UZASADNIENIE

Powodowie F. R., J. B., M. W. i D. M. domagali się ustalenia, że są członkami pozwanego S. w Ś. z siedzibą w K..

W uzasadnieniu wskazali, że pozwany odmawia uznania ich praw członkowskich pomimo, że powodowie złożyli deklaracje członkowskie, wnieśli wpisowe, opłacili udziały, wpłacali składki członkowskie, byli też wymienieni jako członkowie w uchwale podjętej przez walne zgromadzenie pozwanej w dniu 3.08.1983 r. Nadto powód F. R. pełnił funkcje sekretarza i skarbnika pozwanej, prowadził jej księgowość. Po wybudowaniu domów na rzecz członków działalność pozwanej osłabła, jednakże formalnie istnieje ona do dziś. Powodowie nie otrzymali żadnych uchwał o ewentualnym wykreśleniu ich z rejestru członków, o wykluczeniu lub ustaniu członkostwa. Dowiedzieli się o sprzedaży przez pozwaną nieruchomości na rzecz Miasta K., nie uzyskali natomiast informacji w jaki sposób została wydatkowana należność za sprzedaną nieruchomość.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa zarzucając, że powodowie nie wykazali, by zostali formalnie przyjęci w poczet członków pozwanego zrzeszenia, zgodnie z postanowieniami statutu, tj. nie wykazali, że ich przyjęcie zostało stwierdzone podpisami członków zarządu na deklaracji z podaniem daty przyjęcia.

Wyrokiem z dnia 11 marca 2014 roku Sąd Okręgowy w Koszalinie ustalił, że powodowie F. R., J. B., M. W. i D. M. są członkami S. w Ś. z siedzibą w K. (pkt.1-4) i orzekł o kosztach, zasądzając od pozwanego S. w Ś. z siedzibą w K. na rzecz powoda F. R. kwotę 638 zł a na rzecz powodów J. B., M. W. i D. M. kwoty po 610 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Orzeczenie tej treści Sąd Okręgowy wydał po dokonaniu ustaleń faktycznych, z których wynika że w dniu 11.11.1982 r. założyciele S. w Ś. z siedzibą w K. uchwalili statut. Wśród członków założycieli pozwanego nie było powodów. § 4 Statutu stanowił, że celem Spółdzielni jest organizowanie budowy domów jednorodzinnych dla członków w zakresie ustalonym w § 5, który to paragraf szczegółowo wskazywał jakie usługi na rzecz członków świadczy pozwana. W myśl § 8 ust. 1 Statutu, założyciele Spółdzielni, którzy podpisali statut, stają się członkami Spółdzielni z chwilą jej zarejestrowania. Zgodnie z ust. 2 tego paragrafu, osoby przystępujące do Spółdzielni po zarejestrowaniu statutu podpisują deklarację członkowską i stają się członkami z chwilą przyjęcia ich przez Spółdzielnię. Przyjęcie powinno być stwierdzone podpisem Zarządu na deklaracji z podaniem daty przyjęcia (§ 8 ust. 3). O decyzji odmownej Zarząd powinien zawiadomić zainteresowaną osobę pisemnie, najpóźniej w ciągu 14 dni od daty podjęcia decyzji; w zawiadomieniu należy podać treść decyzji wraz z uzasadnieniem oraz pouczeniem o prawie wniesienia odwołania do Komisji Rewizyjnej w ciągu 14 dni od daty otrzymania zawiadomienia (§ 8 ust. 3). Odwołanie, o którym mowa w ust. 4 powinno być rozpatrzone przez Komisję Rewizyjną najpóźniej w ciągu 3 miesięcy od dnia jego wniesienia. W myśl § 12 ust. 1 Statutu, wpisowe wynosi 500 zł, a udział 1000 zł. Pozwany został wpisany do Rejestru Spółdzielni 13.12.1982 r. W dniu 5.03.1984 r. Statut został zmieniony. W § 8 Statutu Komisja Rewizyjna została zastąpiona Radą Nadzorczą. Pozwany nie został wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego.

Z ustaleń tych wynika, że powodowie w grudniu 1982 r. złożyli deklaracje przystąpienia do pozwanej spółdzielni. Deklaracje złożyły również inne osoby – w tym również członkowie założyciele. Przyjęcie powodów do Spółdzielni nie zostało stwierdzone podpisami członków zarządu pozwanej z podaniem daty przyjęcia. Powodowie nie zostali też zawiadomieni o odmowie ich przyjęcia w poczet członków. Powodowie uiścili wpisowe oraz opłacili udziały, zgodnie z postanowieniami Statutu. Dokonywali również wpłat określanych w tytule wpłaty, jako „składki członkowskie”. Powód F. R. pełnił funkcję sekretarza na zebraniu Walnego Zgromadzenia pozwanej w dniu 5.03.1984 r.

W swoich ustaleniach Sąd Okręgowy wskazał nadto, że w dniu 3.08.1983 r. Walne Zgromadzenie pozwanego podjęło uchwałę nr 3 o sprzedaży działek budowlanych, będących jego własnością poszczególnym członkom. Wyciąg z uchwały zawierał wykaz członków na rzecz których zostaną sprzedane działki, numery działek, ich ceny i podpisy członków. Wykaz zawierał m.in. imiona, nazwiska i podpisy wszystkich powodów. W dniach 22, 24 i 26.08.1983 r. zostały zawarte umowy w formie aktu notarialnego na mocy których pozwany sprzedał powodom i ich małżonkom prawa własności działek budowlanych. W § 2 każdej z umów zaznaczono, że do aktu notarialnego został m.in. złożony wyciąg z uchwały nr 3 Walnego Zgromadzenia pozwanego dotyczącej, jak zaznaczono w aktach notarialnych, sprzedaży działek budowlanych poszczególnym członkom z podaniem nazwisk nabywców, numerów działek oraz cen.

Sąd pierwszej instancji ustalił nadto, że w dniu 31.05.2011 r. Gmina Miasto K. przekazała na rzecz pozwanego kwotę 168.560 zł tytułem odszkodowania za przejęcie z mocy prawa nieruchomości gruntowej pozwanego, niezbędnej do realizacji celu publicznego – rozbudowy drogi powiatowej.

Ustaliwszy powyższe Sąd Okręgowy uznał roszczenia powodów za uzasadnione.

Sąd ten przytoczył treść art. 189 k.p.c. i jego wykładnię stwierdzając, że postawa pozwanego, który zaprzeczał, by powodowie byli jego członkami, niewątpliwie dała uprawnienie powodom domagania się ustalenia ich członkostwa na drodze sądowej. W ocenie tego Sądu przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło ustalić, że powodowie podpisali deklaracje członkowskie, zgodnie z § 8 ust. 2 Statutu i złożyli je u pozwanego tak jak zrobili to członkowie założyciele, którzy zeznali, że składali deklaracje członkowskie pomimo, że byli członkami założycielami pozwanego Zrzeszenia. Wypełnione druki deklaracji członkowskich powodów i świadków z lat 1982 i 1983 zostały również złożone do akt. Bezspornie, przyjęcie powodów do Spółdzielni nie zostało stwierdzone podpisami członków zarządu pozwanego z podaniem daty przyjęcia w myśl § 8 ust. 3 Statutu. Sąd pierwszej instancji zaznaczył jednak, że powodowie nie zostali również zawiadomieni o odmowie ich przyjęcia w poczet członków w trybie przewidzianym w § 8 ust. 4 Statutu. Z zeznań powodów i świadków P. K. oraz Z. B. wynika, że zarząd pozwanego w ogóle nie przykładał wagi do kwestii formalnych uregulowanych w Statucie. W ocenie tego Sądu, niedochowanie przez zarząd pozwanego wymogów formalnych wskazanych w § 8 ust. 3 i 4 Statutu nie oznacza, że ich członkostwa w pozwanej Spółdzielni nie można ustalić na podstawie innych okoliczności, w tym działań samego pozwanego. W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzone w sprawie dowody dają podstawę do przyjęcia, że powodowie zostali przyjęci do pozwanej Spółdzielni, zgodnie z § 8 ust. 2 Statutu, jednakże zarząd pozwanego zaniedbał stwierdzenia tego podpisem na deklaracji w myśl § 8 ust. 3 Statutu.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji o tym, że powodowie są członkami pozwanego świadczy szereg okoliczności, wynikających przede wszystkim z dokumentów. W myśl § 12 ust. 1 Statutu, wpisowe wynosi 500 zł a udział – 1000 zł i takie też opłaty wnieśli na rzecz pozwanego powodowie, co wykazali dowodami wpłaty ze wskazaniem tytułu płatności. Nadto z protokołu zebrania Walnego Zgromadzenia pozwanego z dnia 5.03.1984 r. wynika, że jego sekretarzem był powód F. R. i ta kandydatura była poddana wcześniej pod głosowanie. Przede wszystkim jednak, członkostwo powodów w pozwanej Spółdzielni potwierdza treść uchwały nr 3 z dnia 3.08.1983 r. Walnego Zgromadzenia w której jednoznacznie stwierdzono, że działki budowlane będące własnością pozwanego będą sprzedawane na rzecz członków. Wyciąg z uchwały zawierał wykaz członków na rzecz których zostaną sprzedane działki, numery działek, ich ceny i podpisy członków. Wykaz zawierał m.in. imiona, nazwiska i podpisy wszystkich powodów. Ponadto, na podstawie tej uchwały, zostały zawarte umowy w formie aktu notarialnego na mocy których, pozwany sprzedał powodom i ich małżonkom prawa własności działek budowlanych. W § 2 każdej z umów zaznaczono, że do aktu notarialnego został m.in. złożony wyciąg z uchwały nr 3 Walnego Zgromadzenia pozwanego dotyczącej, sprzedaży działek budowlanych poszczególnym członkom z podaniem nazwisk nabywców, numerów działek oraz cen. Zapisy ww. uchwały i aktów notarialnych są zgodne zarówno z zapisami statutu pozwanego, jak i z przepisami prawa. W myśl § 4 Statutu, celem Spółdzielni jest organizowanie budowy domów jednorodzinnych dla członków w zakresie ustalonym w § 5, który to paragraf szczegółowo wskazywał jakie usługi na rzecz członków świadczy pozwana. Powyższy zapis był zgodny z treścią obowiązującej w chwili rejestracji pozwanego ustawy z dnia 17.02.1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz.U. nr 12 poz. 61 ze zm.). W myśl art. 134 § 1 tej ustawy przedmiotem działalności spółdzielni budownictwa mieszkaniowego jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków. Do spółdzielni budownictwa mieszkaniowego ustawa ta zaliczała również spółdzielcze zrzeszenia budowy domów jednorodzinnych do której to grupy zalicza się pozwany. Również przepisy ustawy z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze stanowiły, że spółdzielnia mieszkaniowa podejmująca budowę domów jednorodzinnych była uprawniona przenosić ich własność oraz prawa do działek jedynie na rzecz członków spółdzielni. Zarówno zapisy ustawowe, jak i zapisy uchwalonego na ich podstawie statutu pozwanego nie dawały uprawnienia pozwanemu zbywania działek budowlanych na rzecz osób, które nie były jego członkami. Zatem za niewiarygodne Sad pierwszej instancji uznał zeznania prezesa zarządu pozwanego – L. N., który wskazywał, że zapisy w uchwale z dnia 3.08.1983 r. że działki zostaną sprzedane członkom pozwanego, są wynikiem omyłki. Niewiarygodne Są także według tego Sądu także zeznania M. U. i Z. A., że działki mogły być również sprzedawane osobom niebędącym członkami pozwanego, gdyż są sprzeczne z zapisami Statutu i ustawy. Powoływana przez pozwanego okoliczność, że małżonkowie członków przecież nie byli członkami nie zmienia powyższych konstatacji – małżonek członka musiał być stroną czynności prawnej skoro nabycie własności następowało z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od tego wyroku wywiodła strona pozwana, zaskarżając go w całości i zarzucając:

1. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. postanowień § 7 i § 8 pkt. 2 i 3 Statutu S. poprzez błędną jego wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe uznanie powodów za członków Zrzeszenia, podczas gdy wskazane powyżej postanowienia Statutu jednoznacznie precyzują tryb przyjmowania osób zainteresowanych w poczet członków, a w szczególności warunki jakie musiały spełnić osoby przystępujące do Zrzeszenia po zarejestrowaniu Statutu - podpisanie i złożenie deklaracji członkowskiej Zarządowi, potwierdzonej następnie podpisem Zarządu wraz z podaniem daty przyjęcia,

2. naruszenie przepisu prawa materialnego tj. art. 16 i 17 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze poprzez jego niezastosowanie a w konsekwencji niewłaściwe ustalenie członkostwa powodów, podczas gdy dyspozycje powyższych przepisów wskazują, że członkostwo w Spółdzielni powstaje wyłącznie w drodze przyjęcia danej osoby w poczet członków na podstawie złożonej przez tę osobę deklaracji, z jednoczesnym spełnieniem warunku w postaci rzeczywistego przyjęcia tej osoby przez Spółdzielnię w drodze złożenia na deklaracji podpisu członków Zarządu ze wskazaniem daty uchwały o przyjęciu w poczet członków,

3. naruszenie przepisu prawa procesowego tj. art. 189 k.p.c. poprzez jego zastosowanie w niniejszej sprawie, a konsekwencji ustalenie stosunku członkostwa łączącego powodów z pozwanym Zrzeszeniem, podczas gdy powodowie nie tylko nie wykazali należycie interesu prawnego w żądaniu ustalenia, ale i twierdzenia o ich członkostwie pozostają bezzasadne w świetle zgromadzonego materiału dowodowego; tym samym w ocenie strony skarżącej Sąd niewłaściwie ustalił członkostwo powodów, podczas gdy powodowie nie wykazali materialno-prawnych przesłanek zasadności powództwa;

4. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i uznanie za w pełni wiarygodne zeznań powoda F. R. w części dot. pozyskania przez powoda druków deklaracji, podczas gdy Sąd I instancji w żaden sposób nie uzasadnił dlaczego zeznania te uznał za w pełni wiarygodne przyjmując, że powód F. R. wszedł w posiadanie tych dokumentów otrzymując je od innego byłego pracownika Milicji Obywatelskiej - S. C., który z kolei wyjął je szafy w Komendzie Milicji (pokoju szyfrantów) gdzie były przechowywane dokumenty pozwanego, w sytuacji gdy powyższe okoliczności i prezentowane w tym zakresie twierdzenia powoda R. są subiektywnymi twierdzeniami samego powoda, nie potwierdzonymi w żaden inny sposób,

5. naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i niewłaściwe uznanie, iż zgromadzone w sprawie dowody dają podstawę do przyjęcia, że powodowie zostali przyjęci do pozwanej Spółdzielni w poczet członków, zgodnie z § 8 ust. 2 Statutu, podczas gdy dokumenty złożone do akt sprawy jednoznacznie wskazują, że powodowie nie dopełnili zarówno wymogów zawartych we wskazanym postanowieniu Statutu jak i wymogów ustawowych, jak również poprzez brak rozważenia motywów nie złożenia deklaracji przez powodów,

przetrzymywania ich do czasu rozpoczęcia procesu, pominięcia, że w pokoju szyfrantów w żadnym wypadku nie mogły znajdować się dokumenty osobiste prezesa pozwanego Zrzeszenia,

6. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na niesłusznym przyjęciu, że powodowie podpisali deklaracje członkowskie i złożyli je u pozwanego, podczas gdy w okolicznościach sprawy bezsprzecznym było, że powodowie wypełnione druki deklaracji przedłożyli osobiście do akt sprawy dopiero na etapie niniejszego postępowania sądowego,

7. naruszenie przepisu prawa procesowego tj. art. 247 k.p.c. poprzez niewłaściwe ustalenie istotnych okoliczności sprawy jedynie na podstawie zeznań świadków przyjętych przez Sąd za wiarygodne, podczas gdy wymogi formalne członkostwa przewidziane Statutem nie zostały przez powodów spełnione; tym samym Sąd I instancji uznając zeznania świadków za wiarygodne poczynił ustalenia przeciwko osnowie dowodu z dokumentu;

Podnosząc te zarzuty stron apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództw w całości i zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania za I i II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W razie uznania, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, bądź uznania, że przeprowadzenie postępowania wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Na wstępie należy zaznaczyć, że Sąd Odwoławczy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne, czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. Wobec powyższego nie widzi konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 roku, V CKN 348/00, LEX nr 52761, Prok. i Pr. 2002/6/40). Sąd Okręgowy prawidłowo również ocenił konsekwencje wypływające z tak ustalonego stanu faktycznego, wobec trafnie przyjętej podstawy prawnej wyrokowania w niniejszej sprawie co czyni, że jego rozważania zasługują także na pełną akceptację.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzucanych w apelacji naruszeń prawa procesowego Sąd Apelacyjny stwierdza, że nietrafny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wskazane w apelacji. należy przypomnieć, że przepis ten wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów, zgodnie z którą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c. nakłada na sąd orzekający obowiązek: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Jak trafnie przyjmuje się przy tym w orzecznictwie sądowym, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak min. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27.09.2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906). Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (tak Sąd Najwyższy min. w orzeczeniach z dnia: 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753, 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, LEX nr 52347, 10 stycznia 2002 r.,II CKN 572/99, LEX nr 53136).

Mając na uwadze powyższe – Sąd Odwoławczy stwierdza, że zarzuty apelującego mają charakter wyłącznie polemiczny z oceną dowodów zaprezentowaną przez Sąd pierwszej instancji, która nie zawiera zarzucanych błędów. Twierdzenie jakoby w sposób nieuprawniony Sąd Okręgowy uznał za w pełni wiarygodne zeznania powoda F. R. w części co do pozyskania przez powoda druków deklaracji, pozostaje bez wpływu na istotę ustaleń faktycznych w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia sprawy i ma znaczenie drugorzędne. Jednakże okoliczności wskazywane w tych zeznaniach w pełni wpisują się w obraz utworzenia i działania pozwanego zrzeszenia na bazie pracowników Komendy Milicji Obywatelskiej, którzy postanowili w ten sposób stworzyć sobie możliwość uzyskania działek budowlanych i niezbędnych materiałów dla wybudowania dla siebie domów. Obraz ten kreślą w swoich zeznaniach nie tylko pozostali świadkowie ale także prezes zarządu pozwanego. Podejście do rygorów formalnych funkcjonowania tej jednostki prezentowane przez L. N. wskazuje, że to zarząd pozwanej funkcjonował w sposób nienależyty. Całkowicie wiarygodnie są w tym świetle zeznania powoda w zakresie uzyskania dokumentacji pozwanej, która była przechowywana w miejscu pracy prezesa jej zarządu. Kwestionując ustalenia Sądu Okręgowego i formułując zarzut przekroczenia przez ten Sąd granic swobodnej oceny dowodów pozwany pomija całkowicie całość materiału dowodowego zebranego w tej sprawie, akcentując wybiórczo jego elementy. Tymczasem Sąd Orzekający miał obowiązek ocenić całokształt przeprowadzonych w sprawie dowodów. Apelujący pomija w swoich ocenach istnienie innych dowodów z dokumentów złożonych w sprawie, z których jednoznacznie wynika fakt członkostwa powodów w pozwanym zrzeszeniu. Sąd natomiast, jak wyżej wskazano, zobowiązany jest do oceny całokształtu materiału dowodowego a nie jedynie jego fragmentów. O fakcie złożenia deklaracji członkowskich zeznawali zresztą nie tylko powodowie, ale także inni członkowie pozwanego zrzeszenia, którzy według prezesa pozwanego, jako członkowie założyciele deklaracji takich składać nie musieli. Zatem zeznania te potwierdzają fakt złożenia przez wszystkich członków deklaracji członkowskich, nie kwestionując, że powodowie byli członkami pozwanej na tych samych co inni zasadach. Dokumenty złożone przez powodów obrazują bez wątpienia fakt wypełnienia przez nich także pozostałych wymogów formalnych związanych z członkowstwem w pozwanym S. w Ś. w postaci wniesienia wymaganych przez statut udziałów i wpisowego. Dodatkowo powodowie wykazali dokumentami wnoszenie przez siebie wymaganych składek członkowskich. Co najmniej niewiarygodne są w tej mierze wyjaśnienia prezesa zarządu pozwanego, jakoby jego księgowa wstawiała takie dowody wpłat wpisując dowolne, nie znajdujące oparcia w rzeczywistości, tytuły ich pobrania. Niewiarygodne jest by czyniła to bez jakiejkolwiek wiedzy i kontroli władz zrzeszenia, a jeżeli tak było to okoliczność taka obciąża pozwanego a nie powodów. Dodatkowo wypada zauważyć, że powodowie wnosząc udział i wpisowe jednocześnie zapłacili także należności z tytułu nabycia działek: F. R. 24 listopada 1982 r. (k.42), J. B. 23 listopada 1982 r. (k.45), D. M. 15 listopada 1982 r. (k.46),M. W. 15 lutego 1983 r (k.129). Na podkreślenie zasługuje okoliczność, że nabycie własności tych działek przez każdego z powodów nastąpiło w zupełnie innej dacie, znacznie późniejszej niż wskazana w tych dokumentach, już po podjęciu uchwały z dnia 3 sierpnia 1993 r. o ich sprzedaży na rzecz członków Spółdzielczego Zrzeszenia. Umowy notarialne przenoszące własność tych działek na powodów były bowiem zawierane w sierpniu 1983 r. (k.27- 41 akt). Stąd oczywistym jest wniosek, że razem z wpłatami pozostałych członków pozwanego, wniesione przez powodów kwoty umożliwiły S. w Ś. planowane nabycie nieruchomości gruntowej, na której zostały następnie wzniesione domy jej członków. Fakt, że powodowie są członkami pozwanego zrzeszenia został wprost potwierdzony w uchwale nr 3 Walnego Zgromadzenia S. w Ś. z siedzibą w K., które odbyło się 3 sierpnia 1983 roku. Uchwałą tą Walne Zgromadzenia pozwanego postanowiło o sprzedaży działek poszczególnym członkom, którzy zostali wymienieni w zawartym w tej uchwale wykazie oraz przewidywała upoważnienie dla zarządu (w tym dla L. N.) do przeprowadzenia czynności prawnych związanych z tą sprzedażą. W tym wykazie członków w pozycji 21 wymieniono F. R., w pozycji 22 J. B., w pozycji 35 D. M., a w pozycji 38 M. W.. Tekst wyciągu tej uchwały podpisany został przez Prezesa Zarządu pozwanego L. N.. W umowach sprzedaży działek powodom zawartych w formie aktu notarialnego pozwany był należycie reprezentowany przez upoważnionych członków zarządu, którzy wyciąg z powyższej uchwały składali do akt przy podpisywaniu tych umów, oświadczając, że cena sprzedaży została już w całości zapłacona. Oświadczenie to w pełni koresponduje z treścią przywołanych wyżej dokumentów księgowych. Wszystkie powyższe okoliczności jasno wskazują, że powodowie byli wówczas i nadal są członkami S. w Ś.. Członkostwo F. R. dodatkowo potwierdza protokół Walnego Zgromadzenia S. w Ś. z siedzibą w K. z dnia 5 marca 1984 roku, które jednogłośnie wybrało go na sekretarza. Brak natomiast jakichkolwiek dowodów, by pozwany kwestionował wówczas przynależność do niego powodów w charakterze jego członków i w jakikolwiek sposób wyrażał swój sprzeciw zarówno w zakresie realizowania przez nich jako członków uprawnień np. co do nabycia własności działek czy udziału w Walnych Zgromadzeniach Członków jak i w zakresie wykonywania obowiązków poprzez np. zwrot wnoszonych na korzyść pozwanego przez powodów świadczeń pieniężnych.

W zakresie zatem oceny zachowania przez strony wymogów formalnych trafnie Sąd pierwszej instancji zauważył, że zawinienie za taki stan rzeczy nie leży po stronie powodów. Złożyli oni bowiem prawidłowo tak jak i pozostali członkowie zrzeszenia deklaracje członkowskie i wnieśli wymagane opłaty - w tym udziały i wpisowe, a jedynie zaniedbania leżące po stronie zarządu spowodowały, że dotycząca ich dokumentacja członkowska nie była prowadzona w sposób należyty przez Zarząd pozwanego, który nie dopełnił swoich obowiązków w tym względzie. Gdyby zarząd ten jako organ pozwanego należycie stosował przepisy statutu i ustawy określające jego obowiązki to powinien dokonać na deklaracjach złożonych przez powodów i innych członków stosownych adnotacji (§8 ust. 3 Statutu), a w przypadku odmowy przyjęcia powodów w poczet członków był zobowiązany (§ 8 ust.4 Statutu) zawiadomić ich o tym na piśmie, w określonym terminie czego także nie uczynił. Zaniedbania te nie mogą w żadnym razie obciążać powodów i stanowić dla pozwanego argumentu przemawiającego na jego korzyść

Sąd Okręgowy w sposób oczywisty nie naruszył także przepisu art. art. 247 k.p.c. który stanowi, że dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne. Przepis ten nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, bowiem Sąd ten nie prowadził w tym przypadku postępowania dowodowego z zeznań świadków przeciwko lub ponad osnowę dokumentu. Zresztą, jak wynika z treści tego przepisu, postępowanie takie w okolicznościach konkretnej sprawy może być prowadzone.

Prawidłowa ocena wszystkich dowodów przeprowadzonych w tej sprawie doprowadziła Sąd pierwszej instancji do trafnych ustaleń i wynikających z nich wniosków, które nakazują uznać powództwo za zasadne. Nie zasługują zatem na uwzględnienie podnoszone przez apelującego zarzuty naruszenia przez ten Sąd także przepisów prawa materialnego.

W szczególności nie został naruszony zawarty w kodeksie postępowania cywilnego ale stanowiący normę o charakterze materialno prawnym art. 189 k.p.c. który stanowi, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Dla uwzględnienia powództwa o ustalenie konieczne jest wykazanie istnienia dwóch przesłanek merytorycznych: interesu prawnego oraz prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii jego zasadności (por. uchwała SN z dnia 19 listopada 1996 r., DICZP 115/96, OSNC 1997 r, nr 4, póz. 35). Przy czym interes prawny powoda musi być zgodny z prawem, z zasadami współżycia społecznego oraz z celem, któremu ma służyć art. 189 k.p.c. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że jeżeli cel postępowania tj. ustalenie prawa może być osiągnięty w innym postępowaniu wówczas brak jest interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa o ustalenie (por. orz. Sądu Najwyższego z 11 października 1985 r., sygn. akt II CR 302/85, OSNCP z 1986 r. Nr 15, poz. 155). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że istnienia stosunku członkostwa w pozwanym zrzeszeniu powodowie nie mogą dochodzić w innym postępowaniu. Niewątpliwie dowody przeprowadzone przed tym Sądem w sposób jednoznaczny wykazały fakt istnienia takiego stosunku członkowstwa w pozwanym zrzeszeniu co do każdego z powodów. Pozwany zdaje się ignorować fakt, że wskazywane przez niego przepisy Statutu przewidują obowiązki nie tylko dla osób ubiegających się o jego członkostwo ale są skierowane w równym stopniu do Zarządu. Organ ten zgodnie z § 7 Statutu był zobowiązany do podjęcia w ciągu dwóch miesięcy decyzji w sprawie przyjęcia w poczet członków osoby, która złożyła pisemną deklarację. Decyzję swoją winien był albo potwierdzić w sposób wskazany w § 8 ust. 3 Statutu albo zawiadomić o odmowie osobę zainteresowaną w terminie i w sposób wskazany w § 8 ust. 4 Statutu. Zignorowanie tych obowiązków przy jednoczesnej akceptacji dokonanych przez powodów wpłat udziałów i wpisowego, a także dopuszczenie ich do działania jako członków pozwanego i do skorzystania z uprawnień przynależnych jedynie członkom pozwanego zrzeszenia (zakup działek i pomoc w budowie domów) wskazuje wyraźnie na oczywisty fakt podjęcia przez zarząd pozytywnej decyzji w zakresie przyjęcia powodów w poczet członków S. w Ś. z siedzibą w K.. Ewidentne natomiast zaniedbanie zarządu co do wykonania ciążących na nim obowiązków w zakresie i poczynienia stosownych adnotacji na deklaracjach nie może obecnie obciążyć powodów.

Brak podstaw by podzielić wobec tego zarzuty apelującego jakoby Sąd Okręgowy naruszył postanowienia Statutu pozwanego wskazane w apelacji.

Sąd ten nie naruszył także przepisów prawa materialnego w postaci art. 16 i 17 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze poprzez ich niezastosowanie, bowiem ustawa ta weszła w życie z dniem 1 stycznia 1983 r. Nie doszło jednakże również do naruszenia przepisów poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach. O ile powinność złożenia przez osobę ubiegąjącą się o przyjęcie w poczet członków deklaracji na piśmie jest obwarowana w ustawie z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze rygorem nieważności, o tyle obowiązek zamieszczenia przez zarząd stosownej adnotacji na tej deklaracji nie został takim rygorem obwarowany. W konsekwencji należało uznać, że zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Mając to na uwadze Sąd Apelacyjny ona podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji.

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie drugim ma za podstawę przepis art. 98 k.p.c. statuujący zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, który strona pozwana przegrała także w drugiej instancji. Koszty te zostały ustalone wobec wskazanej przez apelującego wartości przedmiotu zaskarżenia i reprezentowania trzech powodów przez jednego pełnomocnika na podstawie § 6 pkt. 5 w zw. z §12 ust 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U Nr 163 poz. 1349 z późn. zm.).

Danuta Jezierska Maria Iwankiewicz Eugeniusz Skotarczak

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE