UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 maja 2014 roku w sprawie I C 194/12 Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił powództwo E. J. i A. J. przeciwko B. K. i G. K. o złożenie oświadczenia woli, zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 197 zł tytułem kosztów procesu i nakazał ściągnąć od pozwanych solidarnie na rzecz Skarbu Państwa kwotę 425,44 zł tytułem wydatków.

Sąd ten ustalił poczynił następujące ustalenia.

Ugodą zawartą w dniu 17 czerwca 2010 r. przed Sądem Rejonowym w Kielcach w sprawie I Ns 1503/08 dokonano zniesienia współużytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej zabudowaną działkę o numerze ewidencyjnym (...) i powierzchni 2380 m², położonej w K., Osiedle (...) oraz współwłasności budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności, stanowiących zespół pawilonów handlowych o powierzchni użytkowej 787,10 m², dla której w tym Sądzie prowadzona jest księga wieczysta nr (...), m. in. poprzez przyznanie na rzecz G. K. i B. K., na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej, prawa współużytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) i powierzchni 124 m² wraz z prawem odrębnej własności budynków znajdujących się na tej nieruchomości oraz przyznanie na rzecz E. J. i A. J., na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej, prawa współużytkowania wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) i powierzchni 202 m² wraz z prawem odrębnej własności budynków znajdujących się na tej nieruchomości.

Strony uzgodniły, że nie będą w przyszłości podejmowały żadnych działań, które mogłyby doprowadzić do pozbawienia któregokolwiek z dotychczasowych współużytkowników wieczystych prawa do korzystania z przyłączy wody, energii elektrycznej, kanalizacji sanitarnej, gazu oraz przyłączy telekomunikacyjnych zlokalizowanych na nieruchomości stanowiącej przed zniesieniem współużytkowania wieczystego działkę o numerze ewidencyjnym (...), a także nie będą utrudniały ani podejmowały żadnych działań zmierzających do uniemożliwienia lub utrudniania budowy bądź rozbudowy pawilonów handlowych zlokalizowanych na wskazanej działce.

Powodowie podjęli decyzję o rozbudowie i nadbudowie stanowiącego ich własność pawilonu usługowego położonego na Osiedlu (...). Na ich zlecenie sporządzony został projekt budowlany (ekspertyza techniczno-konstrukcyjna) w zakresie możliwości rozbudowy i nadbudowy pawilonu. W ramach przebudowy budynku powodowie przewidzieli wykonanie prac ingerujących w konstrukcję obiektu. W zakresie usprawnienia wentylacji grawitacyjnej w sąsiednim lokalu nr (...), stanowiącym własność pozwanych, mistrz kominiarski W. C. zlecił, by na część kominów, które są najbliżej budynku powodów zamontować na wylotach z kanałów wentylacyjnych nasady hybrydowe ze stali kwasoodpornej albo z tworzywa sztucznego ze wspomaganiem mechanicznym, wspomagające ciąg kominowy w momencie jego zaniku. Zamontowanie nasad hybrydowych zapobiegłoby konieczności podwyższenia kominów o około 5 metrów.

Pismem z dnia 27 stycznia 2012 r. powodowie zwrócili się do pozwanego z prośbą o podpisanie oświadczenia – zgody na zamontowanie na zakończeniach kominów wentylacji grawitacyjnej w jego budynku obrotowych nasad kominowych wspomagających wentylację. Pozwani nie wyrazili to zgody.

Powodowie wystąpili do Urzędu Miasta K.o zatwierdzenie projektu budowlanego i udzielenie pozwolenia na rozbudowę, nadbudowę, przebudowę budynku usługowego na cele mieszkalne i usługi na działkach nr (...). Decyzją z dnia 11 maja 2012 r., utrzymaną w mocy decyzją Wojewody (...)z dnia 4 lipca 2012 r., Prezydent Miasta K.odmówił zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia powodom pozwolenia, uzasadniając, że inwestorzy nie wywiązali się z obowiązku przedłożenia oświadczenia o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane na wszystkie działki, na których zaprojektowano wykonanie robót budowlanych. Wojewoda (...)zwrócił uwagę, że w aktach sprawy znajduje się m. in. pismo G.i B.małżonków K.z dnia 24 lutego 2012 r. dotyczące braku ich zgody na prowadzenie robót budowlanych na nieruchomościach znajdujących się w ich współużytkowaniu wieczystym. Wyrokiem z dnia 7 listopada 2012 r. w sprawie II SA/Ke 593/12 Wojewódzki Sąd Administracyjny w K.oddalił skargę powodów na decyzję Wojewody.

B. K. planuje dokonanie nadbudowy swojego pawilonu handlowego. Wystąpił do Urzędu Miasta K. o wydanie warunków zabudowy.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest bezzasadne, gdyż ugoda w zakresie pkt IV jest nieważna jako sprzeczna z prawem – art. 140 k.c. Jakkolwiek brak zgody pozwanych na zamontowanie obrotowych nasad kominowych wspomagających wentylację w istocie uniemożliwia powodom przeprowadzenie nadbudowy sąsiedniego pawilonu, to takie działanie mieści się w granicach przysługującego prawa własności budynku sąsiedniego. Powodowie mogą podejmować tylko te prace, które nie będą ingerować w prawo własności osób trzecich. Braku zgody pozwanych na dokonanie robót nie można sanować przez żądanie zobowiązania ich przez sąd do złożenia oświadczenia zastępującego taką zgodę.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zaś o kosztach sądowych – zgodnie z art. 113 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od tego orzeczenia wywiedli powodowie, zaskarżając je w całości i zarzucając:

- naruszenie art. 203 § 4 w zw. z art. 223 § 2 k.p.c. poprzez ustalenie, że punkt IV ugody z 17 czerwca 2010 r., zawartej w sprawie I Ns 1503/08 Sądu Rejonowego w Kielcach, jest nieważny, w sytuacji gdy cała ugoda podlegała badaniu przez sąd, przed którym została zawarta, w kontekście wszystkich okoliczności sprawy, a zatem ponownej jej badanie jest niedopuszczalne;

- naruszenie art. 58 § 1 w zw. z art. 140 k.c. przez niewłaściwą interpretację, prowadzącą do stwierdzenia, że wszelka ingerencja w prawo własności jest niedopuszczalna, a zakres tego prawa jest nieograniczony, w sytuacji gdy pozwani odmawiając złożenia odpowiedniego oświadczenia korzystają ze swego prawa w sposób uniemożliwiający korzystanie z prawa własności przez powodów.

Wskazując na to, skarżący wnieśli o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie na ich rzecz od pozwanych kosztów procesu za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.

Orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe, choć z innych przyczyn niż wskazane w jego uzasadnieniu.

Strony w punkcie IV wymienionej ugody postanowiły, że nie będą utrudniały ani podejmowały żadnych działań zmierzających do uniemożliwienia lub utrudnienia budowy bądź rozbudowy pawilonów handlowych zlokalizowanych na działce nr (...). Oceny, czy działania podejmowane przez strony stanowią utrudnienie lub uniemożliwienie rozbudowy bądź przebudowy pawilonów należy dokonywać w odniesieniu do konkretnego przypadku. Nie można uznać, że w ugodzie strony zgodziły się na każde ograniczenie zakresu prawa własności. Zobowiązały się jedynie do tego, że swoim działaniem lub zaniechaniem nie będą przeszkadzały w dokonywanej przez innego właściciela rozbudowie lub przebudowie budynku. Granicę zakazu wynikającego z ugody wyznacza zakres prawa własności każdej ze stron ugody. Czym innym jest bowiem zakaz przeszkadzania w rozbudowie dokonywanej przez innego właściciela w zakresie jego prawa własności, a czym innym pozwolenie na ingerencję w swoją własność. Zapisy ugody nie mogą naruszać prawa własności osób, które ją zawarły.

W tym kontekście żądanie powodów, by pozwani wyrazili zgodę na zamontowanie na zakończeniach kominów na ich budynku obrotowych nasad wykracza poza treść ogólnego zobowiązania do niepodejmowania działań zmierzających do uniemożliwienia bądź utrudnienia budowy lub rozbudowy pawilonów handlowych, gdyż stanowi ingerencję w prawo własności pozwanych. Innymi słowy, treść ugody nie daje podstaw do statuowania obowiązku pozwanych zamontowania na ich kominie obrotowych nasad kominowych, nawet jeżeli byłoby to niezbędne dla dokonania nadbudowy budynku powodów. Inwestycja ta nie może ograniczać sposobu korzystania z sąsiednich budynków, wpływając na wykonywanie prawa własności sąsiadów. Biorąc pod uwagę wzajemne usytuowanie budynków, wydaje się, iż niezbędne jest porozumienie właścicieli w sprawie rozbudowy pawilonu usługowo-handlowego jako całości, co zresztą miało być tematem uzgodnień pod koniec 2010 roku.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 140 k.c. poprzez uznanie, że wszelka ingerencja w prawo własności jest niedopuszczalna, podczas gdy działanie pozwanych ogranicza możliwość wykonywania prawa własności przez powodów. Zgodnie z art. 140 k.c., treść prawa własności stanowi przede wszystkim przyznane właścicielowi uprawnienie do korzystania z rzeczy, z czego wynika obowiązek innych osób nieingerowania w sferę tych uprawnień. Konsekwencją tego jest unormowanie zawarte w art. 144 k.c., zgodnie z którym właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które zakłócałyby korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętna miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Działanie zmierzające do zmuszenia właściciela sąsiedniego budynku do rozbudowania komina lub zamontowania na nim dodatkowych elementów wkracza niewątpliwie w sferę jego własności, wykracza zaś poza granice dozwolonego korzystania z własnej nieruchomości. Oczywiście istnieją dopuszczalne formy ograniczenia prawa własności dla potrzeb sąsiednich nieruchomości (służebności), jednak ustanowienie ich jest obwarowane szczególnymi warunkami. Brak zgody pozwanych na zamontowanie na ich nieruchomości obrotowych nasad kominowych nie może być uznany za niezgodne z prawem korzystanie z ich prawa własności.

Mając to na uwadze, oddalono apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3, 99 oraz 105 § 2, w zw. z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., przy uwzględnieniu § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 490), zasądzając solidarnie od E. J. i A. J. na rzecz B. K. kwotę 90 zł.

SSO M. KlesykSSO C. KlepaczSSO Sł. Buras

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE