem żadnej rozwiązanej struktury w chwili powołania UOP. Jeżeli więc pion polityczno - wychowawczy nie spełniał prawnego kryterium przynależności do bezpieczeństwa państwa to i funkcjonariusze nie byli funkcjonariuszami służb bezpieczeństwa państwa. Zdaniem ubezpieczonego, Sąd Okręgowy w Szczecinie skrupulatnie zbadał te zagadnienia i wyciągnął trafne wnioski. W ocenie S. S. Zakład Emerytalno - Rentowy MSW nie mając argumentów, bez poparcia dowodowego i chyba „dla zasady” wniósł apelację do Sądu w Szczecinie. Obszerne uzasadnienie wyroku pozwala Zakładowi Emerytalno- Rentowemu bezsprzecznie wyjaśnić wszelkie wątpliwości i właściwie określić miejsce ubezpieczonego w resorcie spraw wewnętrznych w okresie od 1.02.1983 r. do 1.02.1990 r. Miejscem tym była przez 20 lat ta sama jednostka milicji i policji tj. G. woj. (...). Od 1.05.1970 r do 3.07. 1990 r. jako funkcjonariusz najpierw MO, a potem policji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się o tyle zasadna, iż doprowadziła do wydania orzeczenia kasatoryjnego, tj. uchylającego zaskarżony wyrok do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Szczecinie.

Na wstępie wskazać należy, iż postępowanie apelacyjne ma merytoryczny charakter i jest dalszym ciągiem postępowania rozpoczętego przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Rozważając zakres kognicji sądu odwoławczego, Sąd Najwyższy stwierdził, iż sformułowanie „w granicach apelacji” wskazane w tym przepisie oznacza, iż sąd drugiej instancji między innymi rozpoznaje sprawę merytorycznie w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń faktycznych, prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestaje na materiale zebranym w pierwszej instancji, ustala podstawę prawną orzeczenia niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji oraz kontroluje poprawność postępowania przed sądem pierwszej instancji, pozostając związany zarzutami przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, ale biorąc z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55).

Stosownie do art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W orzeczeniu z 11 marca 1998 r. (III CKN 411/97, niepubl.) Sąd Najwyższy przyjął, że nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. oznacza niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podstawą roszczenia. Nierozpoznanie istoty sprawy oznacza również zaniechanie przez sąd pierwszej instancji zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, LexPolonica nr 333025).

Na gruncie powyższego wskazać należy, że w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji nie rozpoznał jej istoty, albowiem nie zbadał czy ubezpieczony w spornym okresie należał do kręgu osób, w stosunku do których znajduje zastosowanie art. 15b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 8, poz. 67 ze zm., dalej jako ustawa emerytalna), tj. nie zbadał czy ubezpieczony jest osobą, która pełniła służbę w charakterze funkcjonariusza w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (tj. Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze zm., dalej jako ustawa lustracyjna), opierając się w tym zakresie wyłącznie na kwestionowanej przez ubezpieczonego informacji nr (...) Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu dotyczącej przebiegu służby ubezpieczonego.

Z dołączonej do akt sprawy dokumentacji WUSW w S. wynika, że ubezpieczony służył w oddziałach ZOMO (np. protokół powypadkowy z 10 grudnia 1982 roku - k.191 akt WUSW, oświadczenie ubezpieczonego o wypadku doznanym podczas rozpraszania tłumu w dniu 16 grudnia 1981 roku w rejonie dworca PKP i ówczesnej Stoczni im. (...) w G. – k.193 akt WUSW). Z uwagi na fakt, że w karcie przebiegu służby ubezpieczonego nie ma w ogóle zapisu o okresie jego służby w ZOMO, nie można było ustalić jej dat granicznych, a przede wszystkim faktu, czy ubezpieczony pełnił ją również w spornym okresie. Nie ma bowiem informacji kiedy jego służba w ZOMO się zakończyła. Takie ustalenia niewątpliwie stanowią istotną okoliczność w sprawie.

Wskazać bowiem należy, że informacja Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu dotycząca przebiegu służby ubezpieczonego nie jest dla Sądu wiążąca i Sąd musi zbadać wszelkie okoliczności sprawy na podstawie dostępnej mu dokumentacji, tak aby nie narazić się na zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne IPN nie mogą natomiast wiązać sądu, do którego wyłącznej kognicji należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna ustalonych faktów (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 roku, sygn. akt II UZP 10/11, Lex nr 1230289, a nadto por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 stycznia 2012 roku, sygn. akt K 36/09, Lex nr 1102085).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd ustali granice czasowe służby ubezpieczonego w strukturach ZOMO i następnie (o ile służba ta będzie dotyczyła spornego okresu) oceni prawidłowość decyzji organu rentowego w oparciu o obowiązujące przepisy.

Zważając na powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE