UZASADNIENIE

Powódka K. K. (1) wystąpiła przeciwko pozwanemu (...) S.A. w S. o zasądzenie kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę związaną ze śmiercią jej syna J. K. (1), który zginął w wypadku komunikacyjnym w dniu 1 października 2010 r. oraz kwoty 10.000 zł odszkodowania za znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy w Kępnie wyrokiem z dnia 31 marca 2014 r. zasądził od (...) S.A. w S. na rzecz powódki K. K. (1) kwotę 7.500 zł z ustawowymi odsetkami od 22 lutego 2011 r. oraz kwotę 5.000 zł z ustawowymi odsetkami od 22 lutego 2011 r.. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie i orzekł o kosztach postępowania. Rozstrzygnięcie swoje oparł na następujących ustaleniach:

Dnia 1.10.2010 r. w O. gmina K., kierujący samochodem osobowym marki O. (...) nr rej. (...) R. G. (1), w trakcie wyprzedzania samochodu marki C., zderzył się z nadjeżdżającym z przeciwnej strony kierującym rowerem J. K. (1), powodując jego śmierć. Wypadek miał miejsce o godzinie 19:38 na terenie obszaru zabudowanego, oświetlonego lampami ulicznymi, gdzie dozwolona administracyjna prędkość wynosiła 50 km/h. Było wówczas ciemno. Pojazd wyprzedzany przez kierowcę O. jechał z prędkością około 50 km/h. R. G. (1) jechał z prędkością około 60 km/h i w sposób łagodny zmieniał pas ruchu. Zarówno J. K. (1), jak i R. G. (1) byli trzeźwi.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Kępnie w sprawie II K 582/10 uznał R. G. (2) za winnego tego, że w dniu 1 października 2010 r. w miejscowości O. naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując samochodem osobowym marki O. , na prostym odcinku drogi , nie zachował należytych środków ostrożności i jadąc z nadmierną prędkością podjął manewr wyprzedzania jadącego, w tym samym kierunku, samochodu osobowego marki F. (...), nie upewniając się, czy posiada odpowiednią widoczność i dostateczne miejsce do wyprzedzania bez utrudniania komukolwiek ruchu, przez co nie ustąpił pierwszeństwa nadjeżdżającemu z przeciwka rowerzyście i po zjechaniu na lewy pas ruchu, uderzył w jadący tym samym pasem w przeciwnym kierunku rower, kierowany przez J. K. (1), który w następstwie odniesionych obrażeń , po przewiezieniu do szpitala, zmarł.

Kierujący samochodem O. (...) R. G. (1) był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym (...) S.A. w S..

Powódka K. K. (1) w chwili śmierci swego syna liczyła 58 lat. Ma wykształcenie podstawowe, bez zawodu. Prowadziła gospodarstwo rolne o powierzchni 4,5 ha po rodzicach. Od 56 roku życia zaczęła pobierać emeryturę z KRUS. W chwili śmierci syna wynosiła ona 600 zł miesięcznie, a obecnie około 800 zł miesięcznie. Z mężem żyje w separacji. Prowadziła wspólne gospodarstwo domowe z dwoma synami – J. liczącym w chwili śmierci 25 lat i młodszym – K. liczącym 20 lat. Syn K. w chwili śmierci brata pracował i zarabiał najniższa pensje krajową. Był bezdzietnym kawalerem. Część zarobionych pieniędzy przeznaczał na wspólne utrzymanie.

Zmarły J. K. (1) był bezdzietnym kawalerem. Pracował i zarabiał około 2000 zł. miesięcznie, a w ostatnich dwóch miesiącach przed śmiercią, w związku z pracą w nadgodzinach, jego zarobki wynosiły około 4 000 zł miesięcznie. J. K. (1) zarobione pieniądze oddawał powódce, która około 1000 zł przeznaczała na utrzymanie wspólnego gospodarstwa domowego. Sam brał część z tych pieniędzy na własne potrzeby, a resztę matka wpłacała na rachunek bankowy jako oszczędności syna. Zamiarem synów było otwarcie własnego warsztatu samochodowego. Jaku b K. zaczął już kupować wyposażenie tego zakładu w postaci narzędzi. Dochody z tej działalności miały wesprzeć powódkę w prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. Syn J. pomagał również matce w uprawie 10 arowego ogródka. Syn ten był dla powódki wsparciem psychicznym. Miała z nim dobry kontakt. Wobec matki był bardzo serdeczny i uczuciowy. Zapewniał on również matce poczucie stabilności i bezpieczeństwa w wymiarze ekonomicznym.

Po śmierci syna u powódki wystąpiły zaburzenia adaptacyjne – trauma żałoby, które przeszły w stan przewlekłych zaburzeń w postaci procesu o charakterze lękowo-depresyjnym. Powódka na zaburzenia funkcjonowania psychicznego i leczy się psychiatrycznie – farmakologicznie. Biegły psychiatra stwierdził u powódki zaburzenia adaptacyjno-depresyjne z komponenta lękową. Uszczerbek na zdrowiu w tym zakresie wynosi około 5%.

Sytuacja materialna powódki po śmierci syna pogorszyła się w sposób istotny. Ponadto syn J. maił być wsparciem dla powódki na starość. Powódka przejęła część prac domowych i przydomowych, wykonywanych uprzednio przez zmarłego syna. Po jego śmierci znacznie ograniczyła wydatki na jego utrzymanie.

Są uznał, że J. K. (1) przyczynił się do wypadku w 50%, gdyż kierując rowerem nie miał wymaganego oświetlenia zewnętrznego, posiadając na sobie tylko kamizelkę odblaskową.

Z uwagi na to przyczynienie Sąd obniżył powódce zadośćuczynienie do kwoty 22.500 zł. Ponieważ od pozwanego powódka otrzymała z tego tytułu kwotę 15.000 zł, zasądzono pozostała kwotę 7.500 zł.

Sąd natomiast uznał, że powódce należy się odszkodowanie za jej znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z powodu śmierci syna w kwocie 25.000 zł. Uwzględniając 50% przyczynienie się poszkodowanego do zaistniałej szkody i wypłatę już kwoty 7.500 zł, należy się z tego tytułu kwota 5.000 zł.

Apelację od tego rozstrzygnięcia złożyła powódka zaskarżając punktu 3,4 i 5 wyroku. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1. naruszenie przepisów postępowania , a to art. 235 § 1 k.p.c. przez naruszenie zasady bezpośredniości polegające na poczynieniu przez Sąd ustaleń faktycznych w oparciu o dowody przeprowadzone w innym postępowaniu,

2. naruszenie prawa materialnego – art. 362 k.c. w zw. z art. 446 § 3 i 4 k.c. przez przyjęcie, że poszkodowany syn powódki przyczynił się do powstania szkody w 50% i w oparciu o to obniżenie powódce zadośćuczynienia i odszkodowania,

3. naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. poprzez dowolna ocenę materiału dowodowego oraz naruszenie reguł dowodzenia polegające na:

⚫: błędnym ustaleniu, że R. G. (1) miałby możliwość uniknięcia wypadku, gdyby zmarły J. K. (1) miał prawidłowe zewnętrzne oświetlenie roweru,
⚫: pominięcie, co było bezpośrednia [przyczyną wypadku i czy R. G. (1) w należyty sposób obserwował przedpole jazdy, zachował szczególną ostrożność, jechał z dozwolona prędkością

4. naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 446 §4 k.c. przez przyjęcie niewłaściwej kwoty należnego zadośćuczynienia i dokonania w tym zakresie nieprawidłowych wyliczeń,

5. naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie i obciążenie powódki częścią kosztów postępowania.

W oparciu o te zarzuty wniosła o zmianę orzeczenia w zaskarżonej części i uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenia kosztów za obie instancje.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Zasadny jest zarzut powódki, że Sąd nie przeprowadził dowodu z opinii biegłego na okoliczność przyczyn wypadku w wyniku którego śmierć poniósł syn powódki. W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Rejonowy powołał się - odnośnie analizy przebiegu zdarzenia – na opinie biegłego sądowego J. R. znajdującą się w aktach sprawy II K 582/10 Sądu Rejonowego w Kępnie. Dowodu jednak ze stosownych dokumentów znajdujących się w aktach karnych Sąd I instancji nie przeprowadził. Stanowi to uchybienie w zakresie postępowania dowodowego, które mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie.

Należy podkreślić, co do zasady nie jest wyłączona możliwość zaliczenia w poczet materiału dowodowego w postępowaniu cywilnym dowodów zgromadzonych w innym postępowaniu, także karnym. Zaliczenie to nie może jednak zostać dokonane w sposób całościowy. Narusza zasadę bezpośredniości (art. 235 k.p.c.) zaliczenie w poczet materiału dowodowego np. akt zakończonej sprawy karnej. Dopuszczalne jest natomiast i pozostaje w zgodzie z art. 235 k.p.c. zaliczenie poszczególnych, ściśle określonych dokumentów, czy też zeznań świadków. Tylko przy takim trybie postępowania strony będą miały możliwość ustosunkowania się do zaliczenia poszczególnych dokumentów czy też zeznań świadków w poczet materiału dowodowego (tak orzecz. SN z dnia 10 listopada 1966 r. II PK 269/66 z notką M.P., NP 1967, nr 6; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1967 r. I I PR 155/67; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2011 r. IV CSK 142/11, wrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1971 r. II CR 384/71, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1997 r. I CKN 42/96, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2005 r. I CK 653/04, także II CKN 798/97, I CK 653/04, I CSK 134/07).

W systemie apelacyjnym sąd odwoławczy ma obowiązek uzupełnienia postępowania dowodowego i dokonania samodzielnych ustaleń w oparciu o te dowody. W związku z tym Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z dokumentów w postaci dwóch opinii biegłych znajdujących się w aktach sprawy karnej II K 582/10 Sądu Rejonowego w Kępnie – J. K. (2) i C. Ż. z dnia 18 listopada 2013 r. oraz J. R. oraz dokumentu w postaci protokołu rozprawy z dnia 11 kwietnia 2012 r. zawierającego zeznania tych biegłych.

W oparciu o te dowody Sąd Okręgowy ustalił, że kierujący samochodem O. (...) R. G. (1) naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że wyprzedzając samochód marki C. nie upewnił się czy miał odpowiednia widoczność 8i dostateczne miejsce do wyprzedzania bez utrudniania komukolwiek ruchu przez co nie ustąpił pierwszeństwa nadjeżdżającemu z przeciwka rowerzyście. W ten sposób przyczynił się do zaistnienia wypadku. Kierujący rowerem J. K. (1) naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierował rowerem bez wymaganego oświetlenia zewnętrznego posiadając na sobie tylko kamizelkę odblaskową. W ten sposób stworzył sytuację wypadkową i jego zachowanie pozostaje w związku przyczynowym z zaistniałym wypadkiem. Należy podkreślić, że kamizelka odblaskowa, która posiadał rowerzysta umożliwiała R. G. (1) zauważenie rowerzysty w odległości 40 m kiedy znajdował się on jeszcze na prawym pasie ruchu. Gdyby dostatecznie uważnie obserwował pole jazdy, to zauważając rowerzystę nie zmieniłby pasa ruchu i jadać prosto uniknąłby wypadku. Biegły J. R. przeprowadził eksperyment, który potwierdził te okoliczność i stworzył stosowną animacje komputerową, która wyraźnie wskazuje, że rowerzysta dzięki kamizelce odblaskowej był widoczny dla kierującego samochodem O.. Powyższe potwierdzając ustalenia biegłych J. K. (2) i C. Ż.. Ci ostatni biegli ponadto zeznali, że gdyby w miejscu rowerzysty znajdował się pieszy w identycznej kamizelce odblaskowej, to nie mielibyśmy wcale do czynienia z przyczynieniem się pieszego do wypadku, gdyż pieszy nie ma obowiązku posiadania oświetlenia (k- 273 verte akr II K 582/10 S.R. w K.).

W oparciu o te ustalenia Sąd Okręgowy ocenił, że zmarły J. K. (1) przyczynił się do zaistniałego wypadku, a wysokość tego przyczynienia wynosi 20%. Niewątpliwie oświetlenie rowerzysty zgodne z obwiązującymi przepisami zwiększałoby jego widoczność na drodze i dawało większa szanse uniknięcia wypadku. Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że brak oświetlenia rowerzysty pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z zaistniałym wypadkiem. W ocenie jednak Sądu Okręgowego procentowe przyczynienie nie jest wyższe niż 20%, gdyż znacznie większe zagrożenia na drodze stwarza nieprawidłowo poruszający się samochód, którego kierowca, gdyby prawidłowo obserwował pole jazdy uniknąłby tragicznego w skutkach zdarzenia.

Sąd Okręgowy akceptuje pozostałe ustalenia i oceny dokonane przez Sądu Rejonowego i uznaje je za własne. W szczególności Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że odpowiednim zadośćuczynieniem dla powódki za śmierć jej syna będzie kwota 45.000 zł. Ustalenie takiej wysokości zadośćuczynienia nie stanowi wyjście ponad żądanie pozwu, gdyż zmieniona i zasądzona przez Sąd Okręgowy kwota mieści się w żądaniu pozwu. Uwzględniając 20% przyczynienie się zmarłego do zaistniałej szkody powódka powinna otrzymać zadośćuczynienie pomniejszone o 20%, czyli w wysokości 36.000 zł. Wcześniej otrzymała od pozwanego kwotę 15.000 zł, czyli należy się jej kwota 21.000 zł ze stosownymi odsetkami. Domagała się jednak kwoty 20.000 zł i tylko do tej wysokości można była zmienić zaskarżone orzeczenie.

Sad Rejonowy również prawidłowo ustalił, że powódce z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej należy się kwota 25.000 zł . Uwzględniając 20% przyczynienie się zmarłego do szkody należy uznać, że powódce należy się kwota 20.000 zł., a po uwzględnieniu kwoty 7.500 zł wypłaconej przez pozwanego kwota 12.500 zł. Domagała się jednak kwoty 10.000 zł i do tej wysokości należało zmienić zaskarżone orzeczenie.

W tej sytuacji należało zmienić również orzeczenie o kosztach postępowania obciążając nimi w całości pozwanego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności należało zgodnie z art.386 k.p.c. i 98 k.p.c., orzec jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE