UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 15 lipca 2014 r., sygn. akt II K 284/13, Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków:

I. na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k. połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone wobec G. P. opisane w pkt II i III części wstępnej wyroku i wymierzył mu łączną karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności (wyroki II K 998/10, II K 585/10);

II. na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k. połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone wobec G. P. opisane w pkt V, VI i VII części wstępnej wyroku i wymierzył mu łączną karę 4 (czterech) lat pozbawienia wolności (wyroki VII K 1220/12, V K 2014/12, II K 529/13);

III. na podstawie art. 577 k.p.k. wskazał jako okresy podlegające zaliczeniu na poczet kar łącznych orzeczonych w punktach I-II części dyspozytywnej niniejszego wyroku łącznego okresy rzeczywistego pozbawienia skazanego wolności, które zostały uprzednio zaliczone na poczet kar jednostkowych podlegających łączeniu, jak również okresy faktycznie odbytych kar jednostkowych;

IV. na podstawie art. 577 k.p.k. początek odbywania orzeczonych wobec skazanego kar łącznych pozostawił do określenia Dyrektorowi (...), w którym skazany odbywa karę;

V. pozostałe orzeczenia z połączonych wyroków pozostawił do odrębnego wykonania;

VI. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie;

VII. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów sądowych w całości.

Powyższy wyrok zaskarżył G. P. w osobiście sporządzonej apelacji zarzucając, iż Sąd I instancji oparł się na negatywnej opinii o nim z zakładu karnego, która została „spreparowana” przez wychowawcę, przez co wymierzona mu kara łączna jest zbyt surowa. Ponadto wskazał, że został pozbawiony prawa do obrony, bowiem po zwolnieniu obrońcy z pełnienia obrony z urzędu nie został mu wyznaczony nowy obrońca. Podnosząc powyższe skazany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie kary łącznej z zastosowaniem zasady absorpcji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Niezależnie od granic apelacji i podniesionych w niej zarzutów należy przyjąć, iż wyrok Sądu Rejonowego nie może się ostać z powodu naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 85 k.k. i w konsekwencji obrazy przepisu prawa procesowego, to jest art. 569 § 1 k.p.k. Waga naruszenia tych przepisów miała wpływ na treść wyroku łącznego tak znaczny, że powodowała konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Jak wynika z informacji Krajowego Rejestru Karnego z dnia 19 marca 2014 r. (k. 53-54) oraz dołączonych do niniejszej sprawy akt, G. P. karany był następującymi wyrokami:

1. wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Zielonej Górze z dnia 24 czerwca 2010 r., sygn. akt VII K 1911/10, za przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 10 kwietnia 2010 r., na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, której wykonanie następnie zarządzono prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków z dnia 8 listopada 2011 r.;

2. wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków z dnia 1 marca 2011 r., sygn. akt II K 998/10, za ciąg przestępstw z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. popełniony w dniach 22 sierpnia 2010 r., 4 września 2010 r. oraz w okresie od 10 sierpnia 2010 r. do 7 września 2010 r., na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby;

3. wyrokiem Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 16 czerwca 2011 r., sygn. akt II K 585/10, za przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 15 czerwca 2010 r., na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, której wykonanie następnie zarządzono prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Lesznie z dnia 29 maja 2013 r.;

4. wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków z dnia 30 marca 2012 r., sygn. akt II K 868/11, za:

- przestępstwo z art. 280 § 1 k.k. i art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnione w dniu 8 czerwca 2011 r., na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

- ciąg przestępstw z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., popełniony w dniu 8 i 9 maja 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, które to kary jednostkowe zostały połączone w karę łączną 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności;

5. wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia z dnia 6 marca 2013 r., sygn. akt V K 2014/12, za przestępstwa:

-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 18 kwietnia 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 31 maja 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 20 czerwca 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 27 czerwca 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 9 lipca 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 5 lipca 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k., popełnione w dniu 22 sierpnia 2011 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

które to kary jednostkowe zostały połączone w karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby,

6. wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków z dnia 28 marca 2013 r., sygn. akt VII K 1220/12, za przestępstwa:

-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 3 sierpnia 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 4 sierpnia 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 14 sierpnia 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 1 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 9 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 16 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 17 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 18 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 18 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 20 września 2012 r., na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

które to kary jednostkowe zostały połączone w karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, na poczet której to kary zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 20 września 2012 r. do dnia 22 września 2012 r.;

7. wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków z dnia 24 września 2013 r., sygn. akt II K 529/13, za przestępstwa:

-: z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w dniu 26 marca 2013 r., na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w nocy z 5 na 6 marca 2013 r., na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
-: z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w okresie od 3 do 4 marca 2013 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności,
-: z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełnione w nocy z 6 na 7 marca 2013 r., na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

które to kary jednostkowe zostały połączone w karę łączną 3 lat pozbawienia wolności orzeczoną, na poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniu 28 marca 2013 r.

Przypomnieć należy, iż zgodnie z art. 569 § 1 k.p.k. sąd wydaje wyrok łączny, jeżeli zachodzą warunki do orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów. Z kolei karę łączną orzeka się wówczas, gdy sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw (realny zbieg przestępstw) i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu (art. 85 k.k.).

Analizując istnienie warunków formalnych określonych w przepisie art. 85 k.k., Sąd I instancji ustalił, że spełnione one zostały, zgodnie z zasadą chronologii, w wypadku skazań orzeczonych wyrokami opisanymi w punktach 2 i 3 (jeden węzeł kary łącznej) oraz 5, 6 i 7 (drugi węzeł kary łącznej) części wstępnej wyroku łącznego.

W odniesieniu natomiast do skazań opisanych w punktach 1 i 4 w ocenie Sądu I instancji nie zachodziły przesłanki do połączenia kar, stąd też postępowanie w tym zakresie na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył.

Tymczasem analiza wyżej wymienionych wyroków jednostkowych, przy uwzględnieniu treści art. 85 k.k., prowadzi do wniosku, iż możliwym byłoby wydanie wyroku łącznego, w ramach którego połączeniu uległyby kary pozbawienia wolności wymierzone w wyrokach wymienionych wyżej w punktach 4 i 5 oraz w punktach 6 i 7.

W tym miejscu wskazać należy, iż określenie „zanim zapadł pierwszy wyrok” odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnego przestępstwa lub kolejnych przestępstw. Ten właśnie pierwszy wyrok powinien zatem być punktem odniesienia przy dokonywaniu oceny, które z przestępstw objętych kolejnymi wyrokami pozostają w zbiegu uzasadniającym połączenie węzłem wyroku łącznego. Nie ma przy tym żadnych przeszkód prawnych, aby spośród skazań, których nie obejmie tak ukształtowany wyrok łączny, utworzyć kolejną grupę obejmującą skazania za czyny popełnione zanim zapadł kolejny „pierwszy wyrok” - oczywiście „pierwszy” z punktu widzenia tej kolejnej grupy przestępstw.

O ile zatem prawidłowe są ustalenia a w konsekwencji rozstrzygnięcie w zakresie połączenia kar orzeczonych wyrokami opisanymi w punktach 2 i 3 oraz umorzenie postępowania w zakresie skazania opisanego w punkcie 1, o tyle już rozstrzygnięcie w zakresie umorzenia postępowania odnośnie skazania opisanego w punkcie 4 i połączenie kar wynikających ze skazań opisanych w punktach 5, 6 i 7 jest częściowo błędne, a wynika ono najprawdopodobniej z opisania przez Sąd I instancji wyroków z punktów 5 i 6 w nieprawidłowym, bo odwrotnym porządku chronologicznym.

Otóż wyrok opisany wyżej w punkcie 5 (wydany w dniu 6 marca 2013 r., V K 2014/12), Sąd I instancji opisał w części wstępnej zaskarżonego wyroku jak i w ustaleniach stanu faktycznego w punkcie 6, natomiast wyrok opisany wyżej w punkcie 6 (wydany w dniu 28 marca 2013 r., VII K 1220/12) Sąd I instancji wymienił jako 5, mimo iż został on wydany chronologicznie później niż wyrok z dnia 6 marca 2013 r..

W konsekwencji, Sąd I instancji błędnie przyjął, że po wyroku z dnia 30 marca 2012 r. (II K 868/11, opisanym w punkcie 4) został wydany wyrok z dnia 28 marca 2013 r. (VII K 1220/12) i badając przesłanki do wydania wyroku łącznego stwierdził, iż wynikające z tych wyroków kary nie podlegają połączeniu, bowiem istotnie przestępstwa, za które G. P. został skazany wyrokiem z dnia 28 marca 2013 r., zostały popełnione po wydaniu wyroku z dnia 30 marca 2012 r. (w sierpniu i wrześniu 2012 roku).

Tymczasem, wyrokiem chronologicznie następnym po wyroku z dnia 30 marca 2012 r. jest wyrok wydany w dniu 6 marca 2013 r. (nie zaś wyrok z dnia 28 marca 2013 r.), którym G. P. został skazany za przestępstwa popełnione w 2011 roku, a więc przed wydaniem wyroku z dnia 30 marca 2012 r.

Sąd Rejonowy zaniechał połączenia orzeczonych wobec skazanego tymi wyrokami kar pozbawienia wolności w jedną karę łączną mimo istnienia ku temu przesłanek materialnoprawnych. W związku z powyższym nastąpiła rażąca i mająca wpływ na treść wyroku obraza art. 85 k.k.

Nie podlegają natomiast połączeniu z tymi karami kary orzeczone wyrokami opisanymi wyżej w punktach 6 i 7, bowiem przestępstwa, za które G. P. został skazany tymi wyrokami, zostały popełnione po dniu 30 marca 2012 r. (odpowiednio w sierpniu i wrześniu 2012 roku oraz w marcu 2013 r.).

Tworzą one natomiast odrębny węzeł kary łącznej, bowiem przestępstwa, za które G. P. został skazany wyrokiem z dnia 24 września 2013 r., opisanym wyżej w punkcie 7, zostały popełnione w dniach: 3-4 marca 2013 r., 5/6 marca 2013 r., 6/7 marca 2013 r. i 26 marca 2013 r., a więc przed wydaniem wyroku z dnia 28 marca 2013 r., opisanym wyżej w punkcie 6.

Konsekwencją błędnego ustalenia chronologii wydawanych kolejno po sobie wyroków w stosunku do G. P., co wynika zarówno z części wstępnej zaskarżonego wyroku jak i uzasadnienia rozstrzygnięcia, było umorzenie postępowania w odniesieniu do skazania opisanego w punkcie 4 w sytuacji, gdy istniały warunki do orzeczenia kary łącznej.

Wydając wyrok łączny Sąd meriti nie dostrzegł opisanych wyżej uwarunkowań i tym samym dopuścił się uchybienia skutkującego tym, że zaskarżony wyrok należało uchylić a sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Dodać należy, że wskazane wyżej uchybienie nie było jedynym, jakiego dopuścił się Sąd meriti. Podczas procedowania doszło także do naruszenia prawa procesowego, polegającego na prowadzeniu postępowania przed Sądem I instancji bez udziału obrońcy w sytuacji, gdy skazany wnosił o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu, taki obrońca został mu wyznaczony a następnie - na prośbę skazanego o zmianę obrońcy – obrońca ten został zwolniony z obowiązku świadczenia obrony z urzędu, jednak w jego miejsce nie został wyznaczony nowy obrońca. Zwolnienie obrońcy na skutek wniosku skazanego o jego zmianę nie może być utożsamiane z cofnięciem wyznaczenia obrońcy, wobec czego rozpoznanie sprawy bez obrońcy również musiało skutkować koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd winien uwzględnić sygnalizowane wyżej uwagi, dopuścić dowód z aktualnych danych o karalności skazanego, ujawnić akta wszystkich spraw, w których G. P. został skazany a następnie wnikliwie ocenić możliwości wydania wyroku łącznego.

Rozpoznanie zarzutu apelacji dotyczącego wymiaru orzeczonej wobec skazanego kary łącznej, z uwagi na powyższe, uznać należy za przedwczesne.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE