UZASADNIENIE

J. P. został oskarżony o to, że w dniu 27 lutego 2011 roku, około godziny 3:00-3:30 w N., gmina D., województwo (...), podczas zabawy karnawałowej, wspólnie i porozumieniu z B. Ł. oraz T. T., brał udział w pobiciu J. R. w taki sposób, że T. T. oraz B. Ł. przytrzymywali w/w, a J. P. kilkakrotnie uderzył J. R. pięścią w twarz, powodując jego omdlenie oraz obrażenia ciała w postaci stłuczenia głowy okolicy usznej prawej, nosa, obu warg i łuku lewego oraz wyszczerbienia zębów, czym naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo i nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., to jest o czyn z art. 158 § 1 k.k.

T. T. został oskarżony o to, że w dniu 27 lutego 2011 roku, około godziny 3:00-3:30 w N., gmina D., województwo (...), podczas zabawy karnawałowej, wspólnie i porozumieniu z B. Ł. i J. P., brał udział w pobiciu J. R. w taki sposób, że T. T. oraz B. Ł. przytrzymywali w/w, a J. P. kilkakrotnie uderzył J. R. pięścią w twarz powodując jego omdlenie oraz obrażenia ciała w postaci stłuczenia głowy okolicy usznej prawej, nosa, obu warg i łuku lewego oraz wyszczerbienia zębów, czym naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo i nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., to jest o czyn z art. 158 § 1 k.k.

B. Ł. został oskarżony to, że w dniu 27 lutego 2011 roku, około godziny 3:00-3:30 w N., gmina D., województwo (...), podczas zabawy karnawałowej, wspólnie i porozumieniu z J. P. i T. T., brał udział w pobiciu J. R. w taki sposób, że T. T. oraz B. Ł. przytrzymywali w/w, a J. P. kilkakrotnie uderzył J. R. pięścią w twarz, powodując jego omdlenie oraz obrażenia ciała w postaci stłuczenia głowy, okolicy usznej prawej, nosa, obu warg i łuku lewego oraz wyszczerbienia zębów, czym naraził go na bezpośrednie niebezpieczeństwo i nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art.157 § 1 k.k. , to jest o czyn z art. 158 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2014 roku, Sąd Rejonowy w Wągrowcu uznał oskarżonego J. P. za winnego tego, że w dniu 27 lutego 2011 roku, około godziny 3.00-3.30, nad ranem, podczas zabawy karnawałowej w N., przynajmniej jednokrotnie uderzył pięścią w twarz J. R. powodując jego upadek i omdlenie, w wyniku czego J. R. doznał obrażeń ciała w postaci stłuczenia głowy okolicy usznej lewej, nosa, obu warg oraz barku lewego i wyszczerbienia zęba 3 górnego prawego, które to obrażenia spowodowały naruszenie czynności narządu jego ciała na czas nie dłuższy niż 7 dni, to jest za winnego popełnienia przestępstwa z art. 157 § 2 k.k. i za to, na podstawie art. 157 § 2 k.k. w związku z art. 34 § 1 i 2 k.k. i 35 § 1 k.k., Sąd Rejonowy wymierzył oskarżonemu karę 7 miesięcy ograniczenia wolności, zobowiązując go do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym.

Nadto, na podstawie art. 47 § 1 k.k., Sąd Rejonowy orzekł wobec oskarżonego J. P. nawiązkę w wysokości 700 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Tymże samym wyrokiem Sąd Rejonowy uniewinnił oskarżonego B. Ł. oraz oskarżonego T. T. od popełnienia zarzucanych im czynów.

Orzekając natomiast o kosztach, Sąd Rejonowy, na podstawie art. 632 punkt 1 k.p.k. w związku z art. 640 k.p.k. oraz § 2, § 14 ustęp 2 punkt 3 w związku z § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądził od oskarżyciela J. R. na rzecz oskarżonego B. Ł. kwotę 756 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, na podstawie art. 632 punkt 1 k.p.k. w związku z art. 640 k.p.k. oraz art. 621 § 1 i 2 k.p.k., zasądził od oskarżyciela J. R. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Wągrowcu kwotę 200 złotych tytułem 2/3 zryczałtowanej równowartości wydatków, a na podstawie art. 628 punkt 2 k.p.k. w związku z art. 640 k.p.k. oraz art. 621 § 1 i 2 k.p.k., zasądził od oskarżonego J. P. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Wągrowcu kwotę 100 zł tytułem 1/3 zryczałtowanej równowartości wydatków i na podstawie art. art. 1 i 2 ustęp 1 punkt 3 w związku z art. 2 ustęp 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach wymierzył oskarżonemu J. P. opłatę w wysokości 180 złotych.

Na podstawie art. 628 punkt 1 k.p.k. w związku z art. 640 k.p.k. oraz § 2, § 14 ustęp 2 punkt 3, § 14 ustęp 7 w związku z § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądził od oskarżonego J. P. na rzecz oskarżyciela J. R. kwotę 756 złotych, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższy wyrok w całości i na korzyść oskarżonego zaskarżył jego obrońca, zarzucając:

- naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść wyroku, to jest art. 410 k.p.k. w związku z art. 389 § 1 k.p.k. w związku z art. 6 k.p.k. poprzez brak odczytania wyjaśnień złożonych przez oskarżonego w postępowaniu o sygnaturze akt Ds. 61/13 pomimo, że akta zostały zaliczone w poczet materiału dowodowego sprawy,

- błąd w ustaleniach fatycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść, a polegający na bezzasadnym przyjęciu, że oskarżony dopuścił się popełnienia przypisanego mu czynu podczas, gdy prawidłowa analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego powinna prowadzić do wniosku przeciwnego – w duchu dyrektywy zawartej w art. 5 § 2 k.p.k., w szczególności,

- bezkrytycznie nadano walor wiarygodności całym zeznaniom pokrzywdzonego J. R., C. J. oraz P. R.,

- bezzasadnie odmówiono waloru wiarygodności zeznaniom świadka A. J..

Skarżący podkreślił nadto, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie został oceniony rzetelnie, w szczególności Sąd I instancji nie dostrzegł okoliczności, które prokurator Prokuratury Rejonowej w Wągrowcu ocenił już w swoim wniosku z dnia 22 marca 2013 roku o skierowanie sprawy na posiedzenie celem umorzenia postępowania karnego.

Skarżący zarzucił także, mające wpływ na treść wyroku naruszenie prawa procesowego, to jest art. 7 k.p.k. w związku z art. 4 k.k. akcentując, że w sprawie istnieje wiele sprzeczności w zeznaniach świadków co do samych zdarzeń.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia przypisanego mu czynu, a ewentualnie o uchylenie wydanego prze Sąd I instancji orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Odwoławczy zważył, co następuje:

Wniesiona apelacja okazała się być konieczna, albowiem zainicjowała kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku, w następstwie przeprowadzenia której, ujawniono takie uchybienie Sądu Rejonowego, także dostrzeżone przez skarżącego, które skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu w Wągrowcu do ponownego rozpoznania.

Sąd Odwoławczy zauważa w tym miejscu, że wydarzenia z wczesnego ranka dnia 27 lutego 2011 roku w N. z udziałem oskarżonego oraz J. R. były pierwotnie objęte prywatnym aktem oskarżenia wniesionym w dniu 29 sierpnia 211 roku do Sądu Rejonowego w Wągrowcu (k. 1-2 akt II K 674/11). Postępowania karne zainicjowane tą skargą prowadzone było przez Sąd Rejonowy w Wągrowcu pod sygnaturą akt II K 674/11, a zakończone zostało wydaniem w dniu 18 czerwca 2012 roku postanowienia o umorzeniu postępowania w związku ze stwierdzeniem zaistnienia w sprawie bezwzględnej przesłanki procesowej, określonej w art. 17 § 1 punkt 9 k.p.k., to jest braku skargi uprawnionego oskarżyciela (k. 37-38 akt II K 674/11). Wydanie przez Sąd Rejonowy w Wągrowcu tego rodzaju decyzji poprzedzone zostało przeprowadzeniem w dniu 5 grudnia 2011 roku rozprawy, w trakcie której wypowiedział się J. P. (k. 23-24 akt). Zaznaczyć przy tym należy, iż w dniu 5 grudnia 2011 roku J. P. występował w roli oskarżonego. Nadmienić przy tym należy, iż w złożonych tego dnia wyjaśnieniach, oskarżony nie tylko nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu wówczas przestępstwa z art. 157 § 2 k.k., ale również przedstawił swoją wersję wydarzeń, mających miejsce w dniu 27 lutego 2011 roku (k. 23-24 akt II K 674/11).

W sprawie będącej obecnie przedmiotem kontroli instancyjnej, na rozprawie w dniu 8 października 2013 roku, oskarżony J. P., oświadczając, że nie przyznaje się do popełnienia zarzucanego mu czynu, odmówił składania wyjaśnień (k. 50 akt). Wobec takiej postawy oskarżonego, obowiązkiem sądu rozstrzygającego było rozważenie, czy w sprawie niniejszej nie zaktualizowały się przypadkiem przesłanki wskazane w art. 389 § 1 k.p.k.

Sąd Odwoławczy przypomina, iż w procesie karnym regułą jest bezpośrednie przeprowadzanie dowodu przed sądem. Jednakże z różnych przyczyn dopuszczona została możliwość pośredniego przeprowadzenie niektórych środków dowodowych na rozprawie. Ustawa kodeks postępowania karnego w art. 389 § 1 dopuszcza odczytywanie protokołów wyjaśnień oskarżonego w sytuacji, gdy oskarżony odmawia wyjaśnień, wyjaśnia wyraźnie odmiennie niż poprzednio oraz oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta.

Wprawdzie art. 389 § 1 k.p.k. stanowi, że sądowi wolno na rozprawie odczytać protokoły wyjaśnień, co może sugerować, że jest to pozostawione do uznania sądu, to jednakże ze względu na obowiązywanie zasady prawdy materialnej należy przyjąć, że sąd ma nie tylko prawo, ale obowiązek odczytania protokołu wyjaśnień oskarżonego, jeżeli są spełnione warunki określone w tym przepisie (K. Ostrowski: Warunki..., s. 92; Z. Kwiatkowski: Glosa..., PiP 1993, nr 4, s. 120). Takie stanowisko zajął też Sąd Najwyższy, stwierdzając: Jakkolwiek art. 334 § 1 [ob. 389 § 1] k.p.k. nie statuuje powinności sądu co do odczytania na rozprawie złożonych poprzednio przez oskarżonego wyjaśnień, jednakże możliwość, o której mowa w tym przepisie, przeistacza się w obowiązek sądu, zwłaszcza w sytuacji, gdy nie odczytanie wyjaśnień oskarżonego może prowadzić do niezgodnych z prawdą ustaleń faktycznych (wyr. SN z 19 X 1979 r., Rw 335/79, OSNKW 1980, nr 1, poz. 11). W tym duchu Sąd Najwyższy opowiedział się także w innym wyroku, wyjaśniając, że: Ujawnienie na rozprawie wyjaśnień oskarżonych i zeznań świadków złożonych w toku postępowania przygotowawczego nie jest wyrazem preferowania materiału dowodowego zebranego w śledztwie lub dochodzeniu i nie stanowi naruszenia zasady bezpośredniości, w określonych bowiem przepisami sytuacjach [art. 334 (ob. 389) i art. 337 § 1 (ob. 391 § 1) k.p.k.] jest to wręcz obowiązkiem wynikającym z podstawowego celu procesu karnego, jakim jest ustalenie prawdy (wyr. SN z 26 III 1976 r., II KR 20/76, OSN 1976, nr 9, poz. 116, z glosą J. Nelkena, NP 1977, nr 6, s. 948-952; M. Cieślaka, PiP 1978, nr 1, s. 171-173; wyr. SN z 14 III 1974 r., II KR 311/73, OSNKW 1974, nr 7-8, poz. 146; wyr. SN z 11 II 1983 r., IV KR 331/83, nie publ.; Z. Doda, A. Gaberle: Dowody..., s. 31-32). Trudno aprobować - ze względu na zasadę prawdy materialnej - przeciwny pogląd (por. wyr SN z 22 XI 1974 r., IV KR 426/73, OSNKW 1975, nr 3-4, poz. 42; uchw. 7 s. SN z 30 IX 1977 r., VII KZP 32/77, OSNKW 1977, nr 10-11, poz. 113; wyr. SN z 28 I 1983 r., Rw 1239/82, OSNKW 1983, nr 7-8, poz. 61).

W kontekście powyższego, na rozprawie w dniu 8 grudnia 2013 roku, Sąd Rejonowy, po złożeniu przez oskarżonego oświadczenia, że korzysta on z przysługującego mu prawa i odmawia składania wyjaśnień, powinien był, na podstawie art. 389 § 1 k.p.k., odczytać J. P. wyjaśnienia, które złożył on przed Sądem Rejonowym w Wągrowcu w dniu 5 grudnia 2011 roku w sprawie o sygnaturze akt II K 674/11 akt. Prawidłowa realizacja tego obowiązku nie mogła się przy tym ograniczyć do samego odczytania stosownego protokołu wyjaśnień, ale do odebrania od J. P. oświadczenia, czy oskarżony ten potwierdza swe wcześniejsze wyjaśnienia. Dopiero takie przeprowadzenie dowodu z wyjaśnień oskarżonego, umożliwiałoby późniejszą prawidłową i pełną ocenę tego dowodu. Taki sposób procedowania dałby również wyraz temu, że Sąd Rejonowy w Wągrowcu respektował określoną w art. 2 § 2 k.p.k. zasadę dążenia do wykrycia prawdy materialnej.

Przeciwne, a wynikające z treści protokołu rozprawy, odbywającej się w dniu 8 października 2013 roku, procedowanie sądu rozstrzygającego, czyni zarzut obrońcy oskarżonego obrazy art. 389 § 1 k.p.k. za w pełni zasadny, podobnie zresztą, jak i zarzut naruszenia art. 410 k.p.k.

Przypomnieć przecież należy, iż zgodnie z tym ostatnim przypominanym przepisem, podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy to okoliczności wynikające z dowodów przeprowadzonych bezpośrednio na rozprawie (art. 370 i art. 395 k.p.k.); odczytanych na rozprawie protokołów na podstawie art. 389 i art. 391-393 k.p.k.; odczytanych na rozprawie czynności przeprowadzonych przez sędziego wyznaczonego lub sąd wezwany (art. 396 k.p.k.); dokumentów ujawnionych bez odczytania na podstawie art. 394 k.p.k.

Skoro zatem na odbywającej się w dniu 10 czerwca 2014 roku rozprawie, Sąd I instancji, w oparciu o przepis art. 394 § 2 k.p.k., ujawnił bez odczytywania dokumenty zawarte między innymi w aktach Sądu Rejonowego Wągrowcu o sygnaturze akt II K 674/11 (k. 124 akt), to oczywistym jest, że tenże to materiał dowodowy, jako legalnie wprowadzony do procesu, powinien był zostać poddany osądowi sądu rozstrzygającego. Jeżeli przy tym w ujawnionych w dniu 10 czerwca 2014 roku akt sprawy Sądu Rejonowego w Wągrowcu o sygnaturze akt II K 674/11, znajdował się również protokół rozprawy z dnia 5 grudnia 2011 roku, zawierający wypowiedzi J. P. w charakterze oskarżonego, to oczywistym jest, że treść tej to wypowiedzi oskarżonego powinna zostać, w myśl art. 410 k.p.k., wzięta pod uwagę przez Sąd Rejonowy. Zaniechanie tegoż czyni natomiast sformułowany we wniesionej apelacji zarzut naruszenia tego przepisu za całkowicie słuszny.

Reasumując Sąd II instancji stwierdza, że wskazane powyżej uchybienie proceduralne Sądu Rejonowego było tego rodzaju, że rodziło konieczność wydania orzeczenia kasatoryjnego bez potrzeby analizowania pozostałych zawartych we wniesionym środku odwoławczym uchybień (art. 436 k.p.k.). Dlatego też Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę niniejszą przekazał Sądowi Rejonowemu w Wągrowcu do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając natomiast ponownie sprawę, Sąd Rejonowy winien raz jeszcze przeprowadzić postępowanie dowodowe. W trakcie tegoż, Sąd I instancji przede wszystkim winien, w przypadku nie skorzystania przez oskarżonego z przysługującego mu prawa do odmowy składania wyjaśnień i odpowiedzi na pytania, szczegółowo rozpytać J. P. na okoliczności wydarzeń dnia 27 lutego 2011 roku. Bez względu jednak na to, czy oskarżony skorzysta z przysługującego mu prawa w powołanym wyżej zakresie, czy też nie, Sąd Rejonowy winien, w oparciu o art. 389 § 1 k.p.k., w przypadku ziszczenia się wskazanych w tym to przepisie przesłanek, odczytać J. P. jego wyjaśnienia złożone przed Sądem Rejonowym w Wągrowcu w dniu 5 grudnia 2011 roku w sprawie o sygnaturze akt II K 674/11 w charakterze oskarżonego. Po odczytaniu natomiast tych wyjaśnień, Sad Rejonowy winien dążyć do uzyskania od oskarżonego oświadczenia w przedmiocie treści odczytanej relacji, tudzież jej uszczegółowienia.

W zakresie natomiast dowodów które nie miały wpływu na uchylnie zaskarżonego wyroku, Sąd I instancji, może poprzestać na ich ujawnieniu (art. 442 § 2 k.p.k.).

Po ponownym zaś przeprowadzeniu sprawy, Sąd I instancji dokonać subsumcji zachowania oskarżonego w oparciu o wszystkie przeprowadzone i wnikliwie ocenione dowody.

Sporządzając zaś pisemne uzasadnienie wydanego wyroku, Sąd Rejonowy winien dokładnie i szczegółowo przedstawić dokonaną przez siebie ocenę materiału dowodowego, dokonane na jego podstawie ustalenia faktyczne, uzasadnić zastosowaną do przypisanego oskarżonemu czynu kwalifikację prawną, jak i ewentualnie wymierzoną karę z uwzględnieniem wszystkich dyrektyw obowiązujących w tym przedmiocie tak, aby rozpoznając ewentualne przyszłe apelacje, Sąd Odwoławczy mógł dokonać oceny prawidłowości rozumowania Sądu I instancji.

/D. Ś. / /M. Z./ /H. B./

WYROK

UZASADNIENIE