Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 288/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Wiesław Błuś
SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Głodowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej,
w sprawie D. K.
skazanego z art. 222 § 1 kk w zw. z art. 57a § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 27 kwietnia 2012 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z
dnia 13 listopada 2011 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok i utrzymany nim w mocy wyrok
Sądu Rejonowego w W. i
sprawę przekazuje temu Sądowi do ponownego rozpoznania;
II. zarządza zwrot opłaty kasacyjnej na rzecz oskarżonego
D. K.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 13 listopada, D. K. został uznany za
winnego, tego, że w dniu 11 listopada 2011 r. na ul. P. 3 w W. naruszył
nietykalność cielesną funkcjonariusza Policji A. C. poprzez stosowanie siły fizycznej
polegającej na szarpaniu za ubranie podczas i w związku z pełnieniem przez
funkcjonariusza obowiązków służbowych, przy czym działał publicznie i bez
powodu, okazując przez to lekceważenie dla porządku prawnego, to jest
popełnienia przestępstwa wyczerpującego znamiona art. 222 § 1 k.k. w zw. z art.
57a § 1 k.k. i za to na podstawie powołanych wcześniej przepisów skazany na karę
3 miesięcy pozbawienia wolności.
Ponadto na zasadzie art. 57a § 2 k.k. zobowiązano oskarżonego D. K. do
uiszczenia nawiązki w kwocie 300 zł na rzecz A. C.
Od wyroku Sądu I instancji apelację wywiodła obrońca oskarżonego, która
zaskarżyła orzeczenie w całości. Na podstawie art. 427 § 3 k.p.k. wskazała na
nowe fakty i dowody, a mianowicie na powszechnie znany zapis obrazu z
przebiegu zatrzymania D. K. w miejscu i czasie wskazanym w zarzucie, a to na
okoliczność:
1. zachowania się D. K. tuż przed zatrzymaniem, przebiegu tegoż
zatrzymania w tym zachowania się oskarżonego oraz funkcjonariusza policji A. C.;
2. niewiarygodności zeznań świadka A. C., złożonych na policji oraz przed
Sądem, a w szczególności co do tego, że D. K. miał być mężczyzną, który:
„trzymaną w ręku cegłą rzucił, celując w policjanta, jednak nie trafił i cegła ta
uderzyła w stojący w pobliżu samochód marki Honda. Mężczyzna ten podczas
zatrzymania zachowywał się agresywnie, szarpał mnie za ubranie, nie
podporządkował się wydanym przeze mnie poleceniom, próbował się wyrwać i
oddalić, stawiał czynny opór, używał również siły fizycznej próbując zmusić mnie do
odstąpienia od czynności służbowych. W związku z powyższym wobec mężczyzny
zastosowałem środki przymusu bezpośredniego w postaci chwytów
obezwładniających i kajdanek” (k. 32/2);
„trzymał w ręku kostkę brukową. On rzucił w naszą stronę, ale nie trafił, trafił chyba
w samochód. Pobiegłem do tego mężczyzny. Stanęliśmy naprzeciwko siebie.
Wezwałem go do zachowania zgodnego z prawem, powiedziałem, że jestem
policjantem. On powiedział, że wie i zaczął uciekać. Zaczęliśmy się szarpać. On był
agresywny i dlatego wobec niego zastosowałem chwyty obezwładniające” (k. 77);
a ponadto niewiarygodne są zeznania wspomnianego świadka, iż:
3
„kiedy dobiegliśmy to w naszym kierunku zostały rzucone petardy i race”. „Byłem w
żółtej kamizelce z napisem policja” (k. 77). „Widziałem jak zatrzymany przeze mnie
mężczyzna rzucał kostką. Tam była duża grupa osób, zwarta, która rzucała
kostkami” (k. 78). „Będąc na miejscu, zauważyłem manifestantów, którzy atakowali,
bili i szarpali się z funkcjonariuszami policji. W pewnym momencie manifestanci
zaczęli rzucać w naszym kierunku kamieniami i cegłami. Wzywaliśmy te osoby do
zachowania zgodnego z prawem, jednak manifestanci zaczęli wtedy zachowywać
się jeszcze bardziej agresywnie, w związku z tym przystąpiono do zatrzymania
najagresywniejszych osób spośród manifestantów” (k. 32/2).
Nadto obrońca w apelacji zarzuciła: - obrazę przepisów postępowania, która
mogła mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k.
polegającą na pominięciu wyjaśnień oskarżonego D. K., iż został on przez
zatrzymującego go policjanta „psiknięty” gazem i dość mocno pobity (k. 53 i 78) bez
wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, dlaczego w tej części Sąd nie
dał wiary wyjaśnieniom tegoż oskarżonego.
W oparciu o tak sformułowane zarzuty autorka apelacji wniosła o
uniewinnienie oskarżonego D. K.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 27 kwietnia
2012 r., zaskarżony wyrok utrzymał w mocy, obciążając skazanego kosztami
sądowymi postępowania odwoławczego.
Od wyroku Sądu odwoławczego kasację wywiodła obrońca skazanego.
Zaskarżyła wyrok w całości, zarzucając rażące naruszenie prawa procesowego
mogące mieć istotny wpływ na jego treść, a to:
1. art. 7 k.p.k., art. 410, art. 424 § 1, art. 433 § 2 i 457 § 3 k.p.k. poprzez dowolne
przyjęcie z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i
doświadczenia życiowego, że zgłoszony w apelacji nowy „dowód w postaci
zapisu z kamery filmowej zajścia w dniu 11 listopada 2011 r., znajdującej się na
płycie CD nie wnosi niczego nowego do sprawy” i przedstawienie tego dowodu
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w sposób pozorny, lakoniczny i
sprzeczny z jego treścią oraz poprzez pozorne i lakoniczne rozważenie zarzutu
zawartego w pkt 1 apelacji i całkowite zaniechanie rozważenia zarzutu
zawartego w pkt 2 apelacji, podniesionych w związku ze zgłoszeniem tegoż
nowego dowodu, co uniemożliwia kontrolę rozumowania Sądu odwoławczego
oraz poprzez dowolne przyjęcie, że fakt toczącego się postępowania
4
przygotowawczego pod sygn. akt Ds. … o przekroczenie uprawnień przez
funkcjonariuszy policji „nie może wpływać na ocenę winy oskarżonych w
postępowaniu niniejszym”;
2. art. 424 § 1, art. 433 § 2 i art. 457 § 3 k.p.k. poprzez nie rozważenie w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu II instancji zarzutu apelacji, że Sąd I
instancji pominął wyjaśnienia oskarżonego, w tej części w której wskazywał, że
został on przez zatrzymującego go policjanta „psiknięty” gazem i dość mocno
pobity;
3. art. 7, 92, 143 § 1 pkt 7, 410 k.p.k. poprzez nie ujawnienie na rozprawie
odwoławczej dowodu z materiału filmowego wskazanego w apelacji i
poprzestanie na zapoznaniu się z tym zapisem przez skład Sądu
odwoławczego poza rozprawą i bez zachowania formy protokołu;
4. art. 452 § 2 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. poprzez uznanie, że dopuszczony w
postępowaniu odwoławczym dowód z zapisu kamery filmowej zatrzymania
skazanego D. K. przez funkcjonariusza policji nie powoduje konieczności
przeprowadzenia przewodu w znacznej części, a w konsekwencji konieczności
uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu I instancji i przekazania sprawy temuż
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Podnosząc powyższe zarzuty autorka kasacji wniosła o uniewinnienie
skazanego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim
w mocy wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację Prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł o jej
oddalenie, natomiast biorąca udział w rozprawie kasacyjnej Prokurator Prokuratury
Generalnej wniosła o uwzględnienie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Trafne są zarzuty kasacji, a w szczególności – rażącej obrazy art. 433 § 2
k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. przez niepełne rozpoznanie zarzutów apelacji i
niesprostanie wymogom uzasadnienia. W treści uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego, które jako dokument sprawozdawczy powinno wykazać dokonanie
rzetelnej kontroli odwoławczej, a zatem przedstawiać tok rozumowania
poprzedzający wydanie wyroku oraz w sposób konkretny wyjaśnić skarżącemu,
dlaczego jego zarzuty są niesłuszne, znalazły się ogólnikowe i niczego
5
niewyjaśniające określenia. Oczywiste jest, że przedstawione uchybienie mogło
mieć istotny wpływ na treść wyroku Sądu odwoławczego, albowiem w przypadku
właściwego odniesienia się do zarzutów i wniosków oraz przedstawienia stosownej
argumentacji, mógł zapaść wyrok odmienny. W pierwszej kolejności należy
wskazać, że Sąd Okręgowy zapoznał się z nowym dowodem w postaci zapisu
filmowego zatrzymania w dniu 11 listopada 2011 r. w W. oskarżonego D. K. przez
funkcjonariusza Policji, rzekomo A. C. Materiał filmowy przedstawia przebieg i
moment zatrzymania D. K., który został skazany za naruszenie nietykalności
cielesnej A. C. poprzez stosowanie siły fizycznej polegającej na szarpaniu za
ubranie podczas i w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza obowiązków
służbowych, przy czym oskarżony miał działać publicznie i bez powodu, okazując
przez to lekceważenie dla porządku prawnego (art. 222 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1
k.k.).
Opisane skazanie nastąpiło w oparciu o aprobowane przez Sąd odwoławczy
ustalenie Sądu Rejonowego, iż „do D. K. podszedł funkcjonariusz A. C., który chciał
dokonać jego zatrzymania. Podczas tej czynności D. K. zaczął się szarpać z
funkcjonariuszem, był agresywny, nie stosował się do wydawanych poleceń, gdyż
chciał zbiec. Wobec D. K. funkcjonariusz Policji A. C. zastosował środki przymusu
bezpośredniego. D. K. i M. N. zostali zatrzymani i przewiezieni do KRP W. I” (k. 83).
Z zapisu filmowego wynikają jednak zupełnie inne okoliczności zatrzymania
oskarżonego niż zostały ustalone przez Sąd I instancji`. Sąd II instancji zapoznał
się z zapisem filmowym, po czym stwierdził, że płyta CD „nie wnosi niczego
nowego do sprawy….. przedstawia jedynie fragment zdarzenia jakie miało miejsce
w dniu 11 listopada 2011 roku, a mianowicie zatrzymanie przez funkcjonariuszy
Policji grupy osób, wśród których znajdowali się oskarżeni. Z nagrania nie wynika
zaś jaki przebieg miało zdarzenie przed zatrzymaniem oskarżonych” (k. 189).
Zaprezentowana ocena najlepiej świadczy o tym, że Sąd odwoławczy
odniósł się do zrzutu apelacyjnego kwestionującego okoliczności zatrzymania D. K.
w sposób ogólnikowy, nie wyjaśniający niczego, wręcz niezrozumiały. Nie wiadomo
o jakim nie nagranym na filmie zdarzeniu zaistniałym przed zatrzymaniem D. K.
myślał Sąd odwoławczy, jednak niewątpliwie powinien wiedzieć, że przedmiotem
rozpoznawanej sprawy było naruszenie nietykalności funkcjonariusza Policji
dokonującego zatrzymania D. K. Jak wynika z zapisu filmowego oskarżony tuż
przed zatrzymaniem zachowywał się zupełnie biernie i był brutalnie bity przez
6
nieoznakowanego funkcjonariusza Policji. Bezzasadne jest również twierdzenie
Sądu odwoławczego, że zarejestrowany na filmie przebieg wydarzeń „nie może
wpływać na ocenę winy oskarżonych w niniejszym postępowaniu” (k. 189). Jest
wręcz odwrotnie, film wskazuje, że w czasie zatrzymania D. K. nie dał żadnego
powodu do używania wobec niego gazu łzawiącego oraz przemocy w postaci bicia
pięściami i kopania.
Ponadto Sąd Okręgowy z rażącą obrazą art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 §
3 k.p.k. ani słowem nie odniósł się do drugiego zarzutu apelacji wskazującego, że
zapis zawarty w materiale filmowym zaprzecza treści zeznań złożonych przez
pokrzywdzonego A. C., podważając jego wiarygodność. Uchylenie się od oceny
zasadności tego zarzutu mogło mieć decydujący wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, gdyż zeznania A. C. stanowiły główny dowód obciążający D. K., na
podstawie którego Sąd Rejonowy dokonał ustaleń faktycznych w sprawie.
Także zarzut apelacyjny obrazy art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k.
polegającej na braku oceny wiarygodności wyjaśnień oskarżonego D. K., iż został
on przez zatrzymującego go policjanta „psiknięty” gazem i dość mocno pobity,
został pominięty całkowitym milczeniem.
Powyższe rozważania świadczą o tym, że Sąd Okręgowy w W. nie zachował
standardu rzetelnego procesu odwoławczego wynikającego z art. 433 k.p.k. i art.
457 § 3 k.p.k. oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności. Standard ten obejmuje także postępowanie odwoławcze,
a jednym z wyznaczników tego standardu jest wyraźne wskazanie w uzasadnieniu
wyroku podstawy rozstrzygnięcia, a więc takie odniesienie się do argumentacji
stron, które gwarantuje stronie możliwość stwierdzenia rzeczywistego skorzystania
z prawa do apelacji (M.A. Nowicki: Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Orzecznictwo, tom 1, Kraków 2001, s. 477).
Przedstawione uwagi dyskwalifikują wyrok Sądu odwoławczego, jednakże
Sąd Najwyższy uchylił również utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego,
uznając że ujawniony w toku postępowania odwoławczego nowy dowód w postaci
zapisu filmowego jest tak istotny, iż powoduje potrzebę przeprowadzenia (w
zależności od oceny Sądu I instancji) od początku postępowania sądowego bądź
postępowania przygotowawczego (por. art. 517 g k.p.k.).
W sprawie zachodzi niewątpliwie konieczność odtworzenia zapisu filmowego
w obecności świadków A. C. i J. M., po czym ponownego przesłuchania ich na
7
temat okoliczności zatrzymania D. K. ujawnionych na filmie. Materiał filmowy
wskazuje, że w zatrzymaniu D. K. uczestniczył nieustalony nieoznakowany policjant
(prawdopodobnie K. C.), w związku z czym istnieje potrzeba ustalenia danych
osobowych tego funkcjonariusza i także przesłuchania go na temat przebiegu
zdarzenia zarejestrowanego na filmie. W toku okazania filmu i przesłuchania
świadków oraz oskarżonego należy dążyć do wyjaśnienia sprzeczności między
treścią filmu, a zeznaniami świadków i wyjaśnieniami oskarżonego. Być może
zajdzie jeszcze potrzeba przeprowadzenia innych, wyłaniających się w toku
postępowania dowodów.
Podsumowując, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.