UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 listopada 2012 r. (o numerze: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. – powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.) – po rozpatrzeniu wniosku z dnia 7 listopada 2012 r. odmówił ubezpieczonemu Z. B. prawa do emerytury. Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie organ rentowy wyjaśnił prawne przesłanki nabycia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wynikające z przepisów wymienionych wyżej aktów normatywnych: ustawy oraz rozporządzenia Rady Ministrów. Ponadto (...) Oddział w T. wskazał, że Z. B. nie udokumentował w prawidłowy sposób pracy w szczególnych warunkach. Do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu okresu od dnia 15 września 1972 r. do dnia 30 kwietnia 1992 r., kiedy to Z. B. był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K., ponieważ: brakuje wskazania charakteru pracy według rozporządzenia Rady Ministrów; stanowiska: „mechanik” oraz „monter – mechanik” występują pod poz. 14. i 16. zarządzenia resortowego, zaś w zarządzeniu brakuje poz. 15. wymienionej w świadectwie pracy w szczególnych warunkach; na świadectwie pracy w szczególnych warunkach wymienione jest zarządzenie nr 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r., zamiast zarządzenia nr 16 z dnia 31 marca 1988 r. Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Reasumując wydane rozstrzygnięcie, organ rentowy wskazał, że w związku z tym, iż ubezpieczony nie udowodnił wymaganych 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach, brak jest podstaw do przyznania emerytury.

Z. B. złożył odwołanie od wymienionej wyżej decyzji. Ubezpieczony wskazał, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. od dnia 15 września 1972 r. do dnia 30 kwietnia 1992 r., na dowód czego przedłożył organowi rentowemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach wystawione przez pracodawcę. Na dowód świadczenia pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia w podanym wyżej przedziale czasu, na stanowisku mechanika, ubezpieczony powołał świadków enumeratywnie wskazanych w odwołaniu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji i jednocześnie wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu ustalił następujący stan faktyczny.

Ubezpieczony Z. B. urodził się w dniu 25 listopada 1952 r. Wyżej wymieniony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Sumaryczny staż ubezpieczeniowy Z. B., obliczony według stanu na dzień wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.), tzn. na 1 stycznia 1999 r., wynosi 29 lat, 3 miesiące i 15 dni okresów składkowych.

(okoliczności bezsporne)

Z. B. nie pozostaje w stosunku pracy. Ostatni stosunek pracy, którego ubezpieczony był stroną jako pracownik, został rozwiązany z dniem 31 października 2000 r. Od tego czasu ubezpieczony utrzymuje się z otrzymywania zasiłku przedemerytalnego, do którego był uprawniony od dnia 3 listopada 2000 r. do dnia 9 listopada 2003 r. oraz od dnia 16 lutego 2004 r. aż do chwili obecnej. Ponadto Z. B. utrzymywał się z wykonywania umów cywilnoprawnych łączących ubezpieczonego z (...) Spółką z o. o. w T., dotyczących prac ślusarsko – spawalniczych, w okresie od dnia 6 października 2008 r. do dnia 28 lutego 2009 r. Ponadto od dnia1 marca 2009 r. do dnia 28 lutego 2010 r. Z. B. współpracował z (...) Spółką z o. o. w T..

DOWÓD: - świadectwo pracy z dnia 31 października 2000 r. – k. 6 akt

emerytalnych, plik I.

- decyzja Starosty Powiatu G. – (...) z dnia 13

listopada 2000 r. o przyznaniu prawa do zasiłku przedemerytalnego

(kserokopia) – k. 4 akt emerytalnych (plik III).

- decyzja Starosty Powiatu G. – (...) z dnia 18

listopada 2003 r. o zawieszeniu prawa do zasiłku przedemerytalnego

(kserokopia) – k. 5 akt emerytalnych (plik III).

- decyzja Starosty Powiatu G. – (...) z dnia 24 lutego

2004 r. o wznowieniu wypłaty zasiłku przedemerytalnego (kserokopia)

– k. 6 akt emerytalnych (plik III).

- oświadczenie ubezpieczonego z dnia 29 października 2008 r. – k. 27

akt emerytalnych (plik III).

- zaświadczenie (...) Spółki z o. o. w T. z dnia 5

maja 2009 r. – k. 29 akt emerytalnych (plik III).

- pisma (...) Spółki z o. o. w T. z dni: 1 i 17 marca 2010 r.

– k. 36 i 38 akt emerytalnych (plik III).

- pismo (...) Spółki z o. o. w T. z dnia 18 czerwca 2010 r.

– k. 41 akt emerytalnych (plik III).

W okresie od dnia 15 września 1972 r. do dnia 31 października 2000 r. Z. B. był zatrudniony w ramach stosunku pracy, w pełnym wymiarze czasu pracy, w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K., na stanowisku mechanika pojazdów i maszyn. W okresie przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej (czyli do dnia 24 października 1975 r.) ubezpieczony pracował w zakładzie w L.. Po powrocie ze służby, od lutego 1976 r. począwszy, Z. B. pracował przez około pół roku w zakładzie w R., zaś później wrócił do pracy w zakładzie w L.. Ubezpieczony pracował w warsztacie. Razem ze Z. B. było tam zatrudnionych kilku mechaników, którzy zajmowali się naprawami przyczep, maszyn, ciągników. Z czasem (w 1973 r.) w zakładzie w L. powstał punkt naprawy pomp wtryskowych. W warsztacie w zakładzie w L. nie było kanałów remontowych, natomiast w zakładzie w R. był jeden kanał. Ubezpieczony zajmował się m. in. naprawą i regeneracją pomp wtryskowych, ale poza tym wykonywał również inne prace. Od sierpnia 1987 r. począwszy Z. B. zaczął również prowadzić magazyn paliw – wydawał paliwo do ciągników i samochodów, a także sprzedawał paliwo rolnikom. Ubezpieczony był odpowiedzialny materialnie za mienie powierzone, znajdujące się w magazynie paliw – na podstawie umowy zawartej z pracodawcą w dniu 1 sierpnia 1987 r. W późniejszym okresie swojego zatrudnienia u wymienionego wyżej pracodawcy (tzn. w latach 90-tych XX wieku) ubezpieczony wykonywał już wiele różnych prac - zajmował się różnego rodzaju naprawami, spawaniem oraz prowadzeniem magazynu paliw. W okresie od dnia 25 października 1975 r. do dnia 1 lutego 1976 r. ubezpieczony odbywał służbę wojskową. W okresie od dnia 3 marca 1980 r. do dnia 17 kwietnia 1980 r. Z. B. uczęszczał na kurs spawaczy elektrycznych, który ukończył z wynikiem pozytywnym.

W czasie pracy Z. B. w ciągniku rolniczym wymiana pompy wtryskowej odbywała się po mniej więcej 800 motogodzinach, tj. po okresie jednego roku. Naprawa pompy trwała około 8 godzin. W początkowym okresie zatrudnienia ubezpieczonego Spółdzielnia Kółek Rolniczych w K. dysponowała około 100-110 pojazdami (takimi jak kombajny i ciągniki), z czasem ilość maszyn i pracy z nimi związanej zaczęła stopniowo maleć.

W czasie zatrudnienia u wymienionego wyżej pracodawcy Z. B. współpracował m. in. z B. G. (zatrudnionym jako traktorzysta) oraz z Z. R. (który pracował jako mechanik - traktorzysta); z tym drugim ubezpieczony pracował bezpośrednio przez okres około pół roku, w okresie zatrudnienia w zakładzie w R..

DOWÓD: - świadectwo pracy z dnia 31 października 2000 r. – k. 6 akt

emerytalnych (plik I).

- dokumenty w aktach osobowych Z. B. (plik) – w kopercie

na k. 17 akt sądowych.

- legitymacja ubezpieczeniowa Z. B. – w kopercie na k. 8

akt emerytalnych (plik I).

- częściowo zeznania świadka B. G. – k. 32v akt

sądowych.

- częściowo zeznania świadka Z. R. – k. 32v-33 akt

sądowych.

- częściowo przesłuchanie ubezpieczonego jako strony – k. 33-33v akt

sądowych.

W dniu 7 listopada 2012 r. Z. B. wystąpił do (...) Oddziału w T. z wnioskiem o emeryturę, do którego dołączył m. in. świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 31 października 2000 r., wystawione przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w K.. Rozpoznawszy powyższy wniosek organ rentowy wydał decyzję z dnia 20 listopada 2012 r. (o numerze: (...)), na mocy której odmówił ubezpieczonemu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury, wskazując, że Z. B. nie wykazał wymaganego, co najmniej 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

DOWÓD: - wniosek o emeryturę wraz z załącznikami – k. 1-8 akt emerytalnych

(plik I).

- odmowna decyzja organu rentowego – k. 15 akt emerytalnych (plik I).

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu zważył, co następuje.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił po części w oparciu o zeznania świadków: B. G. i Z. R., częściowo – przesłuchanie ubezpieczonego jako strony oraz na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, zarówno znajdujących się w aktach emerytalnych Z. B., prowadzonych przez (...) Oddział w T., jak i tych złożonych bezpośrednio do akt sądowych niniejszej sprawy. Sąd dał w większości wiarę wymienionym wyżej dokumentom, jako że były one jasne, logiczne i zrozumiałe oraz wzajemnie się uzupełniały, tworząc łącznie spójną całość. Sąd nie przyznał jednak waloru wiarygodności dokumentowi w postaci świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 31 października 2000 r., wystawionego przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w K. (k. 7 akt emerytalnych, plik I), ponieważ świadectwo to wskazywało, jakoby Z. B. świadczył pracę w warunkach szczególnych, gdy tymczasem w rzeczywistości (w praktyce) ubezpieczony nie świadczył swojej pracy w warunkach szczególnych - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym przezeń stanowisku. O kwestii stanowiska pracy, jakie ubezpieczony zajmował w okresie swojego zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. będzie szerzej mowa w dalszej części niniejszego uzasadnienia. Warto dodać, że w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 31 października 2000 r. pracodawca ubezpieczonego – dokonując kwalifikacji prawnej stanowiska pracy Z. B. - wskazał nieistniejący przepis, tzn. dział XIV, poz. 15, punkt 1 wykazu „A” będącego załącznikiem nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. (w wymienionym wykazie i dziale brak jest pozycji 15 punktu 1), aczkolwiek okoliczność ta miała dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu znaczenie drugorzędne, gdyż Sąd samodzielnie dokonuje kwalifikacji prawnej zdarzeń, o których mowa w dokumentach wystawianych przez pracodawców, stanowiących dowody w sprawie – zgodnie z regułami: iura novit curia („Sąd zna prawo”) oraz da mihi factum dabo tibi ius („daj mi fakt, a ja ci dam prawo”). W pozostałym zakresie Sąd dał wiarę dokumentom będącym dowodami w sprawie.

Sąd uznał częściowo za wiarygodne zeznania świadków, jako że były one logiczne i zrozumiałe. Sąd nie dał jednak wiary świadkom, jakoby Z. B. w okresie swojego zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się naprawami pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych. Ta część zeznań świadków nie zasługiwała na uwzględnienie, jako że była częściowo sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego i regułami logiki, a ponadto świadkowie jednocześnie przyznawali, że Z. B. z czasem przejął również obowiązki związane z prowadzeniem magazynu paliw. Wobec powyższego ubezpieczony nie mógł (przynajmniej w okresie od sierpnia 1987 r. począwszy) zajmować się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – naprawami pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych. Oceniając wartość dowodową zeznań świadków nie sposób pominąć faktu, że świadkowie ci albo nie pracowali bezpośrednio z ubezpieczonym (B. G.), albo też pracowali z nim jedynie przez okres pół roku (Z. R.) w związku z czym żaden ze świadków nie mógł posiadać dokładnego rozeznania co do zakresu obowiązków i warunków pracy Z. B.. Świadek B. G. zeznał: „Ja pracowałem w latach 1974-2000 lub 2001 r. jako traktorzysta. […] Więcej byłem w terenie widziałem go [chodzi o ubezpieczonego – przypis Sądu] krótko. […] Nieraz zajrzałem, ale bardzo mało. Nie znam się na tym co było, były próbniki, zegary” (k. 32v akt sądowych). Z kolei świadek Z. R. pracował razem z ubezpieczonym przez okres zaledwie kilku miesięcy (przez około pół roku), kiedy to obydwaj mężczyźni pracowali wspólnie w zakładzie w R.. Zarówno we wcześniejszym, jak i w późniejszym okresie Z. B. pracował w zakładzie w L. – z tym, że już „bez” świadka R., który został w zakładzie w R.. Wobec powyższego Z. R. nie mógł wiedzieć, jakie dokładnie były warunki pracy ubezpieczonego w zakładzie w L..

Sąd jedynie częściowo dał wiarę zeznaniom Z. B. złożonym przezeń w toku jego przesłuchania w charakterze strony – w zakresie, w jakim zeznania ubezpieczonego nie pozostawały w sprzeczności z dokumentami zgromadzonymi w jego aktach osobowych oraz z regułami logiki i zasadami doświadczenia życiowego. W pozostałej części Sąd odmówił zeznaniom Z. B. waloru wiarygodności – jako że były sprzeczne ze wspomnianymi zasadami i regułami oraz z dokumentami znajdującymi się w aktach osobowych ubezpieczonego.

Przechodząc do analizy odwołania ubezpieczonego należy stwierdzić, że jest ono bezzasadne i jako takie podlega w całości oddaleniu.

W niniejszej sprawie Z. B. dochodził ustalenia prawa do tzw. wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Przechodząc do omówienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy w pierwszym rzędzie wskazać na treść ogólnego przepisu regulującego przyznawanie prawa do emerytury osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. Zgodnie z generalnym przepisem, tzn. art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227, ze zm.), nazywanej dalej „ustawą emerytalną” - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Natomiast z przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej wynika, że emerytura przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu – co najmniej 60 lat dla mężczyzny, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. na dzień 1 stycznia 1999 r. – vide art. 196 ustawy) spełniał łącznie następujące warunki:

- miał co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy,

- miał co najmniej 15-letni okres wykonywania pracy w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakterze, w ramach stosunku pracy,

wymagany przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.).

Ponadto ubezpieczony musi spełniać warunek braku przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz legitymować się rozwiązanym stosunkiem pracy (w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem).

W przedmiocie określenia wymaganego wieku emerytalnego, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków na podstawie których przysługuje ubezpieczonemu prawo do tzw. wcześniejszej emerytury przepis art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej odsyła do „przepisów dotychczasowych”. Stosowne regulacje – stanowiące obecnie obowiązujące prawo - zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.).

Stosowne wykazy rodzajów prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zostały zawarte w wykazach „A” i „B” stanowiących załącznik do wymienionego wyżej rozporządzenia. W przepisie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia w zakresie sprecyzowania stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, znajduje się odesłanie do odpowiednich przepisów resortowych (ustalonych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze). Należy jednakże zauważyć, iż uściślenia dokonane przez właściwych ministrów (kierowników urzędów centralnych czy centralne związki spółdzielcze), polegające na ustaleniu wykazów stanowisk, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach, pełnią w obecnym stanie prawnym wyłącznie funkcję informacyjną, porządkującą. Nie jest dopuszczalne bowiem zamieszczanie w rozporządzeniu jako akcie wykonawczym upoważnienia do podejmowania określonych działań przez inny podmiot i wyposażanie go w kompetencje wykonawcze. W rezultacie zatem o spełnieniu przesłanki „wykonywania pracy w szczególnych warunkach” przesądza wykonywanie pracy wymienionej w załącznikach „A” i „B” do rozporządzenia, które stanowią integralną część rozporządzenia jako aktu wykonawczego, niezależnie od tego, w jakim zakładzie praca taka była (lub jest) wykonywana (por. T. Bińczycka – Majewska OSP 2002/4/48 - t.2, glosa do wyroku SN z dnia 7 lipca 1999 r., sygn. akt: III RN 25/99).

W myśl przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do tzw. wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Pojęcie pracy wykonywanej stale należy rozumieć jako pracę wykonywaną na danym stanowisku pracy, zgodnie z rozkładem czasu pracy i w pełnym wymiarze czasu pracy, ustalonym dla danego stanowiska. W związku z powyższym nie będzie uznawana za taką pracę - praca wykonywana np. w połowie wymiaru czasu pracy lub tylko kilka lub kilkanaście dni w miesiącu. W wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r. (sygn. akt: II UK 21/10; LEX nr 619638) Sąd Najwyższy stwierdził, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy podziela stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w cytowanym wyżej orzeczeniu.

Należy także zwrócić uwagę na treść § 19 ust. 1 rozporządzenia, który stanowi, iż przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w § 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. Zgodnie zaś z przepisem § 19 ust. 2 tego rozporządzenia prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r., nr 13, poz. 86 i z 1981 r., nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4. Przepisy te mają znaczenie w sytuacji, gdy spór dotyczy pracy wykonywanej w okresie przed dniem wejścia w życie rozporządzenia z 1983 r., co miało miejsce w niniejszej sprawie, gdyż ubezpieczony twierdził, iż pracował w szczególnych warunkach już od dnia 15 września 1972 r.

Ponadto warto przytoczyć treść przepisu § 2 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Jednakże w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody. Postępowanie administracyjne przed ZUS w sprawie przyznania prawa do emerytury z chwilą wniesienia odwołania przekształca się bowiem w postępowanie sądowe, w którym nie obowiązują już ograniczenia dowodowe do których stosowania zobowiązany jest organ rentowy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że ubezpieczony nie wykazał wymaganego przez przepisy, co najmniej 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Należy zauważyć, że będąc zatrudnionym jako „mechanik pojazdów i maszyn” Z. B. musiał udowodnić, że pracował przez okres co najmniej 15 lat, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przy pracach wymienionych w dziale XIV („Prace różne”), poz. 14 („Prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych”) lub też pod poz. 16 („Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych”) wykazu „A” stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego […] (Dz. U. nr 8, poz. 43, ze zm.). Tymczasem z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynika, aby ubezpieczony wykonywał którąkolwiek z wymienionych wyżej prac – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dokumenty zebrane w aktach osobowych Z. B. z okresu jego zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. są bardzo lakoniczne jeśli chodzi o określenie warunków pracy ubezpieczonego (w większości tych dokumentów powód figuruje po prostu jako „mechanik”, zaś jedyny pisemny zakres obowiązków - „Karta zakresu czynności mechanika” widniejąca na k. 6 części „B” akt osobowych - nie zawiera w zasadzie żadnych wzmianek na temat warunków pracy ubezpieczonego, wynika z niej m. in. to, że powód podlegał brygadziście warsztatu oraz że był zobowiązany wykonywać polecenia kierownika warsztatu). Poza tym w aktach osobowych Z. B. znajduje się umowa z dnia 1 sierpnia 1987 r., na mocy której ubezpieczony przejął odpowiedzialność materialną za mienie powierzone, znajdujące się w magazynie paliw. Ponadto analiza dokumentów zgromadzonych w aktach osobowych powoda wskazuje, że Z. B. ukończył w kwietniu 1980 r. kurs spawaczy elektrycznych i że w późniejszym okresie pracował jako spawacz (w aktach osobowych figurują bowiem podpisane przez ubezpieczonego oświadczenia o treści: „Oświadczam, że znane mi są przepisy dotyczące obsługi spawarki transformatorowej i wirowej” – np. k. 35 części „B” akt osobowych). Z akt osobowych Z. B. nie wynika jednak, aby ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych (np. jako spawacz) – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z kolei fakt, że w sierpniu 1987 r. ubezpieczony przejął odpowiedzialność materialną za mienie znajdujące się w magazynie paliw przeczy twierdzeniom Z. B., jakoby ten stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał przez okres co najmniej 15 lat - pracę w warunkach szczególnych przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych. Jeśli by bowiem nawet założyć, że przed podjęciem pracy przy obsłudze magazynu paliw (czyli przed sierpniem 1987 r.) ubezpieczony faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracował w warunkach szczególnych przy naprawach pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych, to i tak Z. B. nie legitymowałby się co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony przyznał zresztą, że naprawami pomp zaczął się zajmować dopiero w 1973 r. („Z początku robiliśmy wszystko, później powstał punkt naprawy pomp wtryskowych, wtryskiwaczy. Punkt powstał chyba w 1973 r.” – k. 33 akt sądowych). Gdyby więc nawet założyć, że punkt naprawy pomp powstał już w pierwszym dniu 1973 r. i że Z. B. pracował tam stale i w pełnym wymiarze czasu – dopóki nie podjął pracy w magazynie paliw, to i tak ubezpieczony nie spełniałby wymogu co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia (okres od 1 stycznia 1973 r. do 31 lipca 1987 r. wynosi łącznie 14 lat i 7 miesięcy. Z podanych wyżej powodów zeznania świadków nie mogą stanowić wiarygodnego dowodu na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego - stale i w pełnym wymiarze czasu – pracy w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat. Warto zwrócić zresztą uwagę na fakt, że także w okresie przed podjęciem pracy w magazynie paliw wykonywanie przez Z. B. pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy budzi wątpliwości Sądu. Wydaje się być bowiem bardzo mało prawdopodobne w świetle reguł logiki oraz zasad doświadczenia życiowego, aby w tak małym (relatywnie) podmiocie, jak Spółdzielnia Kółek Rolniczych w K. było zapotrzebowanie na pracownika, którego jedynymi obowiązkami byłyby naprawy i regeneracje pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych. Warto przypomnieć, że jak zeznał świadek Z. R. (k. 33 akt sądowych) – w ciągniku wymienia się pompę po mniej więcej 800 motogodzinach, tj. po okresie jednego roku. Jednocześnie należy dodać, że w początkowym okresie zatrudnienia ubezpieczonego Spółdzielnia Kółek Rolniczych w K. dysponowała około 100-110 pojazdami; z czasem ilość pojazdów zaczęła maleć (zeznania świadka Z. R. – k. 32v-33 akt sądowych). W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu za niewiarygodne należy uznać twierdzenia, jakoby Z. B. zajmował się wyłącznie naprawami pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Niezależnie od powyższych rozważań warto zwrócić uwagę na fakt, że ubezpieczony zaczął się powoływać na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach na stanowisku związanym z naprawami i regeneracją pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych dopiero w piśmie procesowym z dnia 3 lutego 2013 r. (k. 25-26 akt sądowych) – czyli już po tym, gdy otrzymał odpowiedź organu rentowego na odwołanie, w której (...) Oddział w T. wskazywał, iż pracą w warunkach szczególnych jest m. in. praca określona w dziale XIV, poz. 14 punkt 1 wykazu stanowisk pracy stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. (Dz. Urz. Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 4 listopada 1988 r., nr 2, poz. 4) – czyli właśnie prace przy naprawie pom wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych. Powyższa okoliczność dodatkowo obniża wiarygodność twierdzeń ubezpieczonego co do wykonywania przezeń – stale i w pełnym wymiarze czasu – pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., na stanowisku odpowiadającym jednemu z tych wymienionych w załączniku do zarządzenia Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Warto podkreślić, że jak przyjmuje się w orzecznictwie – ustalenie faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku zajmowanym przez ubezpieczonego, wymaga dowodów pewnych i nie budzących wątpliwości. Sąd winien podejmować czynności dowodowe tylko w takim zakresie, w jakim nie może ich dokonać strona – vide art. 232 k.p.c. (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt: III AUa 350/10, OSASz z 2011 r., nr 3, str. 96-111; LEX nr 842881). Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwolił na ustalenie ponad wszelką wątpliwość, że Z. B. przez okres co najmniej 15 lat świadczył pracę w warunkach szczególnych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wobec braku wykazania co najmniej 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ubezpieczony nie nabył prawa do tzw. wcześniejszej emerytury, o której mowa w przepisie art. 184 ustawy emerytalnej. Fakt, że Z. B. spełnia wszystkie pozostałe (poza stażem pracy w szczególnych warunkach) przesłanki niezbędne do nabycia prawa do wskazanego wyżej świadczenia pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu, albowiem już brak spełnienia jednego z ustawowych warunków skutkuje odmową prawa do świadczenia emerytalnego.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie przepisów art. 184 a contrario ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z §4 ust. 1 punkt 3 a contrario rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w oparciu o przepis art. 477¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne, nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia.

Przewodnicząca

Sędzia SO Małgorzata Maleszka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE