WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Małgorzata Gerszewska
Sędziowie:	SSA Daria Stanek (spr.) SSA Grażyna Czyżak
Protokolant:	Lidia Pedynkowska

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2013 r. w Gdańsku

sprawy A. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji A. N.

od wyroku Sądu Okręgowego VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

z dnia 13 stycznia 2012 r., sygn. akt VIII U 371/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że zobowiązuje pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do przeliczenia wysokości emerytury A. N. według decyzji hipotetycznej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wynoszącego 105,11 % począwszy od dnia 1 sierpnia 2010 roku;

II.  ustala iż pozwany ZUS Oddział w G.nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności do wydania decyzji;

III.  zasądza od pozwanego ZUS na rzecz A. N. kwotę 30 (trzydziestu) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

Sygn. akt III AUa 523/12

Uzasadnienie:

Decyzją z dnia 6 lipca 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. przyznał ubezpieczonemu A. N. prawo do emerytury począwszy od dnia 15 czerwca 2010 roku. Pozwany wyliczył wysokość emerytury wnioskodawcy w oparciu o przepis art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. 70 % emerytury wyliczył na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej i 30 % świadczenia na podstawie art. 26 tej ustawy. Do ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej pozwany do podstawy wymiaru świadczenia przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia tj. od 1968 roku do 2008 roku - wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 96,26 %.

Decyzją z dnia 20 września 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. przeliczył emeryturę wnioskodawcy począwszy od dnia 15 czerwca 2010 roku. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia w części wyliczonej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia tj. od 1968 roku do 2008 roku, przy czym wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł
96,72 %. Organ rentowy wskazał, iż za okres zatrudnienia wnioskodawcy w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) od dnia 10 lutego 1975 roku do dnia 31 grudnia 1977 roku przyjął wynagrodzenie minimalne obowiązujące
w tym okresie ze względu na niemożność ustalenia ilości godzin przepracowanych
przez wnioskodawcę w poszczególnych latach.

Odwołanie od powyższych decyzji złożył ubezpieczony A. N., który
na rozprawie w dniu 9 grudnia 2010 roku ostatecznie sprecyzował swoje żądanie wskazując, iż cofa odwołanie od decyzji z dnia 6 lipca 2010 roku i podtrzymuje odwołanie od decyzji
z dnia 20 września 2010 r. Ubezpieczony domagał się obliczenia przysługującej mu emerytury z uwzględnieniem zarobków za lata 1975, 1976 i 1977 na podstawie przedłożonych do ZUS w dniu 15 września 2010 roku dokumentów w postaci umowy o pracę z dnia 4 lutego 1975 roku, karty obiegowej zmian, przeniesienia z kursu na oddział z dnia
13 czerwca 1975 roku, aneksów do umowy z dnia 1 lutego 1977 roku i z dnia 1 czerwca 1977 roku, tj. dokumentów za okres pracy w Zakładzie (...) w G.. Ubezpieczony przyznał, iż brak dokumentacji płacowej za okres jego zatrudnienia od dnia
10 lutego 1975 roku do dnia 31 grudnia 1977 roku w tymże zakładzie.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Wskazał, iż nie mogą zostać uwzględnione zarobki za sporne lata zatrudnienia ubezpieczonego, bowiem brak dokumentów płacowych.

Sąd Okręgowy w Gdańsku – VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 13 stycznia 2012 r. umorzył postępowanie odwoławcze od decyzji z dnia
6 lipca 2012 r. i oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 20 września 2010 r.

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

A. N., ur. (...), w dniu 14 maja 2010 roku złożył
w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o przyznanie prawa
do emerytury.

Decyzją z dnia 6 lipca 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury począwszy od dnia 15 czerwca 2010 roku. Pozwany wyliczył wysokość emerytury wnioskodawcy w oparciu o przepis
art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. 70 % emerytury wyliczył na podstawie
art. 53 ustawy emerytalnej i 30 % świadczenia na podstawie art. 26 tej ustawy. Do ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej pozwany do podstawy wymiaru świadczenia przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia tj. , tj. lat 1968, 1969, 1973, 1978 - 1989, 1998, 2004, 2005, 2007, 2008. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 96,26 %.

W dniu 8 września 2010 roku ubezpieczony przedłożył w ZUS zaświadczenie
o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 marca 2005 roku, w którym wykazał wysokość wynagrodzenia za 1978 rok w kwocie 22.252 zł z tytułu zatrudnienia w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G. od dnia 10 lutego 1975 roku do dnia 30 kwietnia 1978 roku.

W dniu 15 września 2010 roku ubezpieczony przedłożył w ZUS kserokopie następujących dokumentów:

- przyjęcia do pracy z dnia 4 lutego 1975 roku, potwierdzającego, iż z dniem 10 lutego 1975 roku ubezpieczony został przyjęty do pracy w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...), na czas nieokreślony, w charakterze kandydata na kierowcę (kurs kierowcy kategorii Dm), za wynagrodzeniem określonym
w Zarządzeniu Ministra Pracy, Płacy i Spraw Socjalnych z dnia 18 marca 1975 roku, według stawki zaszeregowania 8 zł/godz.,

- karty obiegowej zmian, w której w pkt 6 zostało określone wynagrodzenie jako
8 zł/godz.,

- przeniesienia z dnia 13 czerwca 1975 roku, potwierdzającego, iż z dniem 13 czerwca 1975 roku ubezpieczony został przeniesiony na stanowisko kierowcy autobusu,
z wynagrodzeniem 8 zł/godz., premią i dodatkami,

- angażu z dnia 7 lutego 1977 roku, potwierdzającego przyznanie wynagrodzenia
wg stawki zaszeregowania 11 zł/godz. oraz dodatkami określonymi w Zarządzeniu Ministra Pracy, Płacy i Spraw Socjalnych z dnia 18 marca 1975 roku oraz w zarządzeniu wewnętrznym z 27 stycznia 1977 roku, od 1 lutego 1977 roku,

- angażu z dnia 13 czerwca 1977 roku, potwierdzającego przyznanie wynagrodzenia
wg stawki zaszeregowania 12 zł/godz. wraz dodatkami i premiami określonymi
w ww. zarządzeniu, od 1 czerwca 1977 roku.

Zaskarżoną decyzją z dnia 20 września 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. przeliczył emeryturę przysługującą ubezpieczonemu - począwszy od dnia 15 czerwca 2010 roku. Wysokość emerytury została wyliczona według tych samych zasad
jak w decyzji z dnia 06 lipca 2010 r. Różnica pomiędzy decyzjami polega na tym,
iż w decyzji z dnia 20 września 2010 r. pozwany uwzględnił do wysokości świadczenia wynagrodzenie wnioskodawcy za 1978 r. w wysokości 22.252 zł zgodnie z przedłożonym zaświadczeniem Rp - 7 z dnia 8 marca 2005 r. z (...) Zakład (...)
w G.. Wyliczony z uwzględnieniem tego wynagrodzenia wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 96,72 %. Za pozostały okres zatrudnienia ubezpieczonego
w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...)
od dnia 10 lutego 1975 roku do dnia 31 grudnia 1977 roku pozwany przyjął wynagrodzenie minimalne obowiązujące w tym okresie, uznając, iż ubezpieczony nie wykazał wysokości wynagrodzenia pobieranego w tym okresie.

W okresie od 10 lutego 1975 roku do 30 kwietnia 1978 roku ubezpieczony był zatrudniony, w pełnym wymiarze czasu pracy, w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w G.. W ramach zatrudnienia,
tj. w okresie od dnia 10 lutego 1975 roku do dnia 12 czerwca 1975 roku, ubezpieczony odbył kurs kierowcy kategorii Dm. Od dnia 13 czerwca 1975 roku do dnia 30 kwietnia 1978 roku ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy autobusu. W okresach od dnia 19 do dnia
24 sierpnia 1975 roku oraz od dnia 14 do dnia 17 sierpnia 1977 roku ubezpieczony korzystał
z urlopu bezpłatnego. Ubezpieczony formalnie pracował w trybie 8-godzinnego dnia pracy
i 6-godzinnego dnia pracy w sobotę. Faktycznie czas pracy kierowcy autobusów, także wnioskodawcy w spornym okresie, był znacznie dłuższy. Regułą w tamtym czasie było,
iż kierowcy autobusów w komunikacji miejskiej pracowali w godzinach nadliczbowych wypracowując nierzadko po 200 i więcej godzin miesięcznie. Ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie według stawki godzinowej, która wynosiła kwotę 8 zł/godz. w okresie od dnia 10 lutego 1975 roku, 11 zł/godz. od dnia 1 lutego 1977 roku oraz 12 zł/godz. od dnia
1 czerwca 1977 roku. Nadto otrzymywał dodatki do wynagrodzenia za pracę.

Zakład (...) Sp. z o.o. (następca prawny Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...)
w G.) dysponuje kartoteką płacową ubezpieczonego wyłącznie za 1978 rok
i w związku z tym wystawił on ubezpieczonemu zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu, na druku Rp-7, tylko za ten rok. Następca prawny pracodawcy ubezpieczonego nie posiada dokumentacji płacowej za lata 1975 - 1977.

W toku postępowania sądowego organ rentowy został zobowiązany przez Sąd
do wyliczenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego za sporny okres tj. okres od dnia
10 lutego 1975 roku do dnia 31 grudnia 1977 roku, z rozbiciem na poszczególne miesiące,
wg stawki godzinowej wynikającej z angaży zawartych w aktach osobowych ubezpieczonego i dodatków do tego wynagrodzenia, które z nich wynikają, przy przyjęciu 8-godzinnego dnia pracy i 6-godzinnego dnia pracy w sobotę, a następnie do hipotetycznego wyliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego z uwzględnieniem tego wynagrodzenia wg wariantu najkorzystniejszego.

Organ rentowy, przy przyjęciu 8-godzinnego dnia pracy i 6-godzinnego dnia pracy
w sobotę i uwzględnieniu wynagrodzenia z angaży, tj. 8 zł/godz. od dnia 10 lutego 1975 roku, 11 zł/godz. od dnia 1 lutego 1977 roku, 12 zł/godz. od dnia 1 czerwca 1977 roku oraz przyjmując urlop bezpłatny w okresach od dnia 19 do dnia 24 sierpnia 1975 roku oraz od dnia

14 do dnia 17 sierpnia 1977 roku, wyliczył wynagrodzenie ubezpieczonego :

- za rok 1975 w kwocie 16.816 zł oraz wskaźnik w wymiarze 35,81%,

- za rok 1976 w kwocie 19.264 zł oraz wskaźnik w wymiarze 37,50%,

- za rok 1977 w kwocie 26.906 zł oraz wskaźnik w wymiarze 48,79%.

Sąd Okręgowy uznał, że powyższe wyliczenia nie mają jednakże wpływu
na wysokość emerytury wnioskodawcy, ponieważ wyliczenie dotychczasowe - w zaskarżonej decyzji - jest korzystniejsze. Wyliczony najwyższy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia za rok 1977 - 48,79% jest niższy od przyjętego najniższego do emerytury za rok 2008 o 7,87%.

W okresie od dnia 10 lutego 1975 roku do dnia 31 grudnia 1977 roku
w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...)
w G. był zatrudniony, na stanowisku kierowcy autobusu, W. W..
Do ustalenia podstawy wymiaru jego emerytury pozwany przyjął jego wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, tj. od dnia 1 stycznia
1984 roku do dnia 31 grudnia 1993 roku. W. W. nie przedłożył do akt ubezpieczeniowych zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1975 - 1977.

Sąd Okręgowy przytoczył, że zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie,
z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne
lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem
art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

W myśl ust. 2 art. 111 ustawy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony
na zasadach określonych w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą
do obliczenia świadczenia.

W myśl art. 15 w/w ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona
w sposób określony w ust. 4 i 5 tego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych
przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4
i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W niniejszej sprawie, przy ustalaniu wysokości emerytury ubezpieczonego, a ściślej jej części w oparciu o art. 53 ustawy emerytalnej, pozwany do podstawy wymiaru świadczenia przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z lat 1968, 1969, 1973, 1978 - 1989, 1998 , 2004, 2005 , 2007, 2008, uznając, iż jest to
20 najkorzystniejszych lat wybranych z całego okresu zatrudnienia ubezpieczonego. Wnioskodawca nie kwestionował wyliczenia wysokości części emerytury obliczonej
na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej. Zarzuty ubezpieczonego dotyczą prawidłowości wyliczeń pozwanego części emerytury obliczonej na podstawie art. 53 tej ustawy. Wnioskodawca domagał się obliczenia wysokości tej części jego emerytury
z uwzględnieniem zarobków za lata 1975, 1976 i 1977 uzyskanych w czasie pracy
w charakterze kierowcy autobusu w komunikacji miejskiej.

Sąd I instancji zauważył, że ubezpieczony nie dysponuje ani zaświadczeniami
o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za sporne lata, ani wpisami wynagrodzeń w legitymacji ubezpieczeniowej. Także w świadectwach pracy ubezpieczonego brak wpisów co do wysokości otrzymywanych zarobków. Ponadto, następca prawny zakładu pracy ubezpieczonego nie dysponuje dokumentacją płacową z zatrudnienia ubezpieczonego
w latach 1975 - 1977. Dokumentacja ta została zniszczona. Wnioskodawca przedłożył jedynie dokumenty w postaci umowy o pracę z dnia 4 lutego 1975 roku, karty obiegowej zmian, przeniesienia z kursu na oddział z dnia 13 czerwca 1975 roku, aneksów do umowy z dnia
1 lutego 1977 roku i z dnia 1 czerwca 1977 roku. Ubezpieczony przyznał, iż brak dokumentacji płacowej za okres zatrudnienia od 10 lutego 1975 roku do 31 grudnia 1977 roku i nie ma możliwości jej uzyskania. To samo tyczy dokumentacji co do ilości przepracowanych przez niego godzin.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z treścią § 20 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), w przypadku pracowników środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty są: zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Wprawdzie w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków stanowiących podstawę wymiaru emerytury związane z treścią § 20 ww. rozporządzenia, a wysokość wynagrodzenia i jego dodatkowych składników w postępowaniu przed sądem może być udowadniana wszelkimi środkami dowodowymi, to jednak winny to być dowody spójne, jasne i przede wszystkim
w miarę konkretne. Zgodnie bowiem z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą ciężaru dowodu obowiązek udowodnienia faktów spoczywa na osobie, która wywodzi z nich skutki prawne (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c.), stąd też to na odwołującym się ciąży obowiązek przedstawienia dowodów dla wykazania spornych okoliczności.

Sąd I instancji uznał, że w odniesieniu do spornych lat brak jest takich dowodów, poza angażami, wynikającymi z akt osobowych wnioskodawcy. Jednakże, co podniesiono wyżej, wyliczenie wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy za sporny okres na podstawie angaży
i ich uwzględnienie do podstawy wymiaru świadczenia nie prowadzi do podwyższenia emerytury wnioskodawcy, bowiem wyliczone wskaźniki podstawy wymiaru za lata 1975-1977 są niższe niż wskaźniki wyliczone za lata przyjęte do wyliczeń w zaskarżonej decyzji.
Z zeznań tak wnioskodawcy, jak i świadka W. W. jednoznacznie wynika, w ocenie Sądu Okręgowego, iż zarówno wnioskodawca, jak i świadek wykonywali pracę znacznie ponad normę czasu pracy. Na podstawie tych zeznań nie sposób jednak ustalić ilości przepracowanych przez wnioskodawcę godzin, jak również wysokości premii
czy otrzymywanych dodatków. Także wysokość zarobków uzyskiwanych przez świadka nie może być pomocna przy dokonywaniu ustaleń faktycznych, bowiem wprawdzie W. W. pracował w spornym okresie w tym samym zakładzie i w tym samym charakterze co wnioskodawca, ale w jego aktach ubezpieczeniowych brak danych
o wysokości wynagrodzenia za lata 1975 - 1977.

Sąd Okręgowy wskazał również, że inne składniki wynagrodzenia - premie, nagrody czy dodatki - można uwzględnić tylko wówczas, jeżeli zachowana dokumentacja wskazuje niewątpliwie na ich faktyczną wypłatę w określonej wysokości, od której została odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne.

W odniesieniu do premii Sąd stwierdził, iż nie zostało udowodnione, iż rzeczywiście wypłata taka miała miejsce, w jakich kwotach i terminach. Nie wiadomo także w jakich okresach i w jakiej wysokości wnioskodawca otrzymywał dodatki do wynagrodzenia, czy też, jak wskazywał, do stawki godzinowej. Z zeznań wnioskodawcy wynika, iż otrzymywał dodatek do stawki godzinowej w wysokości 7 zł. począwszy od stycznia czy lipca 1977 r. Nawet on jednak nie pamięta jednak, w jakiej wysokości i za jakie okresy otrzymywał dodatek w poprzednich latach. W konsekwencji, przy braku dokumentów i innych dowodów poza zeznaniami wnioskodawcy, jego roszczenia w tym zakresie nie mogę być zdaniem Sądu I instancji uwzględnione.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, iż zaskarżona przez ubezpieczonego
w niniejszym postępowaniu decyzja ZUS jest prawidłowa - ustala bowiem najkorzystniejszą dla wnioskodawcy wysokość świadczenia. W konsekwencji, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami, Sąd Okręgowy orzekł, jak w pkt II sentencji wyroku.

Mając przy tym na uwadze okoliczność, iż ubezpieczony na rozprawie w dniu
9 grudnia 2010 roku cofnął odwołanie od decyzji z dnia 6 lipca 2010 roku, uznając,
iż powyższe nie narusza słusznego interesu ubezpieczonego - zgodnie z wymogami art. 469 k.p.c. i na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy umorzył postępowanie w tej części, orzekając jak w pkt I sentencji wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony, wnoszą o jego uchylenie w całości
i ponowne rozpatrzenie sprawy.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że dochody z zatrudnienia w (...)
od 10 lutego 1975 roku do 10 grudnia 1977 roku zostały przez ZUS zaliczone według minimalnego wynagrodzenia i bez zapłaty za nadgodziny i dodatku za prowadzenie autobusu oraz premii od stawki zaszeregowania. Dodatkowa też była zapłata za sprzedaż biletów oraz za pracę w warunkach uciążliwych. Wnioskodawca wskazał, że za prowadzenie autobusu
w ważne święta kościelne i państwowe otrzymywał do wynagrodzenia dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia niezależnie od przysługującego mu w zamian wolnego dnia
w tygodniu. Apelujący podkreślił, że pracował za wyższe niż przeciętne wynagrodzenie,
z dużą ilością godzin sięgającą 280 godzin miesięcznie, które potwierdzają znajdujące się
w aktach sprawy angaże z wymienioną stawką plus dodatki i premia. Jego stawka godzinowa wtedy wynosiła 8zł na godzinę, tylko w okresie kursu autobusu od 10 lutego 1975 r.
do 12 czerwca 1975 r., a od 13 czerwca 1975 r. do 1 lutego 1977 r. jego stawka wynosiła według angażu 9,50 zł na godzinę plus dodatek za prowadzenie autobusu plus premia.
Od 1 lutego 1977 r. do 1 czerwca 1977 r. wynosiła 11 zł na godzinę plus dodatek
za prowadzenie autobusu plus premia. Od 1 czerwca 1977 r. do 30 kwietnia 1978 r. stawka wynosiła 12 zł/godz. plus dodatek za prowadzenie autobusu plus premia.

Powyższe okoliczności, jak wskazał skarżący, potwierdzają znajdujące się w aktach sprawy: świadectwo pracy, świadectwo pracy z dnia 4 grudnia 2003 r. o wykonywaniu prac
w szczególnych warunkach, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu L.dz.0450/2183/2005.

Apelujący podniósł, że oddalenie odwołania od decyzji z dnia 20 września 2010 r. jest nieuzasadnione, ponieważ na okoliczność zatrudnienia i zarobków w (...) w G.
w wyżej wymienionym okresie przedstawił świadka W. W., który
w tym czasie, co on był zatrudniony jako kierowca autobusu. Skarżący zgłosił nowy wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka T. S..

Apelujący wniósł o przeliczenie emerytury od dnia 15 czerwca 2010 r., przyznanie wyrównania i należnych odsetek.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była możliwości przeliczenia emerytury A. N., przyznanej mu decyzją z dnia 6 lipca 2010 r., począwszy od dnia
15 czerwca 2010 r. z uwzględnieniem zarobków uzyskiwanych przez wnioskodawcę w latach 1975 – 1977, w tym dodatku godzinowego za prowadzenie pojazdu, dodatku za pracę
w godzinach nadliczbowych oraz premii.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego we wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Sąd I instancji pominął również znajdujące zastosowanie w przedmiotowej materii przepisy prawa, a mianowicie przepisy uchwały Nr 60 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1974 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników transportu samochodowego, spedycji krajowej i komunikacji miejskiej (M. P. Nr 9, poz. 66 ze zm.) oraz wydanego na jej podstawie zarządzenie Ministra Pracy, Płacy i Spraw Socjalnych z dnia 18 marca 1974 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w transporcie samochodowym, spedycji krajowej i komunikacji miejskiej. W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy poczynił nieprawidłowe ustalenia prawne, co skutkowało niewłaściwą subsumcją ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego.

W związku z powyższym Sąd odwoławczy wskazuje, iż prawidłowe rozstrzygnięcie każdej sprawy uzależnione jest od spełnienia przez Sąd orzekający dwóch naczelnych obowiązków procesowych, tj. przeprowadzenia postępowania dowodowego w sposób określony przepisami kodeksu postępowania cywilnego oraz dokonania wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Rozstrzygnięcie to winno również znajdować oparcie w przepisach prawa materialnego adekwatnych do poczynionych ustaleń faktycznych. Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia ma natomiast na celu ustalenie, czy w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania Sąd pierwszej instancji sprostał tym wymogom. Istotą postępowania apelacyjnego jest zbadanie zasadności zarzutów skierowanych przeciwko orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy orzeka jednak w oparciu o całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, dokonując na nowo jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Jako Sąd merytoryczny, bazując na tym samym materiale dowodowym, co Sąd pierwszej instancji, Sąd odwoławczy może czynić własne, odmienne ustalenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1752/00, LEX nr 78279, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2002 r., sygn. akt II CKN 615/00, LEX nr 55097).

Sąd II instancji na wstępie rozważań podkreśla, że istotnie – stosownie do treści
art. 116 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego (rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalne - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.). W postępowaniu przed organem rentowym nie jest zatem możliwe udowadnianie okresów zatrudnienia innymi dowodami niż wymienione
w w/w rozporządzeniu (§ 21 i 22). Nie ma jednak podstaw do uznania, aby przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym miały zastosowanie w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą wynikać jedynie
z przepisów kodeksu. Przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i nast. k.p.c.) nie zawierają zaś dodatkowych ograniczeń w stosunku
do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Przeciwnie, stosownie do treści art. 473 k.p.c., w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron.

W konsekwencji należy uznać, że fakty, od których uzależnione jest prawo
do emerytury i renty oraz wysokość tych świadczeń mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95 (OSNAPiUS 1996
nr 16, poz. 239) stwierdzając, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. W kolejnym wyroku z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97 (OSNAPiUS 1998
nr 11, poz. 342) Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, możliwe i dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym również dowodu z zeznań świadków
lub przesłuchania samego wnioskodawcy. Wskazana linia orzecznictwa jest konsekwentnie podtrzymywana przez Sąd Najwyższy i sądy powszechne – vide: wyrok SN z dnia
14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257; wyrok SN z dnia
8 sierpnia 2006 r., I UK 27/06, OSNP 2007/15-16/235; wyrok SN z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, LEX nr 390123; wyrok SA w Szczecinie z dnia 17 października 2006 r.,
III AUa 509/06, LEX nr 253495.

Reasumując, uprawniony jest wniosek o dopuszczalności przeprowadzenia
w postępowaniu sądowym przeprowadzenia dowodów z innych dokumentów niż wymienione w § 21-22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania
o świadczenia emerytalne - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (analogicznie: Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 marca 1997 r., III AUa 105/97, Apel/ W-wa 1997/2/7).

Jednocześnie należy jednak pamiętać, iż do przeliczenia świadczenia nie można wykorzystać danych o uzyskiwanych dochodach, które nie mają charakteru pewnego,
lecz tylko przybliżony lub prawdopodobny. Przyjmuje się, że w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą znajdująca się w aktach osobowych, taką jak umowy o pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. Można wówczas jednak uwzględniać tylko takie składniki, które są pewne, przysługiwały bezwarunkowo w czasie trwania zatrudnienia tj. wypłacane były w danym okresie stale
i w określonej wysokości. Inne składniki wynagrodzenia przysługujące warunkowo,
np.: premie, mogą być uwzględniane wówczas, gdy dokumentacja wskazuje niewątpliwie
na ich faktyczną wypłatę w określonej wysokości.

Ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego możliwe jest także za pomocą innych środków dowodowych, tj. zeznań świadków, opinii biegłych itp. (por. m. in. wyroki SA we Wrocławiu: z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058; z dnia
12 stycznia 2012 r., III AUa 1450/11, LEX nr 1110002). Uznaje się nadto, że skoro w toku postępowania sądowego strona może dowodzić wysokości wynagrodzenia wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego,
to dowodem tej okoliczności mogą być także dokumenty dotyczące wynagrodzenia osób zatrudnionych w tym samym okresie, w tym samym zakładzie pracy i przy pracy tego samego rodzaju co ubezpieczony, jak też zeznania tych osób, zaś rzeczą sądu winna być rzetelna analiza przedstawionych dowodów (tak np. SA w Szczecinie w wyroku z dnia
17 października 2006 r., III AUa 509/06, LEX nr 253495).

Podkreślenia wymaga zatem, że pomimo niezachowania się dokumentacji płacowej wnioskodawca miał możliwość udowodnienia wysokości wynagrodzenia otrzymywanego
w spornym okresie zatrudnienia przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych, przy czym - zgodnie z zasadą kontradyktoryjności znajdującą wyraz w art. 232 zd. 1 k.p.c. - to na nim spoczywał w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania tej okoliczności. To on bowiem z powyższego faktu wywodził skutek prawny w postaci uwzględnienia wynagrodzenia w deklarowanej przez niego wysokości przy przeliczeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, odmiennej w tej mierze od oceny dokonanej przez Sąd
I instancji, A. N. zdołał wykazać za pomocą dokumentacji osobowej, własnych zeznań oraz zeznań świadków, z zachowaniem wyżej omówionych zasad tj. przede wszystkim w sposób precyzyjny i pewny, wysokość wynagrodzenia otrzymywanego
w spornych latach 1975 – 1977 w zakresie stawki wynagrodzenia zasadniczego, stawki dodatku godzinowego za prowadzenie pojazdu, wysokości premii, jak również wymiaru czasu pracy.

Wnioskodawca zeznał, że od dnia 10 lutego do dnia 1 czerwca 1975 r., kiedy odbywał kurs, otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze według stawki wynoszącej 8 zł za godzinę.
Po zakończeniu kursu stawka ta wynosiła 9,50 zł. Natomiast, po uzyskaniu prawo jazdy
kat. (...) stawka wynagrodzenia zasadniczego od dnia 1 czerwca 1977 r. wynosiła 12 zł
za godzinę. Ubezpieczony podał również, że do stawki godzinowej przysługiwał mu dodatek za prowadzenie pojazdu w kwocie – 5,00 zł do czerwca 1975 r., 6,00 zł – do czerwca 1977 r. oraz 7,00 zł od lipca 1977 r. Wskazał również, iż premia wynosiła 15% od przejechanej ilości godzin. Taką wysokość premii podał również świadek W. W..

Z dokumentu przyjęcia do pracy z dnia 4 lutego 1975 r. wynika, że wnioskodawca został przyjęty do pracy z dniem 10 lutego 1975 r. w charakterze kandydata na kierowcę
z wynagrodzeniem według stawki zaszeregowania wynoszącej 8,00 zł na godzinę. Taka stawka widnieje również w karcie obiegowej zamiany.

W dokumencie przeniesienia z dnia 13 czerwca 1975 r. potwierdzono, że z tym dniem ubezpieczony został przeniesiony na stanowisko kierowcy autobusu z wynagrodzeniem
wg stawki 9,50 zł za godzinę wraz z premiami i dodatkami.

Z angażu z dnia 7 lutego 1977 r. wynika stawka zaszeregowania w kwocie 11 zł
za godzinę wraz z dodatkami.

Z angażu z dnia 13 czerwca 1977 r. wynika natomiast, iż wnioskodawcy od dnia
1 czerwca 1977 r. przysługiwało wynagrodzenie zasadnicze wg stawki godzinowej wynoszącej 12 zł, dodatki i premia regulaminowa na podstawie zarządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych Nr 11 z dnia 18 marca 1974 r.

W świadectwie pracy z dnia 29 kwietnia 1978 r. wskazano, że wnioskodawca – zatrudniony od dnia 10 lutego 1975 r. do dnia 30 kwietnia 1978 r. – ostatnio zajmował stanowisko kierowcy autobusu, na którym otrzymywał wynagrodzenie wg stawki 12 zł/godz., 7 zł za prowadzenie wozu oraz 15 % premii.

Nadto, w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 marca 2005 r. Zakład (...) Sp. z o.o., będący następcą prawnym pracodawcy ubezpieczonego, wskazał, że A. N. uzyskał w roku 1978 wynagrodzenie
w kwocie 22.252,00 zł, w tym 4.283,00 zł tytułem premii.

Należy także wskazać, że w wykonaniu zobowiązania Sądu (...) Sp. z o.o.w piśmie z dnia 2 października 2012 r. podała, iż zgodnie z § 2 zarządzenia Nr 11 MPPiSS
z dnia 18 marca 1974 r. zaszeregowanie kierowców pojazdów do poszczególnych kategorii zaszeregowania i szczebla dodatku za rodzaj prowadzonego pojazdu lub wykonywania niektórych rodzajów przewozów oraz wysokość godzinowych stawek płac zasadniczych
i godzinowych stawek tych dodatków określał załącznik nr 1 do ww. zarządzenia. Kierowcy prowadzący autobusy powyżej 15 miejsc siedzących stale w komunikacji publicznej należeli do kategorii zaszeregowania od V do VIII, jeśli zaś chodzi o szczebel dodatku za rodzaj prowadzonego pojazdu – od szczebla 3 do 10. Z tabeli godzinowych stawek płac zasadniczych wynikało, że pracownicy należący do kategorii zaszeregowania od V do VIII otrzymywali godzinową stawkę wynagrodzenia zasadniczego wynoszącą od 7,50 zł
do 14,00 zł. Od 1 maja 1978 r. kierowców autobusowych obowiązywała III tabela, która stawkę osobistego zaszeregowania – dla kategorii od V do VIII - określała w granicach
od 9,00 zł do 12,00 zł. Jeśli chodzi o dodatek godzinowy za rodzaj prowadzonego pojazdu,
to dla szczebla od 3 do 10 – kształtował się on od 1,50 zł do 7,00 zł. Kierowcy autobusów otrzymywali ten dodatek za godzinę czasu pracy na pojeździe. Na podstawie § 3
ww. zarządzenia MPPiSS z dnia 18 marca 1974 r. kierowcy autobusów otrzymywali również premię za wykonywanie zadań wyznaczonych przez dyrektora przedsiębiorstwa określoną
w zakładowych regulaminach premiowania. Fundusz premiowy dla kierowców
i motorniczych wynosił 15% ich płac zasadniczych łącznie z dodatkiem za rodzaj prowadzonego pojazdu.

Zarządzenie MPPiSS z dnia 28 marca 1974 r. stanowiło załącznik do omówionego powyżej pisma (...) Sp. z o.o.Wydane ono zostało na podstawie § 2 uchwały Nr 60 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1974 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników transportu samochodowego, spedycji krajowej i komunikacji miejskiej (M. P. Nr 9, poz. 66
ze zm.).

Analiza powyższych danych doprowadziła Sąd Apelacyjny do przekonania,
że twierdzenia wnioskodawcy odnośnie wysokości godzinnej stawki wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za prowadzenie pojazdu oraz premii są wiarygodne. Są one bowiem spójne i korelują z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Wskazane stawki wynagrodzenia zasadniczego – 8,00 zł w okresie od 10 lutego
do 12 czerwca 1975 r., 9,50 zł – od 13 czerwca 1975 r. do 31 stycznia 1977 r., 11 zł
od 1 lutego do 31 maja 1977 r. oraz 12 zł od 1 czerwca do 31 grudnia 1977 r. – znajdują odzwierciedlenie we wskazanych powyżej dokumentach: przyjęcia do pracy, karcie obiegowej zmiany, przeniesienia z dnia 13 czerwca 1975 r., angażach z dnia 7 lutego 1977 r. oraz z dnia 13 czerwca 1977 r., jak również w tabelach płac dla kierowców autobusowych
i motorniczych stanowiących załącznik do zarządzenia MPPiSS z dnia 18 marca 1974 r.
i dodatkowo – w odniesieniu do ostatniej z wymienionych stawek – świadectwie pracy z dnia 29 kwietnia 1978 r. Na wiarę zasługują także twierdzenia wnioskodawcy w zakresie, w jakim wskazał on, że zmiana stawki z 8,00 zł na 9,50 zł związana była z ukończeniem kursu zawodowego, a jej wzrost do 12,00 zł wynikał z uzyskania prawa jazdy kat. (...).

Również wskazane przez A. N.kwoty dodatku za prowadzenie pojazdu – 5,00 zł do czerwca 1975 r., 6,00 zł – do czerwca 1977 r. oraz 7,00 zł od lipca 1977 r. - korelują z danymi wynikającymi z tabeli godzinowych dodatków stanowiącej załącznik
do zarządzenia MPPiSS z dnia 18 marca 1974 r. Nie ulega przy tym wątpliwości - w świetle regulacji uchwały Nr 60 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1974 r. (§ 2 pkt 2), zarządzenia
Nr 11 MPPiSS z dnia 18 marca 1974 r. oraz informacji udzielonych przez (...) Sp. z o.o., że dodatek ten przysługiwał za godzinę pracy na pojeździe.

Wysokość premii – 15% od wynagrodzenia zasadniczego miesięcznego,
poza zeznaniami wnioskodawcy i świadka W. W., potwierdza uchwała Nr 60 Rady Ministrów z dnia 15 marca 1974 r. (§ 15), zarządzenie nr 11 MPPiSS z dnia
18 marca 1974 r., regulamin premiowania oraz dodatków i premii przejściowych pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i nierobotniczych ze stycznia 1978 r., informacje udzielone przez (...) Sp. z o.o., jak również świadectwo pracy z dnia 29 kwietnia 1978 r. Sąd odwoławczy wskazuje także, iż powyższą stawkę uprawdopodabnia okoliczność, że niekwestionowana wysokość premii za rok 1978, wynikająca z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 8 marca 2005 r., wynosiła blisko 25 % (w ciągu 4 miesięcy zatrudnienia w roku 1978 wnioskodawca uzyskał bowiem wynagrodzenie w kwocie 22.252,00 zł, w tym 4.283,00 zł tytułem premii).

Sąd odwoławczy wskazuje, że odnośnie ilości przepracowanych przez wnioskodawcę godzin dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego oraz świadków W. W.
i T. S., którzy wskazywali, że praca kierowców autobusów w spornym okresie przekraczała normy wynoszące 8 godzin w dni powszednie oraz 6 godzin w sobotę. Wnioskodawca wskazał, iż jeździł średnio 10 – 10,5 godzin dziennie (zmiany trwały od 4:30 do 14:300 i od 14:30 do 23:00), co dawało średnio 280 godzin w miesiącu. Świadek W. W. podał zaś, iż on sam jeździł po 280 – 320 godzin miesięcznie,
a wnioskodawca, jego zdaniem, również jeździł ok. 280 godzin miesięcznie, gdyż
bez przerwy widzieli się na tym samym punkcie i brygadzie. Również świadek T. S. potwierdził, że kierowcy autobusów pracowali po ok. 300 godzin miesięcznie,
nie było przeszkód, aby pracować ponad 8 godzin dziennie – do 14 godzin dziennie,
na co zezwalał stosowny wpis w karcie drogowej. Powyższe zeznania, oceniane
przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego, w ocenie Sądu II instancji dawały wiarygodną podstawę do przyjęcia, że A. N. w spornym okresie zatrudnienia pracował 280 godzin miesięcznie.

Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na fakt, iż kwoty zarobków stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne obliczone w decyzji hipotetycznej organu rentowego zgodnie ze wskazaniami Sądu Apelacyjnego,
tj. przy przyjęciu wyżej wskazanych stawek poszczególnych składników wynagrodzenia A. N. w latach 1975 – 1977 oraz ilości godzin pracy korelują z ustaloną bezspornie wysokością wynagrodzenia ubezpieczonego za okres 4 miesięcy - od 1 stycznia
do 30 kwietnia 1978 r. – wynoszącą 22.252,00 zł. Wynoszą one odpowiednio: za rok 1975 – 47.325,80 zł (a więc jedynie dwukrotność 4 – miesięcznych zarobków z roku 1978), za rok 1976 – 56.868,00 zł (dwuipółkrotność), a za rok 1977 – 66.115,00 zł (odpowiadają zatem mniej więcej wynagrodzeniu za rok 1978, gdyby przeliczyć je na 12 miesięcy).

Na marginesie powyższego Sąd II instancji wskazuje, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do uwzględnienia przy przeliczaniu wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawcy zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę
w godzinach nadliczbowych, za pracę w niedziele i święta, jak również dodatku za sprzedaż biletów i dodatku za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Pomijając okoliczność,
iż roszczenie o uwzględnienie powyższych składników wynagrodzenia wnioskodawca sformułował dopiero na etapie postępowania apelacyjnego należy bowiem podkreślić,
iż pozostało ono nieudowodnione. O ile bowiem można przyjąć, że kierowcy autobusów takowe składniki wynagrodzenia otrzymywali, to jednak brak jest jakichkolwiek dowodów
na częstotliwość wypłaty oraz ich wysokość w spornym okresie zatrudnienia A. N..

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego przysługującego A. N., wyliczony przez organ rentowy w decyzji hipotetycznej z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia zgodnie ze wskazaniami Sądu Apelacyjnego dotyczącymi lat 1975 – 1977, wyniósł 105,11 %. Wskaźnik ten jest zatem wyższy od poprzednio przyjętego, który wynosił – w zaskarżonej decyzji z dnia 6 lipca
2010 r. – 96,26 %, a w decyzji z dnia 20 września 2010 r., uwzględniającej wynagrodzenie osiągnięte przez wnioskodawcę w Zakładzie (...) w G. za rok 1978 w kwocie 22.252,00 zł. – 96,72 %. Tym samym nie ma przeszkód, aby ponownie obliczyć wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy na podstawie. art. 111 ust. 1
pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w pkt 2 w ten sposób, że zobowiązał pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.
do przeliczenia wysokości emerytury A. N. według decyzji hipotetycznej
przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wynoszącego 105,11 % - począwszy od dnia 1 sierpnia 2010 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), jak w pkt I sentencji wyroku.

W pkt II sentencji Sąd Apelacyjny stwierdził, że pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej
do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przez wyjaśnienie „ostatniej niezbędnej okoliczności” trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 159/04, OSNP nr 19/2005, poz. 308). Wydanie jednak błędnej decyzji w sytuacji, gdy organ rentowy nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie prawa wnioskodawcy do żądanego świadczenia, nie skutkuje obciążeniem organu odpowiedzialnością z tego tytułu. Skoro zatem w niniejszej sprawie do ustalenia prawa wnioskodawcy do emerytury doszło dopiero na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania sądowego, w szczególności na podstawie zeznań wnioskodawcy i świadków oraz informacji uzyskanych od Zakładu (...) Sp. z o.o., Sąd odwoławczy
nie znalazł podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności pozwanego organu rentowego
za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W pkt III wyroku Sąd Apelacyjny zasądził od pozwanego na rzecz A. N. kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję, działając
na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.).