Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 1/12
POSTANOWIENIE
Dnia 31 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Grubba
SSA del. do SN Mariusz Młoczkowski
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Lucjana Nowakowskiego,
w sprawie P. C.
skazanego z art. 200 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 31 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionych przez obrońców
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 28 lutego 2011 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 10 grudnia 2009 r.
1. oddala kasacje jako oczywiście bezzasadne,
2. obciąża skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 10 grudnia 2009 r. uznał P. C. za winnego
przestępstwa z art. 200 § 1 k.k. (w brzmieniu obowiązującym na podstawie ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r., Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553) w zw. z art. 12 k.k. w zw. z
art. 4 § 1 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 4 lat i 10 miesięcy
pozbawienia wolności. Tym samym wyrokiem P.C. uznany został za winnego
przestępstwa z art. 202 § 2 k.k. (w brzmieniu obowiązującym na podstawie ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r., Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553) w zw. z art. 12 k.k. zw. z art.
2
4 § 1 k.k. i za przestępstwo to wymierzono mu karę 10 miesięcy pozbawienia
wolności. Sąd wymierzył oskarżonemu karę łączną 5 lat pozbawienia wolności.
Tym samym wyrokiem P. C. uniewinniony został od zarzutów popełnienia
przestępstw z art. 197 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., art. 207 § 1 k.k., art. 200 § 1 k.k.
i art. 202 § 4a k.k.
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżony został apelacjami oskarżonego, jego
trzech obrońców i pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej B. P.
Po rozpoznaniu wymienionych pięciu apelacji Sąd Okręgowy, wyrokiem z
dnia 28 lutego 2011 r., uchylił wyrok w części, w której uniewinniono P. C. od
zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 207 § 1 k.k. (zarzut IV z aktu oskarżenia) i
w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu
oraz zmienił zaskarżony wyrok w części dotyczącej powództwa cywilnego i
dowodów rzeczowych, w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymany został
w mocy.
Kasacje od tego wyroku wnieśli dwaj obrońcy skazanego.
W kasacji adwokata T. D. wyrok Sądu Okręgowego w W. zaskarżony został
w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu Rejonowego. Autor kasacji zarzucił
wyrokowi rażące naruszenie prawa procesowego, to jest:
- art. 7 k.p.k. polegające na dokonaniu przez Sąd Okręgowy jednostronnej
oceny materiału dowodowego, będącej w zakresie czynów przypisanych P. C.
w istocie powieleniem oceny zaprezentowanej przez Sąd pierwszej instancji a
stanowiącej efekt przekroczenia granic sędziowskiej swobody ocen, co
wyraziło się między innymi stwierdzeniem, że zeznania oskarżycielki
posiłkowej B. P. oraz małoletniej A. C. stanowią pełnowartościowy materiał
dowodowy, pozwalający na przypisanie oskarżonemu winy w zakresie czynów
z punktów I i II aktu oskarżenia i uznaniem, że wyjaśnienia oskarżonego
stanowią tylko i wyłącznie przejaw obranej przez niego linii obrony,
- art. 433 § 2 k.p.k. polegająca na nierozważeniu podniesionych w apelacji
obrońcy zarzutów dotyczących naruszenia art. 185a § 1 k.p.k. w zw. z art. 391
§ 1 k.p.k. i błędnych ustaleń faktycznych odnośnie prezentowania przez
oskarżonego małoletniej A. C. filmów pornograficznych, które to uchybienia
miały wpływ na treść wyroku.
3
W konkluzji tej kasacji obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy w
zaskarżonej części Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Drugi obrońca skazanego adwokat H. K. zaskarżył kasacją przedstawiony
wyrok Sądu Okręgowego w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu Rejonowego,
którym skazano P. C. za przestępstwo z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z
art. 4 § 1 k.k. i za przestępstwo z art. 202 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4
§ 1 k.k.
W tej kasacji zarzucono wyrokowi rażącą obrazę przepisów postępowania, to
jest art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. polegającą na nierozpoznaniu zarzutów z
apelacji obrońcy i oskarżonego lub nienależytym ich rozpoznaniu (zarzut ten
rozwinięty został w punktach od a do g) oraz rażącą obrazę art. 433 § 1 i 2 k.p.k. w
zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. polegającą na błędnym przyjęciu, że
zeznania A. C. zostały w prawidłowy sposób odebrane i zweryfikowane (podpunkty
a, b i c).
W kasacji zarzucono także rażącą obrazę przepisów postępowania, to jest art. 452
§ 1 k.p.k. w zw. z art. 452 § 2 k.p.k. w zw. z art. 78 Konstytucji RP i art. 6 EKPCz w
zw. z art. 6 k.p.k. i art. 167 k.p.k. poprzez prowadzenie postępowania dowodowego
w toku postępowania odwoławczego poza zakres normy z art. 452 § 2 k.p.k. a
nadto rażącą obrazę art. 6 EKPCz w zw. z art. 6 k.p.k. w zw. z art. 156 § 1 k.p.k.
poprzez uniemożliwienie obrońcy sporządzenia fotokopii akt sprawy i obrazę art. 6
EKPCz w zw. z art. 6 k.p.k. i w zw. z art. 157 § 1 i 2 k.p.k. poprzez uniemożliwienie
oskarżonemu składania wyjaśnień w sprawie w dniu 10 stycznia 2011 r.
W kasacji sformułowano nadto zarzut rażącej obrazy przepisów
postępowania, to jest art. 458 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. poprzez
wadliwe sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji, co uniemożliwia
kontrolę instancyjną orzeczenia. Zarzut ten uszczegółowiony został punktach od a
do g.
Obrońca P. C. adwokat H. K. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy w
zaskarżonej części Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
4
Prokurator Prokuratury Okręgowej w pisemnej odpowiedzi na obie kasacje
obrońców wniósł o ich oddalenie. Taki sam wniosek złożył w toku rozprawy
kasacyjnej Prokurator Prokuratury Generalnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Obie kasacje okazały się w stopniu oczywistym bezzasadne. Wobec faktu, iż
w rozprawie kasacyjnej uczestniczyli obrońcy skazanego, zgodnie z treścią art. 535
§ 3 k.p.k. postanowienie o ich oddaleniu nie wymagało sporządzenia uzasadnienia
na piśmie. Sąd Najwyższy uznał jednak za zasadne dodatkowe przedstawienie
argumentacji przemawiającej za oddaleniem kasacji na piśmie, uzupełniając
prezentację tej argumentacji przedstawioną w trakcie wygłaszania ustnych
motywów rozstrzygnięcia podczas rozprawy. Uzasadnienie pisemne postanowienia
dotyczy przy tym jedynie części zarzutów kasacji.
Na wstępie przypomnieć wypada, że kasacja jako nadzwyczajny środek
zaskarżenia skierowana jest przeciwko wyrokowi sądu odwoławczego, uchybienia
postępowania odwoławczego powinny zatem stanowić podstawę zarzutów kasacji,
tymczasem w obu wniesionych kasacjach formułowane są zarzuty dotyczące
przede wszystkim uchybień, do jakich doszło, zdaniem ich autorów, w toku
postępowania przed sądem pierwszej instancji, przy czym podstawowe zarzuty
dotyczą oceny dowodów ujawnionych w toku przewodu sądowego i dokonanych na
ich podstawie ustaleń faktycznych. Sąd Najwyższy rozpoznający kasacje nie jest
zaś sądem odwoławczym kolejnej instancji i zakres kontroli kasacyjnej różni się od
zakresu kontroli instancyjnej.
Powtarzające się w obu kasacjach zarzuty związane są ze sposobem
przeprowadzenia dowodu z przesłuchania A. C. i oceną tego dowodu dokonaną
przez sądy obu instancji z uwzględnieniem wniosków opinii biegłej psycholog M. D.
i zeznań psychoterapeutki M. G.-B. Zauważyć trzeba, że bez mała tej samej treści
zarzuty znalazły się w apelacjach obrońców P. C., którzy następnie wnieśli
rozpoznawane kasacje. Lektura uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego
prowadzi do wniosku, że zarzuty te zostały rozpoznane i sąd ustosunkował się do
nich wprost w treści uzasadnienia lub przez odwołanie do zapisów w uzasadnieniu
wyroku sądu pierwszej instancji.
Sąd odwoławczy dostrzegł przy tym uchybienia, do których doszło w trakcie
pierwszego, zarejestrowanego przesłuchania A. C. Uznać trzeba, że powtórne
przesłuchanie świadka przed sądem, przesłuchanie po stosownych pouczeniach o
5
prawie do odmowy składania zeznań i nieskorzystaniu z tego prawa spowodowało,
że wcześniejsze uchybienie w postaci braku takiego pouczenia utraciło swe
procesowe znaczenie, a z pewnością uchybienie to nie powoduje, że dowód jest
bezwartościowy lub nie może być brany przez sąd pod uwagę jak postulują
skarżący. Powodem takiego uznania nie może być również fakt nieobecności
obrońcy w trakcie przesłuchania. Przypomnieć należy, że A. C. w 2009 r. złożyła
powtórnie zeznania, uczestniczyła w odtworzeniu wcześniejszego zapisu zeznań i
odbyło się to w obecności obrońców i oskarżonego.
Dowód z zeznań małoletniej poddany został wnikliwej ocenie obu sądów. W
toku tej oceny wzięto pod uwagę kwestionowane w kasacjach (a wcześniej w
apelacjach) wnioski biegłej i spostrzeżenia świadka prowadzącej terapię dziecka.
Ocena obu tych dowodów mieści się w granicach swobodnej oceny wyznaczonych
w art. 7 k.p.k. Za niezasadne uznać należy zarzuty kierowane pod adresem braku
obiektywizmu biegłej M. D. Biegła ta powołana została w toku postępowania z listy
biegłych prowadzonej przez Prezesa Sądu Okręgowego. Sam fakt znajomości
biegłej z M. G.-B. lub uczestnictwo biegłej w szkoleniach, czy konferencjach
organizowanych przez Fundację Dzieci Niczyje nie powoduje, że istnieją przesłanki
do uznania, że biegła nie była bezstronna w sprawie. Wiele osób ze środowiska
psychologów i psychoterapeutów zna się nawzajem, podobnie jak ma to miejsce w
środowisku prawników wykonujących różne zawody prawnicze lub sędziów
orzekających w sądach różnych instancji i samo wykazanie znajomości nie może
zasadnie podważać wniosków podanych w podpisanej przez biegłą opinii
sporządzonej w toku procesu lub jej zeznań składanych przed sądem. Niewątpliwie
również dowodem braku bezstronności nie może być zbieżność spostrzeżeń i
wniosków. Oceny sądu odwoławczego przedstawione w uzasadnieniu wyroku (m.
in. na s. 36 uzasadnienia) uznać należy w tej mierze za zasadne.
Nie można podzielić argumentacji zawartej w obu kasacjach co do braku
obiektywizmu sądów obu instancji w odniesieniu do oceny zeznań B. P. i uznaniu
ich za wiarygodne. Sądy poświęciły wiele uwagi ocenie tego dowodu i ocenę tę
uznać należy za zdecydowanie krytyczną, co więcej w znacznej części twierdzenia
B. P. uznane zostały za niewiarygodne, co wprost wynika z treści uzasadnień obu
wyroków i co stało się między innymi przyczyną uniewinnienia oskarżonego od
szeregu zarzutów.
6
Za chybione uznać należy także zarzuty kasacji kwestionujące opis czynu
przypisanego oskarżonemu. Opis ten, zmodyfikowany zresztą w stosunku do opisu
zawartego w zarzucie aktu oskarżenia, spełnia minimalne wymogi wypełnienia
konkretną treścią znamion ustawowych przypisanego oskarżonemu czynu. Sąd
wskazał na czym polegało działanie oskarżonego, to jest doprowadzenie do
wykonania innych czynności seksualnych, o których mowa w art. 200 § 1 k.k. i brak
powodów, dla których w treści części dyspozytywnej wyroku opis ten miałby
zawierać więcej szczegółów, tym bardziej, że ustalenia faktyczne w tej materii
opisane zostały z konieczną dokładnością w uzasadnieniu wyroku.
Za niezasadny w stopniu oczywistym uznać należało także zarzut związany
ze zmieniającą się treścią przepisu art. 200 k.k. Sąd pierwszej instancji wskazał w
wyroku, który przepis i w brzmieniu z której ustawy stał się podstawą
rozstrzygnięcia. Zapis w uzasadnieniu wyroku w tej sytuacji ma charakter błędu
redakcyjnego. Porównanie treści brzmienia art. 200 § 1 k.k. z poszczególnych
okresów prowadzi zresztą do wniosku, że ewentualny błąd językowy sądu nie miał
żadnego wpływu na treść orzeczenia.
Biorąc to wszystko pod uwagę sąd oddalił obie kasacje, jako oczywiście
bezzasadne.