UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Kielcach wyrokiem z dnia 11 marca 2014 r. zasądził od pozwanego (...) S.A. V. (...) w W. na rzecz powódki M. D. kwotę 42 750 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 marca 2014r. tytułem zadośćuczynienia, kwotę 929,52 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 marca 2014r. tytułem odszkodowania, umorzył postępowanie co do kwoty 588,90 zł, w pkt 4 ustalił na przyszłość odpowiedzialność pozwanego (...) S.A. V. (...) w W. za szkody mogące wyniknąć z ewentualnego pogorszenia stanu zdrowia powódki M. D. , pozostające w związku z wypadkiem komunikacyjnym z dnia 23stycznia 2011r.przy uwzględnieniu przyczynienia się powódki M. D. do powstałej szkody w 40% , w dalszych punktach oddalił powództwo w pozostałej części, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Kielcach ) kwotę 2 844 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, odstąpił od obciążania powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty:

W dniu 23 stycznia 2011 r. powódka M. D. wraz ze znajomymi wracała z zajęć studenckich z K., samochodem marki J. (...) nr rej. (...) , należącym do K. K. , którym kierował G. S... Powódka wraz z koleżanką zajmowały miejsca z tyłu samochodu. M. D. siedziała za pasażerem przedniego siedzenia obok niej siedziała koleżanka K. N.. W czasie podróży zarówno powódka jak i jej koleżanka miały niezapięte pasy bezpieczeństwa. W miejscowości R. , G. S. kierujący samochodem , na śliskiej nawierzchni utracił panowanie nad pojazdem ,zjechał z drogi do rowu, gdzie samochód uderzył lewym bokiem w rejonie lewego słupka i lewych tylnych drzwi w drzewo. W wyniku wypadku powódka doznała licznych obrażeń w postaci złamania żeber od II do V po stronie lewej złamania żeber I i II po stronie prawej , krwiaka lewej jamy opłucnej , odmy obu jam opłucnych i śródpiersia , złamania obojczyka lewego oraz urazu skrętnego kręgosłupa szyjnego .Część niewielkich i powierzchownych obrażeń powstała u powódki w czasie, gdy samochód znajdował się jeszcze na jezdni ale wirował wokół osi pionowej oraz gdy zjechał do rowu po nierównościach, wskutek przemieszczenia się jej ciała. Zasadnicze obrażenia powstały w wyniku bardzo silnego uderzenia lewym bokiem samochodu w drzewo. Działające na powódkę siły były tak znaczne , że została ona w końcu przerzucona przez oparcie siedzenia tylnego do bagażnika. Za powyższy czyn, stanowiący przestępstwo z art. 177 § 2 k.k., G. S. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Kazimierzy Wielkiej z dnia 20 września 2011r. w sprawie II K85/11. Posiadacz samochodu marki J. (...) nr rej. (...) był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym (...) S.A. V. (...) w W.. Po wypadku M. D. została przewieziony w dniu 23 stycznia 2011 roku na Oddział Chirurgiczny szpitala Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w B. z rozpoznaniem krwiaka i odmy lewej jamy opłucnej , odmy opłucnowej prawostronnej i śródpiersiowej , złamania obojczyka lewego , złamania żeber od II do V po stronie lewej oraz II i III po stronie prawe, stłuczenia głowy, urazu skręt ego kręgosłupa szyjnego oraz stłuczenia brzucha. Po udzieleniu pierwszej pomocy w postaci drenażu lewej jamy opłucnej powódka została w dniu 24 stycznia 2011r. przekazana na Oddział (...) Wojewódzkiego Szpitala (...). R. w C. gdzie przebywała do dnia 4 lutego 2011r. W czasie pobytu powódki na Oddziale T. zastosowano u powódki drenaż opłucnowy i badanie bronchoskopowe. Po uzyskanej poprawie stanu pacjentki została ona w dniu 4 lutego 2011r. przeniesiona na Oddział (...)Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w S. gdzie wykonano u niej operację nastawienia złamanego obojczyka i powódka została wypisana z unieruchomionym lewym barkiem i kończyną ortezą, która nosiła przez 8 tygodni. Ponadto z uwagi na nieustępujące bóle w obrębie twarzoczaszki M. D. była hospitalizowana na Oddziale Otolaryngologicznym Wojewódzkiego Szpitala (...)w T. w okresie od 01.03 do 04.03.2011r. ,gdzie stwierdzono u powódki złamanie trzonu żuchwy , które leczono operacyjnie przy użyciu płytek tytanowych, które zostały usunięte powódce w czerwcu 2012r. Również w marcu 2012r. usunięto u powódki metalowe zespolenie obojczyka. Po zakończonym okresie hospitalizacji powódka korzystała z zabiegów rehabilitacyjnych . Do czasu operacyjnego zespolenia złamań żuchwy powódka mogła spożywać jedynie płynne pokarmy, podobnie po usunięciu w czerwcu 2012r. zespolenia tytanowego żuchwy zalecono powódce spożywania płynnych pokarmów przez okres tygodnia . W czasie pobytu powódki w szpitalach odwiedzali ja rodzice, matka pomagała przy myciu ,karmieniu, wspierała ją psychicznie . Po wypisaniu powódki do domu matka pomagała jej przy większości czynności wymagających użycia obu rak takich jak umycie głowy , zapięcie biustonosza, zawiązaniu obuwia. Powódka korzystała również kilkakrotnie z porad psychologa. Pomimo próby kontynuacji studiów , powódka nie zdołała nadrobić zaległości i nie zaliczyła w związku z tym pierwszego roku studiów ,w konsekwencji czego musiała rozpocząć studia na nowo ,co wiązała się z utrata dotychczasowo wyłożonych pieniędzy na czesne. W następstwie wypadku z dnia 23 stycznia 2011r, u powódki M. D. powstały trwałe skutki w postaci obrażeń układu kostno-stawowego w postaci deformacji pourazowej obojczyka lewego , przebyte złamanie żeber oraz blizny pourazowe ręki lewej. Łącznie trwały uszczerbek na zdrowiu powódki spowodowany obrażeniami układu kostno-stawowego wynosi 18% - według załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 roku .Na skutek doznanych obrażeń powódka odczuwała znaczne dolegliwości bólowe klatki piersiowej nasilające się przy oddychaniu i zmianach pozycji ciała oraz bóle w okolicach obojczyka lewego. Największe nasilenie tych dolegliwości występowało w okresie czterech tygodni od urazu i mieściło się w granicach 6-7 punktów w dziesięciopunktowej skali VAS . W tym czasie dolegliwości te były redukowane przy pomocy silnych środków przeciwbólowych . Następnie dolegliwości ulegały stopniowemu zmniejszeniu i mieściły się w granicach 3-4 punktów do 3 miesięcy po wypadku. W późniejszym okresie dolegliwości bólowe nasilały się , co było związane z koniecznością przeprowadzenia zabiegów operacyjnych związanych z usunięciem materiałów zespalających z obojczyka i żuchwy. Występujące obecnie u powódki dolegliwości bólowe związane są z przeciążeniem kończyny oraz zmianami pogody. Biegły nie wykluczył ,że w terminie późniejszym mogą u powódki ujawnić się następstwa wypadku z dnia 23 stycznia 2011r. Ograniczenie Funkcjonowania powódki po wypadku związane było z koniecznością stałego leżenia w okresie kiedy była podłączona do drenaży opłucnej a następnie wynikało z unieruchomienia lewej kończyny górnej w kamizelce ortopedycznej przez okres miesiąca po zabiegu operacyjnym zespolenia obojczyka. Przebyte międzyzębowe złamanie lewego trzonu żuchwy oraz złamanie lewego wyrostka stawowego żuchwy , które leczono u powódki operacyjnie , nie pozostawiło trwałych obrażeń ,przebieg leczenia był niepowikłany . Obrażeniom tym towarzyszył ból przedłużający się z powodu wdrożenia prawidłowego leczenia po ponad miesiącu. Początkowo dolegliwości bólowe były o znacznym natężeniu i stopniowo po unieruchomieniu złamanej kości żuchwowej ustępowały. Powódka ma 24 lata, jest studentką Wyższej szkoły (...) w K. o kierunku projektowanie ubiorów, studiuje zaocznie. Mieszka z rodzicami w S.. W oparciu o prawomocny wyrok z dnia 20 września 2011r. w sprawie II K85/11 sprawca wypadku G. S. wypłacił powódce część zasądzonego na jej rzecz zadośćuczynienia, tj. kwotę 1 500 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że co do zasady odpowiedzialność pozwanego nie była kwestionowana i znajduje oparcie w przepisach art. 435 § 1 k.c. w związku z art. 436 k.c. i art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 ze zmianami).

Przy ocenie zasadności zadośćuczynienia należnego powódce , Sąd Okręgowy powołując art. 445 §1 k.c. wskazał, że miał na względzie w szczególności rozmiar cierpień związanych z samym udziałem w wypadku, charakter i skutki obrażeń, jakich powódka doznała w jego wyniku, łączącymi się z nimi dolegliwościami bólowymi, długotrwałością leczenie szpitalnego bezpośrednio po wypadku, koniecznością poddania się powtórnym zabiegom operacyjnym celem usunięcia materiałów stabilizujących obojczyk i żuchwę oraz związanym z tym stresem. Mając na uwadze indywidualny rozmiar krzywdy doznanej przez powódkę w wyniku wypadku z dnia 23.01.2011r. Sąd Okręgowy uznał, że adekwatnym zadośćuczynieniem w niniejszej sprawie będzie kwota 100.000 zł. Jednocześnie Sąd przyjął ,że powódka nie zapinając pasów bezpieczeństwa przyczyniła się w 40% do zwiększenia szkody w postaci obrażeń jakich doznała w trakcie wypadku. Po uwzględnieniu stopnia przyczynienia się powódki, wypłaconej już przez pozwanego z tytułu zadośćuczynienia kwoty 15 750 zł oraz kwoty 1 500zł wypłaconej przez G. S., należna suma zadośćuczynienia wyniosła zasądzoną kwotę 42 750 zł. Odnośnie roszczenia odszkodowawczego Sąd Okręgowy wskazał, że powódka ostatecznie domagała się ( po cofnięciu pozwu do kwoty 588,90 zł i zrzeczeniu się w tym zakresie roszczenia ) zasądzenia kwoty 4 165,30 zł z tytułu opieki osoby trzeciej nad powódką oraz kwoty 1 544,75 zł kosztów poniesionych z dojazdem członków rodziny do szpitali w związku z pobytem powódki. W odniesieniu do kosztów opieki osób trzecich nad powódką Sąd przyjął, że w czasie pobytu powódki w szpitalach, tj. wyspecjalizowanych placówka służby zdrowia powódka otoczona była opieką fachowego personelu medycznego i za ten okres czasu żądanie zwrotu kosztów opieki osób trzecich jest niezasadne. Powódka wymagała opieki osób trzecich w okresie od 18 do 28 lutego 2011r. oraz od 5 do 31 marca 2011r., tj. przez okres 38 dni przez cztery godziny na dobę, co daje w sumie 152 godziny przy przyjęciu stawki godzinowej w wysokości 15,35 zł za godzinę. Taka stawka odpłatności za usługi opiekuńcze obowiązywała w Ośrodku Pomocy Społecznej w S., co miedzy stronami było okolicznością niesporną. Wprawdzie pozwany zarzucił, że stawka ta dotyczyła odpłatności za opiekę osób wykwalifikowanych, a powódka takiej opieki nie potrzebowała, to jednak nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność jak kształtowały się na terenie zamieszkania powódki koszty opieki nieprofesjonalnej . Ostatecznie Sąd przyjął, że żądanie powódki zasądzenia z tytułu opieki nad nią osób trzecich jest zasadne do kwoty 929,52 zł. ( 38 dni ×4 godziny ×15,35 zł = 2333,20 zł ×60%=1 399,92 zł – 470,40 zł wypłacone przez pozwanego= 929,52 zł) i taka kwotę od pozwanego zasądził na podstawie art. 444 §1 k.c.

Sąd Okręgowy wskazał, że z opinii biegłego lekarza z zakresu ortopedii i traumatologii narządu ruchu wynika, że na skutek odniesionych w trakcie wypadku obrażeń mogą w przyszłości powstać u powódki wtórne zmiany zwyrodnieniowe lewego stawu ramiennego, mogą też powstać zespoły bólowe kręgosłupa szyjnego na skutek przebytego jego skręcenia. Na skutek mnogich złamań żeber, stłuczenia płuc odmy opłucnej i drenaży mogą u powódki powstać zrosty opłucnowe upośledzające ruchomość płuc, co może w konsekwencji powodować zmniejszenie ich upowietrzenia i zmniejszenie wydolności fizycznej. Powyższe zasadnym czyni żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za mogące wyniknąć w przyszłości u powódki szkody pozostające w związku z wypadkiem z dnia 23 stycznia 2011r. W sprawie o naprawienie szkody wynikłej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia zasądzenie określonego świadczenia nie wyłącza jednoczesnego ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia. Uchylenie regulacji art. 442 k.c. i dodanie art. 442¹ k.c. nie pozbawia powódki interesu prawnego w uzyskaniu rozstrzygnięcia ustalającego odpowiedzialność pozwanego na przyszłość. Wprowadzenie uregulowania, że bieg terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie rozpoczyna się z chwilą dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (bo tak należy odczytać § 3 art. 442¹ k.c.) oznacza, że nie został w żaden sposób ograniczony czas, w jakim może ujawnić się szkoda na osobie, prowadząc do powstania (zaktualizowania się) odpowiedzialności pozwanego za skutki danego zdarzenia. Kolejny proces odszkodowawczy może więc toczyć się nawet po dziesiątkach lat od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Trudności dowodowe z biegiem lat narastają, a przesądzenie w sentencji wyroku zasądzającego świadczenie odszkodowawcze o odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości, zwalnia powódkę z obowiązku udowodnienia istnienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności podmiotu, na którym taka odpowiedzialność już ciąży.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia. Pozwany nadto został zobowiązany do uiszczenia opłaty od pozwu w zakresie, w jakim uległ przeciwnikowi, a to zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany zaskarżając go w części, tj. w pkt 2 w zakresie kwoty 487,92 zł z odsetkami zasądzonej tytułem odszkodowania obejmującego zwrot kosztów opieki osób trzecich oraz w pkt 4 ustalającym odpowiedzialność pozwanego na przyszłość w zakresie jego sformułowania. Zarzucając naruszenie: 1) art. 189 k.p.c. w zw. z art. 362 k.p.c. poprzez wpisanie w wyroku w pkt 4 stopnia przyczynienia się powódki, które stanowi okoliczność faktyczną zamiast określenia (procentowego) redukcji odpowiedzialności pozwanego, które stanowi właściwą ocenę prawną wynikającą z wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach, a także nieprecyzyjne określenie zakresu odpowiedzialności pozwanego na przyszłość z tytułu wypadku komunikacyjnego z dnia 23 stycznia 2011 r.; 2) art. 6 w zw. z art. 444 §1 k.c. poprzez przyjęcie, iż to na pozwanym spoczywał ciężar udowodnienia w jakiej wysokości kształtują się koszty nieprofesjonalnej opieki osób trzecich na terenie miejsca zamieszkania powódki, podczas gdy ciężar wykazania szkody zgodnie z zasadami ogólnymi spoczywa na stronie powodowej; 3) art. 322 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji przyjęcie, iż stawka za godzinę opieki osoby trzeciej powinna wynosić 15,35 zł jak za godzinę opieki wykwalifikowanych opiekunek Ośrodka Pomocy Społecznej w S., pomimo że opiekę nad powódką sprawowała jej matka, która nie ponosi stałych kosztów związanych z prowadzeniem działalności w zakresie usług opiekuńczych, a sama powódka na etapie postępowania likwidacyjnego w piśmie z dnia 26 kwietnia 2011 r. dokonywała wyliczenia w oparciu o stawkę godzinową w wysokości 10 zł – wniósł o zmianę przedmiotowego wyroku w zaskarżonej części poprzez obniżenie zasądzonej w pkt 2 kwoty odszkodowania z 929,52 zł do 441,60 zł oraz zmianę pkt 4 poprzez nadanie mu brzmienia: „ustala, iż (...) S.A. V. (...) będzie ponosił odpowiedzialność za nowe szkody, które mogą wystąpić w przyszłości u powódki M. D. w związku z wypadkiem z dnia 23 stycznia 2011 r. w 60%”, a także o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Powódka w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Brak podstaw do uwzględnienia apelacji. Sąd Apelacyjny podziela wszystkie ustalenia faktyczne i oceny prawne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne.

Ustalone przez Sąd pierwszej instancji fakty istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie są bowiem w istocie kwestionowane w apelacji. W szczególności pozwany nie kwestionuje co do zasady orzeczonego w punkcie 4 wyroku ustalenia jego odpowiedzialności za szkody mogące powstać dla powódki w przyszłości z przedmiotowego zdarzenia, nie kwestionuje przyjętego przez Sąd 40% przyczynienia się powódki do szkody. Podnosi w zasadzie jedynie, że ustalenie to winno odnosić się do stopnia odpowiedzialności pozwanego, a nie stopnia przyczynienia się powódki, jak i co do samego sformułowania tego punktu wyroku. Zarzuty te nie uzasadniają jednak uwzględnienia apelacji. Nie budzi wątpliwości, iż w sprawie o naprawienie szkody wynikłej z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia zasądzenie określonego świadczenia nie wyłącza jednoczesnego ustalenia w sentencji wyroku odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości z tego samego zdarzenia. Należy podkreślić, iż w razie przyczynienia się poszkodowanego do szkody sąd winien w wyroku określić właśnie stopień przyczynienia się. Zostało to jednoznacznie stwierdzone w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1970 r., III PZP 34/69 stanowiącej zasadę prawną (OSNC 1970/12/217), której punkt 2 wyraźnie mówi, iż „w razie przyczynienia się poszkodowanego do szkody sąd określa również w sentencji stopień tego przyczynienia się”. W uzasadnieniu tej uchwały SN podnosi, że wyrok ustalający odpowiedzialność za mogące powstać w przyszłości szkody oznacza, że pozwany z takiego wyroku odpowiada za całość szkody; jeżeli jednak poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu (art. 362 k.c.).; ponieważ ustalenie w sentencji wyroku zakresu odpowiedzialności pozwanego wiąże na zawsze sąd i strony, przeto pominięcie w sentencji kwestii przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody, jeżeli miało ono miejsce, doprowadzi do ustalenia stosunku prawnego niezgodnego z rzeczywistą treścią stosunków faktycznych i prawnych, leżących u podstaw ustalenia odpowiedzialności za szkody (art. 3 §2 i 316 §1 k.p.c.). Na marginesie należy zauważyć, że sentencja wyroku, w tym również w części dotyczącej ustalenia odpowiedzialności na przyszłość nie musi być sformułowana według jakiegoś jednego określonego wzoru.. Treść wyroku ma być zrozumiała, sformułowana w sposób jasny, niebudzący wątpliwości co do samego rozstrzygnięcia, zakresu powstałej powagi rzeczy osądzonej, a także sposobu jego wykonania, nie musi natomiast zawierać się w jakiś formułkach. Ewentualne wątpliwości w tym zakresie mogą być usunięte na drodze wykładni wyroku, przewidzianej dla takich sytuacji w art. 352 k.p.c.

Apelacja nie kwestionuje również, że obowiązująca w 2011 r. w Ośrodku Pomocy Społecznej w S. stawka za jedną godzinę specjalistycznych usług opiekuńczych wynosiła 15,35 zł, wynika to z przedłożonego przez pozwanego do akt wydruku internetowego informacji tego OPS. Według tej stawki Sąd Okręgowy wyliczył koszty opieki jakiej wymagała powódka po wypadku. Sąd Okręgowy trafnie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, że choć opieka była w rzeczywistości świadczona przez matkę powódki, to zastosował wyżej podaną stawkę, gdyż pozwany nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność jak kształtowały się na terenie zamieszkania powódki koszty opieki nieprofesjonalnej. Powyższy sposób wyliczenia szkody w tym zakresie nie narusza przepisu art. 322 k.p.c., jak i art. 6 w zw. z art. 444 §1k.c. Trafnie również powódka w odpowiedzi na apelację powołuje się na stanowisko Sądu Najwyższego, iż przy zasądzaniu odszkodowania obejmującego koszty opieki nie jest wymagane faktyczne wykonywanie opieki i ponoszenie kosztów, ale ustalenie istnienia zwiększonych potrzeb, a celowość opieki nad powódką nie była przez pozwanego kwestionowana.

Z wyżej podanych względów, wobec bezzasadności apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.c. orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Zasądzona z tego tytułu kwota 900 zł obejmuje wynagrodzenie pełnomocnika powódki w stawce wynikającej z §6 pkt 4 i §13 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Min. Spr. z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

WYROK

UZASADNIENIE