Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZP 6/12
UCHWAŁA
Dnia 18 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca)
Protokolant Joanna Porowska
w sprawie z powództwa D. S.
przeciwko Zakładowi Karnemu Nr 1 w G.
o przyznanie równoważnika za brak mieszkania,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 18 stycznia 2013 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem przez Sąd Okręgowy w T. z
dnia 25 października 2012 r.,
czy pojęcie "tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub domu" użyte w
art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie
Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm.) obejmuje także umowę
najmu w rozumieniu art. 659 k.c. zawartą pomiędzy funkcjonariuszem
Służby Więziennej a osobami fizycznymi.
podjął uchwałę:
Pojęcie "tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub domu"
użyte w art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o
Służbie Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm.) obejmuje także
umowę najmu w rozumieniu art. 659 § 1 k.c. zawartą między
funkcjonariuszem Służby Więziennej a osobami fizycznymi.
2
Uzasadnienie
Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne
ujawniło się w następującym stanie faktycznym:
Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy w G. oddalił powództwo
D. S. przeciwko Zakładowi Karnemu Nr 1 w G. o zapłatę równoważnika za brak
lokalu mieszkalnego i orzekł o kosztach postępowania. W uzasadnieniu wyroku
Sąd stwierdził, że powódka jest pracownikiem pozwanego, zaś dyrektor Zakładu
Karnego Nr 1 w G. (decyzją z dnia 1 września 2010 r.) przyznał jej prawo do
równoważnika z tytułu braku mieszkania. Nieważność tej decyzji stwierdził dyrektor
Okręgowej Służby Więziennej w B. (decyzją z dnia 21 stycznia 2011 r.) i cofnął
uprawnienie do otrzymywania równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania
oraz orzekł o zwrocie pobranego równoważnika do kasy Zakładu Karnego Nr 1 w
G. Dyrektor Generalny Służby Więziennej utrzymał w mocy decyzję dyrektora
okręgowego (decyzją z dnia 17 marca 2011 r.).
Na skutek skargi powódki Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem z
dnia 2 lutego 2012 r. uchylił postanowienie Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w części dotyczącej odrzucenia skargi powódki na decyzję
Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w zakresie, w jakim organ ten utrzymał
w mocy decyzję Dyrektora Okręgowego Służby Więziennej w B. w przedmiocie
zwrotu nienależnie pobranego równoważnika pieniężnego. Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Warszawie stwierdził nieważność decyzji w części dotyczącej
nienależnie pobranego równoważnika pieniężnego oraz stwierdził, że decyzja nie
podlega wykonaniu.
W ocenie Sądu Rejonowego, równoważnik pieniężny z tytułu braku
mieszkania, zgodnie z art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o
Służbie Więziennej (Dz.U. Nr 79, poz. 523 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa
albo ustawa o Służbie Więziennej z 2010 r.), przysługuje funkcjonariuszowi,
któremu nie przyznano pomocy finansowej, o której mowa w art. 184 ust. 1 ustawy
jeżeli on sam lub jego małżonek nie posiada w miejscowości pełnienia służby lub w
miejscowości pobliskiej tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego lub domu. Umowa
3
najmu mieszkania stanowi tytuł prawny w rozumieniu tego przepisu (art. 178 ust. 1),
stąd powództwo podlega oddaleniu.
Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd pierwszej instancji zwrócił także
uwagę, że w obowiązującym w poprzednim stanie prawnym przepisie art. 89 ust. 1
ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (jednolity tekst: Dz.U. z
2002 r. Nr 207, poz. 1761 ze zm., zwanej ustawą z 1996 r.) ustawodawca nie
posługiwał się terminem „tytułu prawnego”.
Rozpoznając apelację powódki, w której zarzuciła ona Sądowi pierwszej
instancji „naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a w
szczególności art. 178 ust. 1 ustawy o służbie więziennej", Sąd Okręgowy – Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T. postanowieniem z dnia 25 października
2012 r. przedstawił, w trybie art. 390 § 1 k.p.c., Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia przytoczone w sentencji zagadnienie prawne, wskazując że przy
dokonywaniu interpretacji przepisu art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy o Służbie
Więziennej możliwe jest, po pierwsze, oparcie się wyłącznie na wykładni językowej,
co prowadzi do wniosku, że użyty przez ustawodawcę w tym przepisie zwrot „tytuł
prawny do lokalu mieszkalnego lub domu" obejmuje swoim zakresem
znaczeniowym każdy tytuł prawny, którego przedmiotem jest lokal mieszkalny albo
dom, tj. zarówno ten wynikający z praw rzeczowych (własność, użytkowanie
wieczyste, służebność mieszkania itp.), jak i ze stosunków zobowiązaniowych (tzn.
z umów cywilnoprawnych - takich np. jak najem, użyczenie itp.). Do takiego
wniosku prowadzi reguła lege non distinguente nec nostrum est distinguere.
Sąd podkreślił, że w analogiczny sposób pojęcie „tytułu prawnego do lokalu"
interpretowane jest również na gruncie innych aktów normatywnych, a z
dotyczącego ich orzecznictwa wynika, że pojęcie to rozumiane jest szeroko,
bowiem może wynikać z systemu prawa tworzonego przez całokształt
obowiązujących przepisów. Na tej podstawie stwierdził, że także wykładnia
systemowa przemawiałaby za bardzo szerokim ujęciem (rozumieniem)
omawianego pojęcia.
Drugi sposób interpretacji tego przepisu zakłada – zdaniem Sądu
Okręgowego – oderwanie się od wykładni językowej i skoncentrowanie się na
4
wykładni historycznej oraz wykładni systemowej (w ramach ustawy o Służbie
Więziennej).
Sąd wskazał, że wykładnia historyczna (odwołująca się do procesu
uchwalenia analizowanego przepisu oraz całego aktu normatywnego, w którym się
on znajduje) przemawiałaby za uznaniem, że pojęcie „tytułu prawnego do lokalu
mieszkalnego lub domu", użyte przez ustawodawcę w przepisie art. 178 ust. 1 pkt 1
ustawy o Służbie Więziennej winno być rozumiane węziej niż wynikałoby to z jego
literalnego brzmienia. Nawiązując do treści art. 184 ust. 1 ustawy Sąd stwierdził, że
pojęcie „tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego lub domu" użyte przez
ustawodawcę w przepisie art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy powinno być rozumiane jako
odnoszące się wyłącznie do tych sytuacji, w których funkcjonariuszowi Służby
Więziennej (lub jego małżonkowi) przysługuje jedno z praw rzeczowych do
nieruchomości enumeratywnie wymienionych w art. 184 ust. 1 ustawy (tj. prawo do
lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo do domu jednorodzinnego
lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość położonych w
miejscowości pełnienia służby lub miejscowości pobliskiej). Mając na względzie
zasadę racjonalnego prawodawcy trzeba bowiem stwierdzić, że skoro w art. 178
ust. 1 pkt 2 ustawodawca uzależnił nabycie prawa do równoważnika pieniężnego z
tytułu braku mieszkania od braku przyznania funkcjonariuszowi lub jego
małżonkowi pomocy finansowej na nabycie prawa własności do lokalu
mieszkalnego lub domu, to w analogiczny sposób należy interpretować również
zapisy zawarte w przepisie art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy.
W konsekwencji takiego interpretowania przepisu art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy
o Służbie Więziennej użyty w nim przez ustawodawcę zwrot „tytuł prawny do lokalu
mieszkalnego lub domu" nie obejmowałby swoim zakresem znaczeniowym prawa
do zajmowania lokalu mieszkalnego lub domu wynikającego z umów
cywilnoprawnych, np. takich jak użyczenie czy najem.
Sąd opowiedział się za drugim z zaprezentowanych sposobów wykładni art.
178 ust. 1 pkt 1, stwierdzając, że brak racjonalnego uzasadnienia dla odmawiania
prawa do równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania funkcjonariuszom
Służby Więziennej, którzy ponoszą (często niemałe) koszty najmu mieszkania
lokalnego lub domu - przy jednoczesnym zapewnieniu prawa do tego świadczenia
5
funkcjonariuszom, którzy zajmują lokal mieszkalny lub dom bez tytułu prawnego -
czyli np. bezumownie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego sprowadza
się do wykładni art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy o Służbie Więziennej, poprzez
wyjaśnienie użytego w nim sformułowania „tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub
domu".
Dyrektywy interpretacji przepisów prawa nakazują w pierwszej kolejności
dokonać wykładni językowej i ustalić sens normatywny danego wyrażenia przez
ostateczne ustalenie znaczeń wszystkich jego zwrotów składowych (tj.
poszczególnych słów lub zbitek słownych). Jeżeli w tekście prawnym brak tzw.
legalnej definicji interpretowanego zwrotu, należy w pierwszym rzędzie sprawdzić,
czy zwrot ten ma swoje ustalone znaczenie w języku prawniczym, a więc takie,
które w niebudzący wątpliwości sposób jest powszechnie przyjęte w języku
prawniczym (tj. panuje w stosunku do jego treści pełna zgodność w doktrynie). Przy
takiej jednolitości pojmowania danego zwrotu, a zarazem przy jego
jednoznaczności, należy przyjąć to znaczenie.
Sposoby wykładni w oparciu o dyrektywy pozajęzykowe (systemowe i
funkcjonalne) można natomiast zastosować dopiero w sytuacji, gdy wykładnia
gramatyczna nie daje jednoznacznych wyników, jako że odwołanie się do spójności
systemu prawnego w przypadku jednoznaczności wyrażenia o charakterze
normatywnym ma walor nie interpretacyjny, lecz walidacyjny, i może stać się
podstawą do interwencji Trybunału Konstytucyjnego (por. M. Zieliński, Wykładnia
prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010, s. 31 i nast.).
Zwrot „tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub domu” jest jednoznacznie i
jednolicie rozumiany w języku prawniczym jako każdy tytuł prawny, którego
przedmiotem jest lokal mieszkalny albo dom, tj. zarówno ten wynikający z praw
rzeczowych (własność, użytkowanie wieczyste, służebność mieszkania itp.), jak i ze
stosunków zobowiązaniowych (tzn. z umów cywilnoprawnych - takich np. jak
najem, użyczenie itp.). Ustawodawca w art. 178 ust. 1 pkt 1 ustawy o Służbie
6
Więziennej nie wskazał konkretnych tytułów prawnych do lokalu lub domu, a zatem
zgodnie z zasadą lege non distinguente nec nostrum est distinguere nie ma
podstaw do takiego rozróżniania i przyjmowania, że chodzi tylko o tytuły prawne,
które nie wynikają ze stosunków zobowiązaniowych. Pozostaje to w zgodzie z
założeniem racjonalności prawodawcy, bowiem racjonalny prawodawca to w
pierwszym rzędzie taki, który racjonalnie posługuje się językiem przy tworzeniu
aktów prawnych, a zatem nie nadaje pojęciu o utrwalonym w języku prawniczym
znaczeniu nowej, odmiennej treści, nie określając jej jednoznacznie np. poprzez
definicję legalną. Co do zasady zaś, wykładnia systemowa lub historyczna nie
może wpływać na rozumienie przepisu, którego treść nie budzi wątpliwości
językowych – clara non sunt interpretanda.
Odnosząc się zaś do celów przyświecających ustawodawcy, wskazanych w
uzasadnieniu projektu ustawy (druk sejmowy nr 2062), to trzeba zaznaczyć, że
projektodawca jedynie ogólnie stwierdził, że „regulacje dotyczące uprawnień
mieszkaniowych funkcjonariuszy wprowadzone ustawą z dnia 26 kwietnia 1996 r.
pozostają w zasadniczej części niezmienione od tamtego okresu, a zaproponowane
regulacje nie przewidują zasadniczych zmian w zakresie uprawnień
funkcjonariuszy Służby Więziennej. Podstawowym
uprawnieniem nadal pozostałoby prawo do lokalu mieszkalnego. Prawo to
realizowane byłoby przez: przydział lokalu mieszkalnego pozostającego w
dyspozycji Służby Więziennej, przyznanie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu
mieszkalnego oraz wypłacanie równoważnika pieniężnego z tytułu braku
mieszkania. Utrzymano również prawo do równoważnika za remont zajmowanego
lokalu mieszkalnego. Wskazano, że zaproponowano zmianę w zakresie przesłanek
wymaganych do nabycia prawa do równoważnika za remont lokalu.
Dotychczasowe uzależnienie jego przyznania wyłącznie od kryterium zajmowania
lokalu było powszechnie krytykowane przez praktyków jako tzw. pojęcie nieostre
i powodujące trudności w stosowaniu. Obecnie proponuje się odniesienie nabycia
prawa do tego równoważnika od dwóch przesłanek: zajmowania lokalu
mieszkalnego i posiadania tytułu prawnego do jego zajmowania. Wynika to z istoty
obu świadczeń, w razie zajmowania lokalu z tytułu prawnego przysługiwałby
7
równoważnik za remont, natomiast w przypadku braku posiadania tytułu prawnego
do lokalu – równoważnik z tytułu braku mieszkania.”
Aby ocenić, na ile ogólne stwierdzenie, że nowe przepisy „nie przewidują
zasadniczych zmian” w zakresie „uprawnień mieszkaniowych” znajduje rzeczywiste
odzwierciedlenie w ustawie o Służbie Więziennej, należy dokonać analizy
obowiązujących uprzednio uregulowań.
Równoważnik pieniężny z tytułu braku mieszkania przysługiwał
funkcjonariuszom Służby Więziennej na podstawie uprzednio obowiązującej
ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. Przepis art. 89 ust. 1 tej ustawy stanowił, że
funkcjonariuszowi w służbie stałej przysługuje równoważnik pieniężny z tytułu braku
mieszkania, jeżeli on sam lub jego małżonek, nie posiadają lokalu mieszkalnego lub
domu, a także jeżeli nie przydzielono funkcjonariuszowi kwatery tymczasowej.
Jednocześnie w ust. 3 tego przepisu zawarta została delegacja ustawowa dla
Ministra Sprawiedliwości do określenia w drodze zarządzenia, w porozumieniu z
Ministrem Finansów, wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty
równoważnika pieniężnego (tekst pierwotny). Na jej podstawie wydane zostało
zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 1997 r. w sprawie
wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty funkcjonariuszom
Służby Więziennej równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania (Dz. Urz.
MS nr 2, poz. 9). Powyższe zarządzenie precyzowało terminy „brak mieszkania” i
„posiadanie lokalu mieszkalnego” wynikające z art. 89 ust. 1 ustawy z 1996 r. i
wskazywało tytuły prawne do lokalu mieszkalnego, pozbawiające prawa do
równoważnika pieniężnego. Były to: przydział lokalu mieszkalnego - § 7 ust. 2 pkt 2;
najem lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy o najmie (ustawy z dnia 2 lipca
1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, jednolity tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm.) - § 7 ust. 2 pkt 3; prawo własności do
lokalu mieszkalnego - § 7 ust. 2 pkt 4, spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego i
prawo do lokalu mieszkalnego na podstawie innego ograniczonego prawa
rzeczowego - § 7 ust. 2 pkt 5. Przy czym najem lokalu mieszkalnego obejmował
również najem od osoby fizycznej - § 1 ust. 2 („Funkcjonariuszowi, o którym mowa
w ust. 1, najmującemu lokal mieszkalny od osoby fizycznej, przyznaje się, z
zastrzeżeniem § 5, równoważnik pieniężny, jeżeli z tytułu najmu funkcjonariusz nie
8
opłaca czynszu regulowanego”) oraz § 5 ust. 2 („Funkcjonariuszowi, który zajmuje
(podnajmuje) lokal mieszkalny, będący w posiadaniu osoby bliskiej jemu lub jego
małżonkowi (wstępnej, zstępnej lub rodzeństwa), niemieszkającej w tym lokalu - nie
przyznaje się równoważnika pieniężnego”).
Jak z tego wynika, „posiadanie lokalu mieszkalnego”, wyłączające prawo do
równoważnika pieniężnego z tytułu „braku mieszkania” wynikało nie tylko z tytułów
prawnych mających swoje źródło w prawie rzeczowym, ale i w stosunkach
obligacyjnych. Co do zasady więc, taki obligacyjny tytuł prawny również wyłączał
prawo do równoważnika pieniężnego, chyba że obowiązujący czynsz najmu nie był
regulowany. Zatem decydujące kryterium stanowił nie rodzaj tytułu prawnego, ale
wysokość czynszu opłacanego przez funkcjonariusza.
Czynsz regulowany wprowadzony został ustawą z dnia 2 lipca 1994 r. o
najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Przewidywała ona dwa
rodzaje czynszu: tzw. czynsz regulowany, ustalany corocznie uchwałą rady gminy,
dotyczący w zasadzie lokali mieszkalnych wskazanych w art. 25 ust. 1 tej ustawy
oraz czynsz wolny, ustalany przez strony w umowie (art. 20). Stosowanie czynszu
regulowanego, z mocy art. 56 ust. 2 ustawy, było rozciągnięte na wszystkie
mieszkania, także położone w kamienicach będących własnością osób fizycznych,
jeśli tylko stosunek najmu został nawiązany na podstawie decyzji administracyjnej o
przydziale lokalu albo innej decyzji przed wprowadzeniem w danej miejscowości
publicznej gospodarki lokalami.
Ustawa o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych utraciła
moc na skutek wejścia w życie z dniem 10 lipca 2001 r. ustawy z dnia 21 czerwca
2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie
Kodeksu cywilnego (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 3, poz. 266 ze zm. – dalej
powoływana jako ustawa o ochronie praw lokatorów). Od jej wejścia w życie najem
lokali mieszkalnych jest co do zasady ustawowo regulowany w Kodeksie cywilnym.
Natomiast zawarte w niej przepisy o ochronie praw lokatorów, dotyczące zresztą
nie tylko najmu, ale również innych stosunków prawnych, stanowią lex specialis w
stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego. Zasadniczą różnicą w porównaniu z
poprzednią regulacją w zakresie unormowania opłat za najem mieszkania, jaką
wprowadziła ustawa o ochronie praw lokatorów, była rezygnacja z rozróżnienia
9
czynszu regulowanego i wolnego. Stąd też kryterium czynszu regulowanego w
zarządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 1997 r. w sprawie
wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty funkcjonariuszom
Służby Więziennej równoważnika pieniężnego z tytułu braku mieszkania straciło
normatywny charakter.
Na podstawie art. 89 ust. 3 ustawy z 1996 r. wydane zostały kolejne
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie równoważnika pieniężnego z
tytułu braku mieszkania funkcjonariuszy Służby Więziennej, z dnia 13 czerwca
2001 r. (Dz.U. Nr 67, poz. 712) oraz z dnia 20 października 2003 r. (Dz.U. Nr 187,
poz. 1831). Normodawca ograniczył się w nich do stwierdzenia, że równoważnik
pieniężny z tytułu braku mieszkania przyznaje się funkcjonariuszowi Służby
Więziennej, pozostającemu w służbie stałej, jeżeli on sam lub członkowie jego
rodziny nie posiadają lokalu mieszkalnego lub domu. Sformułowanie „posiadanie
lokalu mieszkalnego” odnosi się do stanu faktycznego i nie oznacza jakiejś
zasadniczej zmiany w zakresie tytułów prawnych stanowiących podstawę takiego
„posiadania”, wynikających z uprzedniego zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 16 kwietnia 1997 r., chodzi zatem o posiadanie lokalu mieszkalnego lub domu.
Na podstawie analizy przedstawionych wyżej aktów wykonawczych można
stwierdzić, że główny akcent położono w nich na posiadanie przez funkcjonariusza
lokalu mieszkalnego (stan faktyczny), co nie oznaczało oderwania tego stanu
faktycznego od tytułu prawnego stanowiącego podstawę do zajmowania lokalu.
Zawsze więc chodziło o posiadanie lokalu mieszkalnego (domu) na podstawie
tytułu prawnego wywodzonego z prawa rzeczowego lub obligacyjnego.
Treść normatywna rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20
października 2003 r. w sprawie równoważnika pieniężnego z tytułu braku
mieszkania funkcjonariuszy Służby Więziennej została przeniesiona do art. 178 ust.
1 pkt 1 ustawy o Służbie Więziennej z 2010 r., inaczej jedynie została
zwerbalizowana, bowiem ustawodawca zastąpił stan faktyczny – „posiadanie lokalu
mieszkalnego lub domu” pojęciem prawnym - „tytuł prawny do lokalu mieszkalnego
lub domu”, nie ograniczając go do wybranych tytułów. Nie zdecydował się też na
uzależnienie prawa do równoważnika pieniężnego od wysokości czynszu
obciążającego funkcjonariusza - najemcę, inaczej niż to ma obecnie miejsce np. w
10
przypadku funkcjonariuszy Policji (zob. rozporządzenie Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002 r., Dz.U. Nr 100, poz. 91 ze
zm., wydane na podstawie art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji,
jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm., które w § 1 pkt 4 przewiduje,
że równoważnik pieniężny za brak lokalu mieszkalnego przysługuje
funkcjonariuszowi mimo posiadania lokalu mieszkalnego zajmowanego na
podstawie umowy najmu, stanowiącego mieszkaniowy zasób gminy lub innych
jednostek samorządu terytorialnego, lokalu stanowiącego własność Skarbu
Państwa lub państwowych osób prawnych albo pozostającego w zasobach
towarzystw budownictwa społecznego, jeżeli stawka czynszu za 1 m2
powierzchni
użytkowej lokalu nie jest wyższa od stawki ustalonej przez gminę).
Z przedstawionych względów wykładnia historyczna nie prowadzi do innego
wyniku niż wykładnia językowa.
Wbrew też stanowisku Sądu Okręgowego, wyniku zastosowania dyrektywy
językowej nie podważa wykładnia systemowa w ramach ustawy o Służbie
Więziennej z 2010 r., gdyż ustawa ta nie tylko nie definiuje w sposób odmienny od
ogólnie przyjętego pojęcie „tytuł prawny do lokalu mieszkalnego lub domu”, ale i z
całokształtu jej przepisów trudno wyinterpretować jednoznacznie, że termin ten
powinien mieć inne – węższe – znaczenie.
Wydaje się, że ustawodawca przyjął, że samodzielne (nie z rodzicami albo
teściami) zajmowanie lokalu mieszkalnego, o pewnej trwałości w czasie i
podlegającego ochronie prawnej, pozwala przyjąć, iż potrzeby mieszkaniowe
funkcjonariusza i jego rodziny są zaspokojone, zatem odpada podstawa udzielania
pomocy w tym zakresie. Nie uwzględnił zatem, że możliwość samodzielnego
zamieszkiwania funkcjonariusza i jego rodziny w lokalu mieszkalnym (domu)
zależeć może od jego sytuacji finansowej, a więc, że dopiero przyznanie
równoważnika pieniężnego pozwoli na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
rodziny (na jej usamodzielnienie się). W rezultacie, równoważnik pieniężny stanowi
swoistą rekompensatę za „brak mieszkania” rozumianego jako brak tytułu
prawnego do lokalu mieszkalnego lub domu. Nie spełnia natomiast funkcji służącej
zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych funkcjonariuszy Służby Więziennej, tak jak
czyni to np. pomoc finansowa udzielana funkcjonariuszom na podstawie art. 184
11
ustawy o Służbie Więziennej z 2010 r. - na uzyskanie lokalu mieszkalnego w
spółdzielni mieszkaniowej albo domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego.
Rozwiązanie to – jak się wydaje – nie jest prakseologicznie spójne z
pozostałymi przepisami dotyczącymi pomocy mieszkaniowej dla funkcjonariuszy
Służby Więziennej, jednakże rozwiązanie tej niespójności należy do ustawodawcy,
nie upoważnia natomiast do korygowania jednoznacznej językowo treści
normatywnej za pomocą dyrektyw interpretacyjnych.
Z tych względów, na podstawie art. 390 k.p.c. podjęto uchwałę o treści
wynikającej z sentencji.