Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 112/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki (przewodniczący)
SSN Krzysztof Cesarz (sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza ,
w sprawie D. D.
skazanego z art. 56 ust. 3 ust. z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
w zw. z art. 12 kk.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 10 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w R.
z dnia 4 października 2011 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w R.
z dnia 29 marca 2011 r.,
1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w R. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym,
2) nakazuje zwrócić D. D. kwotę 450 ( czterysta pięćdziesiąt )
zł opłaty od kasacji.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w R. wyrokiem z dnia 29 marca 2011 r., uznał D. D. za
winnego czynu wypełniającego dyspozycję art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. przez to, że oskarżony w
okresie od końca grudnia 2009 r. do 21 lutego 2010 r. daty bliżej nieustalonej w
miejscowości W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w wykonaniu z
góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu wbrew przepisom ustawy
wprowadził do obrotu substancję psychotropową w postaci amfetaminy w znacznej
ilości, co najmniej 250 gram, o wartości 12 500 zł., sprzedając ją pięciokrotnie w
partiach po 50 gram A. F. w celu dalszej odsprzedaży i na podstawie art. 56 ust. 3
powołanej ustawy wymierzył oskarżonemu karę 2 lat pozbawienia wolności, a
następnie na podstawie art. 52 k.k. orzekł wobec niego obowiązek zwrotu
uzyskanej korzyści majątkowej na rzecz Skarbu Państwa w kwocie 12.500 zł oraz
zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych.
W apelacji od tego wyroku obrońca oskarżonego zarzucił:
„1.mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia obrazę przepisów
postępowania, a mianowicie art. 7 KPK poprzez dowolną a nie swobodną
ocenę materiału dowodowego bez uwzględnienia zasad prawidłowego
rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego przez uznanie,
że niekonsekwentne wyjaśnienia współoskarżonego A. F. (zmienione w
postępowaniu przygotowawczym) są wystarczającym dowodem winy D. D. w
sytuacji, gdy nie znajdują potwierdzenia w żadnym innym dowodzie
przeprowadzonym na rozprawie, a nadto dowody dopuszczone dla
potwierdzenia ich prawdziwości podanych przez współoskarżonego faktów
wykazały ich niezgodność z rzeczywistym stanem, a także dokonanie ustaleń
w oparciu o dowód (okazanie) przeprowadzony z rażącym naruszeniem
przepisów,
2. mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia obrazę przepisów
postępowania, a mianowicie art. 424 § 1 pkt 1 KPK poprzez uznanie za
wiarygodne wyjaśnień współoskarżonego A. F., w których stwierdza, iż
amfetaminę od D. D. kupował współoskarżony W. D. i uznanie za wiarygodne
wyjaśnień, w których A. F. podaje, iż to on kupował amfetaminę od D. D.,
3
3. mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia obrazę przepisów
postępowania, a mianowicie art. 424 § 1 pkt 1 KPK i 410 KPK poprzez
ustalenie okoliczności faktycznych sprawy na podstawie niekompletnego
materiału dowodowego, w szczególności pominięciu zeznań świadka D. D. -
sąsiada oskarżonego D. D.,
4. mający wpływ na treść wyroku błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za
jego podstawę poprzez uznanie, że D. D. sprzedawał środek odurzający w
postaci amfetaminy A. F. w celu dalszej przez niego odsprzedaży podczas
gdy z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wynika jednoznacznie, iż
oskarżony D. D. nie brał udziału w tym procederze”.
Wyrokiem z dnia 4 października 2011 r., Sąd Okręgowy w R. zmienił
zaskarżony wyrok jedynie w ten sposób, że za podstawę rozstrzygnięcia co do
korzyści majątkowej przyjął art. 45 § 1 k.k., zaś w pozostałej części utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok, zwalniając oskarżonego od kosztów sądowych.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego złożyli dwaj obrońcy skazanego.
Adw. T. B. zarzucił:
„1.rażące naruszenie prawa materialnego mające istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 1 § 1 KK i art. 56 ust. 3 Ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii poprzez utrzymanie w mocy wyroku
Sądu I instancji uznającego D. D. winnym zarzucanego mu czynu (…) mimo
stwierdzenia (k. 5 uzasadnienia) iż Sąd Rejonowy zasadnie uznał za
wiarygodne zmienione wyjaśnienia oskarżonego A. F. gdyż: „Na początku co
prawda zmodyfikował swe wyjaśnienia, lecz w sposób racjonalny umotywował
te zmiany.", a w wyjaśnieniach, którym Sąd Okręgowy (i Rejonowy) dał wiarę,
A. F. podał, z to nie on, a W. D. kupował amfetaminę od D. D. (k. 123 oraz
wyjaśnienia złożone na posiedzeniu w przedmiocie zastosowania
tymczasowego aresztowania i wyjaśnienia złożone przed Sądem I instancji),
2. rażące naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 7 w zw. z art. 433 § 2 KPK poprzez
nierozważnie zarzutu zawartego w apelacji i niedokonanie oceny dowodu z
zeznań świadka D. D. - sąsiada oskarżonego D. D., a jedynie ograniczenie się
do stwierdzenia, iż „[...] podnoszone przez tegoż świadka okoliczności nie
zmieniły ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy w oparciu o
całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego." (k. 7
4
uzasadnienia), w sytuacji, gdy, po pierwsze, dowód z zeznań powyższego
świadka został zawnioskowany dla oceny wyjaśnień współoskarżonego A. F.,
a nie dla ustalenia stanu faktycznego oraz po drugie, przy uwzględnieniu
zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazania wiedzy i doświadczenia
życiowego, prawidłowa ocena zeznań złożonych przez świadka, w których
oświadczył, iż odbywał karę pozbawienia wolności razem z ojcem
oskarżonego W. D. – A. D., w konfrontacji z wyjaśnieniami oskarżonego A. F.,
iż „Namiar na D. mieliśmy od ojca W.: A. D. On znał D. wcześniej siedzieli
razem w więzieniu ale nie wiem gdzie i kiedy. To ojciec W. powiedział, że D.
może mu załatwić narkotyki" (k. 123), powinna prowadzić do wniosku, że
współoskarżony A. F. wskazał D. D. - świadka jako osobę zajmującą się
handlem narkotykami,
3. rażące naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 457 § 3 KPK poprzez uznanie, iż
„zmodyfikowane" wyjaśnienia oskarżonego A. F. są
wiarygodne: ,,[...|zmodyfikował swe wyjaśnienia, jednak w sposób racjonalny
umotywował te zmiany" (k. 5 uzasadnienia), tj. uznanie za wiarygodne
wyjaśnień A. F., iż to nie on, a W. D. nabywał narkotyki od D. D. (k. 123 oraz
wyjaśnienia złożone na posiedzeniu w przedmiocie zastosowania
tymczasowego aresztowania i wyjaśnienia złożone przed Sądem I instancji), a
tym samym D. D. nie powinien być skazany za sprzedaż amfetaminy A. F., a
za jej sprzedaż W. D., a następnie zaprzeczając powyższemu (k. 6
uzasadnienia) stwierdzenie, że „Konsekwencja z jaką A. F. wskazywał na D.
D. jako mężczyznę, od którego kupował amfetaminę oraz fakt, że znał on
oskarżonego wpłynęły pozytywnie na ocenę wiarygodności złożonych przez
niego wyjaśnień,
4. rażące naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. art. 7 w zw. z art. 433 § 2 oraz art. 457 § 3 KPK
poprzez przyjęcie, iż okazanie D. D. zostało przeprowadzone w sposób
prawidłowy („w sposób prawidłowy zgromadzono materiał dowodowy" - k. 4
uzasadnienia) i wynikające z tej czynności wnioski mogą być podstawą
ustaleń mimo, iż okazanie zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem §
5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie warunków
5
technicznych przeprowadzenia okazania z dnia 2 czerwca 2003 roku (Dz. U.
Nr 104, poz. 981)”.
Skarżący się w konkluzji wnosił o uchylenie obu wyroków i przekazanie
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania albo uniewinnienie
oskarżonego.
Natomiast nowo ustanowiony obrońca – adw. M. J. „zarzucił rażące
naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego
wyroku a to obrazę przepisów:
-art. 433 § 2 kpk i art. 457 § 3 kpk w zw. z art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk i art. 7 kpk
polegającą na analizie zarzutów apelacji D. D. w sposób odbiegający od wymogu
rzetelnej jej oceny poprzez nie uwzględnienie wszystkich okoliczności
przemawiających na korzyść D. D., na rozstrzygnięciu nie dających się usunąć
wątpliwości na niekorzyść D. D. oraz dokonaniu dowolnej a nie swobodnej oceny
dowodów, w szczególności w postaci wyjaśnień A. F. jak również ocenie tych
dowodów bez uwzględniania zasad doświadczenia życiowego i prawidłowego
rozumowania;
- art. 433 § 2 kpk polegającą na nierozważeniu i nieustosunkowaniu się
przez Sąd Okręgowy do wszystkich zarzutów i wniosków apelacyjnych D. D. w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a w szczególności zarzutu naruszenia
przepisu art. 173 § 1 k.p.k i przepisu §5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 2 czerwca 2003 r. w sprawie warunków technicznych przeprowadzenia
okazania (Dz. U. Nr 104, poz. 981) poprzez uznanie przeprowadzenia czynności
okazania D. D. za dokonaną prawidłowo i tym samym posiadającą wartość
dowodową w sprawie i uznaną za dowód obciążający D. D. ,
co wyraziło się w oparciu ustaleń faktycznych orzeczenia na dowodach,
które nie wskazują na winę skazanego D. D.”, po czym wniósł o „uniewinnienie D. D.
od popełnienia przypisanego mu czynu ewentualnie uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w R. do ponownego
rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym”.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w R. w pisemnej odpowiedzi na kasacje
wniósł o ich oddalenie jako oczywiście bezzasadnych.
Na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej postulował
uwzględnienie kasacji przez uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania.
6
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Powtarzającym się zarzutem w obu kasacjach jest zarzut rażącego
naruszenia art. 433 § 2 k.p.k. Wprawdzie w pkt 1 i 3 pierwszej skargi wskazano
odpowiednio na naruszenia: prawa materialnego (pkt 1) i prawa procesowego (pkt
3), lecz już z treści tych zarzutów wynika (art. 118 § 1 k.p.k.), że Sąd odwoławczy
i tu z uchybieniem art. 433 § 2 k.p.k. rozpoznał zarzuty apelacyjne.
Kasacjom w tym zakresie nie można odmówić racji. Przypomnieć należy, że
A. F. w pierwszych wyjaśnieniach podał, iż on od „D.” kupił pięciokrotnie po 50 g
amfetaminy (k. 93). Podtrzymał te wyjaśnienia w czasie okazania podejrzanego D.
D. (k. 97). Jednak jeszcze tego samego dnia A. F. stwierdził, że to W. D. tylekroć i
w tej ilości nabył od D. D. amfetaminę, zaś A. F. tylko towarzyszył W. D. Później A.
F. odkupił od W. D. łącznie 60 g tej amfetaminy (k. 123). Na posiedzeniu w
przedmiocie tymczasowego aresztowania A. F. jako wskazywał, że sprzedane
przez siebie narkotyki nabył od W. D. (k. 168). Na rozprawie głównej A. F., który
początkowo skorzystał z prawa odmowy wyjaśnień, potwierdził wszystkie złożone w
postępowaniu przygotowawczym oraz podał, że nie zna oskarżonego D. D., nie
widział go w trakcie prac na jego posesji, a w ogóle to nie pracował u tego
oskarżonego, lecz jeździł z W. D. do tego D. (k. 818 – 819).
Sąd I instancji nie wezwał oskarżonego A. F. do ustosunkowania się do
oczywistych sprzeczności między jego wyjaśnieniami a wyjaśnieniami z
rozprawy i w obrębie tych wyjaśnień.
Mimo, że w apelacji zarzucono obrazę art. 7 k.p.k. przez poczynienie
ustaleń co do sprawstwa D. D. na niekonsekwentnych wyjaśnieniach A.
Figarskiego, niepotwierdzonych żadnym innym dowodem (W. D. nie przyznał
się do kupowania narkotyków od D. D.) oraz obrazę art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.
przez wewnętrzną sprzeczność uzasadnienia zaskarżonego wyroku na skutek
przyjęcia obu odmiennych wersji A. F., Sąd Okręgowy stwierdził, że oskarżony
ten „konsekwentnie podawał okoliczności, w których nabywał środki odurzające”
(s. 5 uzasadnienia) oraz przekonującą jest „konsekwencja, z jaką A. F.
wskazywał na D. D. jako »mężczyznę od którego kupował amfetaminę«” (s. 6
uzasadnienia).
Widać więc jak na dłoni, że Sąd Okręgowy z oczywistym i rażącym
naruszeniem art. 433 § 2 k.p.k. dokonał, a właściwie – zaniechał kontroli
instancyjnej zaskarżonego wyroku nie odnosząc się do wskazanych zarzutów
7
apelacyjnych. Tym samym uchybieniem dotknięty został zarzut obrazy art. 410
k.p.k. przez pominięcie zeznań świadka D. D. (osoby o tym samym imieniu,
nazwisku i zamieszkiwaniu w tej samej – W.) oraz płynących z nich wniosków
w połączeniu z wyjaśnieniami D. D. i W. D.
Wprawdzie przepis art. 433 § 2 k.p.k. nie określa, jakimi przesłankami
pewien kierować się sąd odwoławczy rozważający zarzuty apelacyjne, ale min.
kierując się dyspozycją art. 458 k.p.k., powinien sięgać do tych kryteriów
używanych przy ocenie dowodów (art. 7 k.p.k.), które są przydatne realizacji
funkcji kontrolnej, a przede wszystkim do zasad prawidłowego rozumowania.
Wskazane rażące uchybienia art. 433 § 2 k.p.k. mogły mieć istotny
wpływ na treść wyroku Sądu odwoławczego i dlatego w stosunku do D. D. i nie
mógł się on ostać. Bezprzedmiotowe byłoby zatem dokładniejsze odnoszenie
się do zarzutów obu kasacji dotyczących prawidłowości okazania tego
wówczas podejrzanego A. F. Zauważyć należy jedynie, ze chodzi o ewentualny
mankament postępowania przygotowawczego.
Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy ustrzeże się wskazanych
wyżej uchybień, ale będzie miał również w polu uwagi (co pomijały obie
kasacje) następujący aspekt wyjaśnień A. F. : w śledztwie trzykrotnie
wskazywał on na D. D. jako zbywcę amfetaminy. Rozstrzygnięcia też wymaga,
czy chodziło tu o oskarżonego, czy jednak o świadka o tym imieniu i nazwisku.
Zaś w razie skazania osk. D. D. Sąd nie pominie ograniczeń wynikających z art.
443 k.p.k., w tym niemożności orzeczenia już grzywny, skoro pierwotnie, mimo
obligatoryjności za tak przypisany czyn, nie była wymierzona.