Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 52/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
SSN Jacek Sobczak
Protokolant Katarzyna Głodowska
w sprawie J. O.
oskarżonej z art. 155 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 16 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego
od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 23 sierpnia 2011 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 28 stycznia 2011 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym
Sądowi Okręgowemu w Ł.;
II. zarządza zwrot oskarżycielowi subsydiarnemu R.
O. kwoty 450 zł. (czterysta pięćdziesiąt zł)
uiszczonej jako opłata od wniesionej kasacji.
UZASADNIENIE
2
J. O. została oskarżona subsydiarnym aktem oskarżenia o to, że w dniu 5
stycznia 2007 r. znajdując się pod wpływem alkoholu doprowadzając do urazu
czaszkowego nieumyślnie spowodowała śmierć J. O. w miejscowości G., tj. o czyn
z art. 155 k.k.
Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2011 r., Sąd Rejonowy w P. uniewinnił
oskarżoną od zarzucanego jej czynu i rozstrzygnął o kosztach procesu.
Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego.
Zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść oskarżonej zarzucił mu:
„wielokrotną obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść
skarżonego wyroku tj.:
I. w zakresie error in omittendo tj.
1. obrazę przepisom art. 170 § 1 pkt 2 i 5 kpk oraz art. 98 § 1 kpk
(ewentualnie także art. 167 kpk) poprzez bezzasadne oddalenie
wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z ustnej opinii
biegłych /…/ z Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. Sehna w
Krakowie oraz brak prawidłowego uzasadnienia postanowień w tej
materii z dnia 26 sierpnia 2010 r. i 14 stycznia 2011 r. (przytoczenie
jedynie sformułowań ustawowych); ewentualnie nie przeprowadzenie
z urzędu dowodu z jakiejkolwiek opinii kryminalistycznej;
2. obrazę przepisów art. 170 § 1 pkt 2 kpk oraz art. 98 § 1 kpk poprzez
bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie
dowodu z zeznań świadka dr M. K. oraz brak prawidłowego
uzasadnienia postanowienia w tej kwestii z dnia 14 stycznia 2011 r.
(przytoczenie jedynie sformułowań ustawowych);
3. obrazę przepisów art. 170 § 1 pkt 2 kpk oraz art. 98 § 1 kpk
(ewentualnie także art. 167 kpk) poprzez bezzasadne oddalenie
wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z ustnej
uzupełniającej opinii biegłego S. W. oraz brak prawidłowego
uzasadnienia postanowień w tej materii z dnia 26 sierpnia 2010 r. i
14 stycznia 2011 r. (przytoczenie jedynie sformułowań ustawowych);
ewentualnie nie przeprowadzenie z urzędu dowodu kompleksowej
opinii medycznej na temat przyczyn zgonu J. O. i możliwych do
ustalenia okoliczności towarzyszących temu zgonowi;
3
4. obrazę przepisów art. 170 § 1 pkt 2 kpk oraz art. 98 § 1 kpk poprzez
bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie
dowodu z zeznań świadka D. U. oraz brak prawidłowego
uzasadnienia postanowienia w tej kwestii z dnia 14 czerwca 2010 r.;
5. obrazę przepisów art. 167 kpk i art. 177 § 1 poprzez nie
przeprowadzenie dopuszczonego dowodu (zwrócenie się do
powiatowego centrum zdrowia w B.) i nie podjęcie z urzędu dalszych
czynności dowodowych w zakresie ustalenia składu osobowego
załogi karetki która przybyła na miejsce zgonu J. O.;
6. obrazę przepisów art. 170 § 1 pkt 2 i 5 kpk oraz art. 98 § 1 kpk
poprzez bezzasadne oddalenie wniosków dowodowych o
dopuszczenie dowodu z zeznań świadków T. P. i S. N. oraz brak
prawidłowego uzasadnienia postanowienia w tej kwestii z dnia 14
czerwca 2010 r.;
II. w zakresie error in iudicando tj.:
obrazę przepisu art. 424 § 1 pkt 1 kpk poprzez brak precyzyjnego wskazania w
uzasadnieniu skarżonego wyroku czy Sąd meriti uznał za udowodnione czy też nie
wiele faktów istotnych dla rozstrzygnięcia, a w szczególności takich jak to czy
oskarżona przyczyniła się do uszkodzenia kolana J. O. oraz czy wykazywała wobec
niego agresję, czy śmierć J. O. została spowodowana przez osoby trzecie, czy
miała miejsce w domu, czy poza nim; oraz brak precyzyjnego odniesienia się do
przeprowadzonych dowodów (a nawet np. w przypadku zeznań świadka A. S. brak
jakiegokolwiek odniesienia).”
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 23 sierpnia
2011 r., utrzymał zaskarżony wyrok w mocy, uznając wniesioną apelację za
oczywiście bezzasadną.
Od wyroku tego kasację wniósł pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego.
Zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść oskarżonej zarzucił mu rażące
naruszenie prawa procesowego polegające na obrazie przepisów art. 433 § 2 k.p.k.
oraz art. 457 § 3 k.p.k. poprzez brak rozważenia wszystkich zarzutów apelacji oraz
nieustosunkowanie się do nich przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu skarżonego
wyroku, co miało wpływ na treść wyroku.
4
Podnosząc ten zarzut autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się zasadna. Nie sposób odmówić trafności podniesionego
w kasacji zarzutu. Stosownie do treści art. 433 § 2 k.p.k. sąd odwoławczy ma
obowiązek rozważyć wszystkie zarzuty i wnioski wskazane w środku odwoławczym,
chyba że ustawa stanowi inaczej. Skoro w toku postępowania odwoławczego nie
zaistniała sytuacja, w której przepis ustawy zwalniałby sąd ad quem od tego
obowiązku z uwagi na inne rażące uchybienia, których charakter przesądzałby
treść orzeczenia tego sądu (art. 439 § 1 pkt 1-8 k.p.k., 440 k.p.k.), to rzeczą tego
sądu było ustosunkowanie się do podniesionych zarzutów apelacji. W korelacji z
obowiązkiem określonym tym przepisem pozostaje wymóg wynikający z treści art.
457 § 3 k.p.k. To właśnie z tego ostatniego przepisu wynika, że sąd odwoławczy
winien w uzasadnieniu wyroku wskazać dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za
zasadne albo niezasadne. Jest także oczywiste, że odniesienie się do zarzutów i
wyjaśnienie ich zasadności lub niezasadności powinno spełniać warunek
konkretności, a więc wymaga wnikliwego, z odwołaniem się do okoliczności
zawartych w aktach sprawy, ustosunkowania się do argumentacji skarżącego (por.
np. wyroki SN: z dnia 22 czerwca 2011 r., II KK 29/11, Lex 847134; z dnia 20
października 2011 r., III KK 120/11, Lex 1101661; z dnia 5 kwietnia 2012 r., V KK
304/11, Lex 1163973).
Rację ma skarżący, że uzasadnienie wyroku nie odnosi się w sposób
konkretny do zarzutów apelacji. Wprawdzie sąd II instancji zadeklarował, że w
sprawie nie zaszły uchybienia wskazane w środku odwoławczym, ale w dalszej
części swojego uzasadnienia nie podał w ogóle, albo podał w sposób niezgodny z
treścią niektórych dowodów, dlaczego zarzuty te okazały się niezasadne.
Przypomnieć trzeba, że autor apelacji w sposób konkretny wskazał na
niezasadność oddalenia jego wniosków dowodowych (zarzuty w pkt 1-6), także
tych, które zmierzały do uzupełnienia opinii biegłych, a tymczasem w uzasadnieniu
wyroku zaprezentowano ponownie ustalenia faktyczne, omówiono niektóre dowody
oraz stwierdzono, iż w apelacji nie podano żadnych nowych okoliczności czy
ustaleń (str. 5-8). Niezgodnie z treścią konkretnych zarzutów apelacji sąd II instancji
wskazał, że w apelacji przedstawiono własną wizję przebiegu zdarzenia oraz
własną ocenę dowodów. Co więcej, brak właściwej analizy zarzutów apelacji
5
wynika także z tej części uzasadnienia wyroku, w której sąd ad quem odniósł się do
braku potrzeby przesłuchania biegłych z Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof.
Sehna. Analizując uzasadnienie wyroku można stwierdzić, że w zasadzie jest to
jedyne odniesienie się w sposób in concreto do zarzutów apelacji ujętych w pkt I.
Otóż sąd ten wskazał, że nie ma potrzeby przesłuchiwania tych biegłych „bowiem
opinia nie pozostawia wątpliwości, jest jasna i logiczna. Nie ma zatem podstaw do
ponownego przesłuchiwania biegłych” (str. 10 in fine – 11). Tymczasem w aktach
sprawy nie ma żadnej opinii czy ekspertyzy tych biegłych (!). W toku postępowania
przygotowawczego wydano postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii tych
biegłych (k.178), a biegli ci wzięli udział w czynności oględzin miejsca zdarzenia (k.
196 i nast.). Nie została jednak sporządzona opinia (także w czasie czynności
oględzin), pomimo, iż prokurator zobowiązywał biegłych do jej wydania. Wprawdzie
w aktach postępowania przygotowawczego znajduje się pismo IES im. Prof. Sehna
co do kosztów ekspertyzy (k. 231 ), ale samej ekspertyzy w aktach sprawy nie
sposób znaleźć. Pomimo tego, na stwierdzenia wyrażone przez tych biegłych
powoływał się prokurator w uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu postępowania
(k. 244-245). Co istotne, we wniosku dowodowym, który wpłynął do sądu I instancji
w dniu 6 czerwca 2010 r. (k.140-144), wskazano na tę okoliczność dotyczącą tych
biegłych (brak opinii, udział w czynności oględzin miejsca zdarzenia oraz
przeprowadzenie badań śladów krwi) i zażądano przesłuchania tych biegłych.
Zestawiając te fakty nie sposób stwierdzić, aby stanowisko sądu II instancji oparte
było na danych zawartych w aktach sprawy, i by w takiej sytuacji mogło być
aprobowane, jako rzetelne ustosunkowanie się do zarzutu apelacji. Nie można
przy tym wykluczyć, z uwagi na okoliczności, które miały być przedmiotem
opiniowania przez tych biegłych (zob. treść postanowienia prokuratora), aby dowód
ten nie miał istotnego znaczenia dla dokonania właściwych ustaleń faktycznych w
kontekście zarzutu aktu oskarżenia, w którym wiązano jednak zachowanie
oskarżonej ze śmiercią pokrzywdzonego. Pomijając w tym miejscu, czy treść aktu
oskarżenia w sposób wymagany przepisami procesowymi wskazuje na
zachowanie sprawcze, które miało w konsekwencji prowadzić do zgonu
pokrzywdzonego, to trzeba zauważyć, iż sąd związany był li tylko granicami skargi
uprawnionego oskarżyciela. W tym układzie sąd odwoławczy winien szczególnie
wnikliwie zwrócić uwagę na te elementy skargi apelacyjnej, w której kwestionowano
nieprzeprowadzenie dowodów z uzupełniających opinii biegłych (pkt. 1, 3 apelacji).
6
Nie jest rzeczą Sądu Najwyższego zastępowanie w tej roli sąd odwoławczego, ale
np. o ile skład karetki był już znany w toku postępowania przygotowawczego (k.
110-112), a przesłuchany lekarz z obsady karetki stwierdził zgon przed przybyciem
zespołu (k.112), zaś biegła D. U. opisała umiejscowienie na swetrze oskarżonej
śladów krwi i określiła jej profil DNA (k. 81-85 w kontekście tezy wniosku na k. 123
oraz postanowienia na k. 134v), co dawałoby określone podstawy do wykazania
braku wpływu opisanego wcześniej uchybienia na treść zaskarżonego wyroku, to
trzeba zwrócić uwagę, że takie oceny – dosyć łatwo uchwytne - nie dotyczą
wszystkich zarzutów. Należy tu wskazać chociażby przykładowo na to, iż opinia
uzupełniająca S. W., k.147 i nast.) w ogóle nie zawierała uzasadnienia, kolejna
opinia (k. 218) miała charakter abstrakcyjny albowiem nie odnosiła się do
konkretnie stwierdzonego stan zdrowia pokrzywdzonego (kwestia przewlekłego
nadużywania alkoholu), a stwierdzenie tego biegłego na k. 304 wskazuje na
określone uchybienia formalne przy wydawaniu opinii. Można oczywiście wywodzić,
że to na opinii ZMS Uniwersytetu Łódzkiego dokonano ustaleń faktycznych w
zakresie przyczyn zgonu oraz możliwego poruszania się pokrzywdzonego po
doznanym urazie czaszkowo-mózgowym (str. 3 uzasadnienia sądu I instancji), ale
to obowiązkiem sądu odwoławczego było wykazanie, czy w takiej sytuacji
oddalenie wniosku dowodowego sformułowanego na k. 123 było zasadne,
zwłaszcza przy braku opinii biegłych z IES im Prof. Sehna w Krakowie.
Wszystkie te uwagi wskazują w sposób jednoznaczny, że naruszenie
wskazanych przepisów prawa procesowego miało charakter rażący i mogło mieć
istotny wpływ na treść zaskarżonego kasacją wyroku. W takiej sytuacji należało
uwzględnić wniosek kasacji i uchylić zaskarżony wyrok, zaś sprawę przekazać do
ponownego rozpoznania sądowi II instancji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy
sąd ten winien w sposób zgodny z treścią art. 433 § 2 k.p.k. odnieść się do
wszystkich zarzutów apelacji, a uzasadnienie wyroku winno wskazywać w sposób
konkretny i precyzyjny, dlaczego zarzuty apelacji są zasadne albo też niezasadne.
Zrealizowanie w sposób właściwy obowiązków wynikających z przepisów art. 457 §
3 k.p.k. i art. 433 § 2 k.p.k. będzie wskazywać na rzetelnie przeprowadzone
postępowanie odwoławcze.
Z tych wszystkich powodów Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku. Wobec
uwzględnienia kasacji konieczne stało się zwrócenie uiszczonej opłaty od kasacji,
zgodnie z treścią art. 527 § 4 k.p.k.
7