Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 347/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSA Monika Koba
w sprawie z powództwa A. K.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko - Własnościowej
"M." w C.
o uchylenie uchwał,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 lutego 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 8 listopada 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 24 maja 2011 r. Sąd Okręgowy w P., uwzględniając
powództwo powoda A. K., uchylił uchwałę nr 11/2011 podjętą w dniu 22 kwietnia
2010 r. przez Radę Nadzorczą pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-
Własnościowej „M.” (dalej: SML-W „M.”) w części dotyczącej § 5 ust. 2 Regulaminu
rozliczenia kosztów dostawy ciepła w SML-W „M.” w C.
Ustalił, że powód jest członkiem pozwanej spółdzielni i przysługuje mu
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr 7 położonego w C. przy
ulicy S. 16, znajdującego się w zasobach pozwanej spółdzielni. Na posiedzeniu Rady
Nadzorczej pozwanej w dniu 22 kwietnia 2010 r. podjęta została jednogłośnie
uchwała nr 11/2010 wprowadzająca Regulamin rozliczenia kosztów dostawy ciepła w
SML-W „M.”, który w § 5 stanowi, że:
1. Ustalone koszty zakupu energii cieplnej dla potrzeb centralnego ogrzewania
w budynkach wyposażonych w ciepłomierze dzieli się pomiędzy lokale
z zastosowaniem metod wykorzystujących: - albo wskazania urządzeń
wskaźnikowych nie będących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów
metrologicznych (podzielniki kosztów), - albo kubaturę lub powierzchnie tych lokali;
2. Rozliczenie kosztów zakupu energii cieplnej dla potrzeb centralnego ogrzewania
wg wskazań podzielników kosztów odbywa się w budynkach, w których wszyscy
właściciele mieszkań wyrażą zgodę na taką formą rozliczeń w okresie
obowiązywania umowy zawartej między Spółdzielnią, a firmą dokonującą rozliczenia;
3. W przypadku rozliczeń kosztów c.o. na podstawie 1m2
powierzchni użytkowej,
koszt ogrzewania 1 m p.u. wynika z ilorazu całkowitego kosztu zakupu energii
cieplnej przez powierzchnię użytkową nieruchomości (budynku).
O uchwaleniu Regulaminu rozliczania kosztów dostawy ciepła powód i jego
żona poinformowani zostali w dniu 28 kwietnia 2010 r. Nie otrzymali odpisu uchwały
z uzasadnieniem ani nie zostali powiadomieni o możliwości jej zaskarżenia. Powód
zapoznał się z treścią uchwały w dniu 17 czerwca 2010 r.
W tych okolicznościach powództwo, wniesione z zachowaniem terminu, było
uzasadnione. W ocenie Sądu pierwszej instancji, zaskarżona uchwała narusza
3
interes powoda. Artykuł 45a ust. 8 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo
energetyczne (obecnie jedn. tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 1059, dalej: „Prawo
energetyczne”) stanowi, że koszty zakupu ciepła rozlicza się w części dotyczącej
ogrzewania lokali mieszkalnych i użytkowych, stosując metody - wskazania
ciepłomierzy, wskazania urządzeń niebędących przyrządami pomiarowymi,
powierzchnię lub kubaturę lokali, a dla wspólnych części budynku nielokalowego -
powierzchnie lub kubaturę tych części odpowiednio w proporcji do powierzchni lub
kubatury zajmowanych lokali. Koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej
dostarczanej centralnie przez instalację w budynku wielolokalowym rozlicza się,
stosując metody wykorzystujące wskazania wodomierzy ciepłej wody w lokalach
bądź liczbę osób zamieszkujących stale w lokalu. Wybrania metody rozliczenia
całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe
dokonuje właściciel lub zarządca budynku tak, aby wybrana metoda stymulowała
energooszczędne zachowania oraz zapewniała prawidłowe warunki eksploatacji
budynku, a także zapewniała ustalenie opłat w sposób odpowiadający zużyciu
ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Wybraną metodę
właściciel lub zarządca wprowadza w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń
ciepła (art. 45a ust. 9 i 10 Prawa energetycznego). Wskazane przepisy nie
wykluczają możliwości zastosowania mieszanej metody rozliczenia kosztów
dostawy ciepła, ale nawet gdyby podzielić stanowisko strony pozwanej, że przyjęcie
metody mieszanej pozostaje w sprzeczności ze wskazanymi przepisami, to wybór
metody preferowanej przez pozwaną, tj. rozliczenie kosztów dostawy ciepła według
kubatury lub powierzchni mieszkań kłóci się z zasadami demokracji, w której
większość a nie jednostka decyduje o sprawach danej spółdzielni.
Metoda kubaturowa lub powierzchniowa, wbrew stanowisku pozwanej, nie skłania
do oszczędnych zachowań mieszkańców, bowiem jeśli nie mają oni wpływu na
wysokość opłaty to nie mają dostatecznej motywacji do zmniejszenia zużycia
ciepła. Takie rozwiązanie niweczy starania każdego z mieszkańców dążących do
obniżenia kosztów za dostarczaną do jego lokalu energię.
Apelacja pozwanej wniesiona od tego wyroku została oddalona wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 8 listopada 2011 r.
4
W ocenie Sądu drugiej instancji, Prawo energetyczne nakłada na zarządcę
(lub właściciela) budynku, do którego doprowadzana jest energia cieplna
obowiązek ustalenia w tzw. Regulaminie sposobu rozliczenia kosztów dostawy.
Podjęta przez stronę pozwaną decyzja wyrażona została w Regulaminie, który
w istocie - poprzez zamieszczenie w nim pkt 2 - pozostawił wybór metody
rozliczenia kosztów decyzji mieszkańców. Ponadto Regulamin, który wchodzi
w życie w określonej w nim dacie, nie określa sposobu wyrażenia zgody przez
wszystkich członków spółdzielni ani terminów jej wyrażenia. W konsekwencji,
mieszkańcy poszczególnych budynków w istocie z Regulaminu nie uzyskują
wiedzy, w jaki sposób będą rozliczane koszty energii cieplnej w najbliższym
sezonie grzewczym. Także dostawca nie ma wiedzy co do tego, jak konkretnie
w danym budynku, będącym w zarządzie spółdzielni w danym okresie grzewczym,
będą rozliczane koszty ogrzewania. Nie można więc przyjąć, że spółdzielnia
wykonała ciążący na niej z mocy art. 45a ust. 9 Prawa energetycznego obowiązek
dokonania wyboru metody spośród wskazanych w art. 45a ust. 8 cyt. tej ustawy
i ustalenia tej wybranej metody w Regulaminie, skoro przyjęty przez nią ma mocy
kwestionowanej uchwały Regulamin nie przesądzał w dacie jego wydania o tym,
jaka metoda będzie stosowana. Regulamin w § 5 ust. 1 wskazuje jedynie obie
możliwe do wyboru metody rozliczenia kosztów, a w ust. 2 § 5, nie wskazuje
przyjętej metody tylko informuje, że w zależności od spełnienia określonych w nim
warunków (zgoda wszystkich bądź brak zgody) rozliczenie następować będzie
według jednej z metod.
Nadto, zgodnie z Prawem energetycznym, wybrana przez zarządcę budynku
wielomieszkaniowego metoda powinna stymulować energooszczędne zachowania
użytkowników lokali przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków
eksploatacji budynku. To zarządca więc powinien dokonać oceny - tak z punktu
widzenia prawidłowej eksploatacji budynku jak i zachowania wymogu stymulacji
energooszczędnych zachowań użytkowników - właściwej, optymalnej z punktu
widzenia wskazanym kryteriów metody. Przyjęty sposób wyboru metody rozliczenia
dostawy energii cieplnej nie zapewnia ustalenia opłat za ciepło, pobieranych
od mieszkańców i użytkowników danego budynku w sposób odpowiadający zużyciu
ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody, a temu właśnie celowi miała
5
służyć wybrana metoda. Pozwana, będąc zobowiązaną do wyrażenia woli
rozliczania kosztów ciepła określoną metodą, nie wskazała żadnej argumentacji
pozwalającej na ocenę prawidłowości wyboru w świetle zasad wynikających
z Prawa energetycznego, żądając, aby powód przedstawił dowody na okoliczność,
że wybrana przez kilku mieszkańców metoda narusza jego interes ekonomiczny.
Nie ma też podstaw do podzielenia zaprezentowanego w apelacji pozwanej
stanowiska, że metoda rozliczenia kosztów dostawy ciepła kubaturowo lepiej
zabezpiecza prawidłowe warunki eksploatacji budynku.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wniosła pozwana, która
zaskarżył go w całości, opierając ją na podstawie naruszenia przepisów prawa
materialnego:
- przez błędną wykładnię art. 45a ust. 9 w zw. z art. 45a ust. 8 Prawa
energetycznego przez zastosowanie wykładni zwężającej i faktycznie
ograniczenie, wbrew treści normy prawnej zawartej w tym przepisie,
właścicielowi budynku wielolokalowego możliwości wyboru i opisu
w regulaminie metod rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na
poszczególne lokale;
- przez błędne zastosowanie art. 6 k.c. przez uznanie, mimo niewykazania
tych okoliczności przez powoda, że przyjęta zasada rozliczeń ad casum nie
stymulowała energooszczędnych zachowań i narusza jego interes
ekonomiczny oraz wyciągnięcie na tej podstawie, w braku zaoferowania
dowodu obciążającego powoda negatywnych skutków prawnych dla
pozwanej.
Z uwagi na te zarzuty pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz orzeczenia Sądu pierwszej instancji i przekazanie temu Sądowi sprawy do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 45a ust. 8 Prawa energetycznego, koszty zakupu ciepła,
o których mowa w ust. 2 (ciepła dostarczonego do budynku, w którym znajdują się
lokale mieszkalne i użytkowe, zamieszkałe lub użytkowane przez osoby niebędące
odbiorcami), rozlicza się w części dotyczącej: 1) ogrzewania, stosując metody
6
wykorzystujące: a) dla lokali mieszkalnych i użytkowych: - wskazania ciepłomierzy,
- wskazania urządzeń wskaźnikowych, niebędących przyrządami pomiarowymi
w rozumieniu przepisów metrologicznych, wprowadzonych do obrotu na zasadach
i w trybie określonych w przepisach o systemie oceny zgodności, - powierzchnię lub
kubaturę tych lokali, b) dla wspólnych części budynku wielolokalowego
użytkowanych przez osoby, o których mowa w ust. 2, powierzchnię lub kubaturę
tych części odpowiednio w proporcji do powierzchni lub kubatury zajmowanych
lokali. Odnośnie do przygotowania ciepłej wody użytkowej dostarczonej centralnie
przez instalację w budynku wielolokalowym, stosując metody wykorzystujące:
a) wskazania wodomierz ciepłej wody w lokalach, b) liczbę osób zamieszkałych
stale w lokalu (art. 45a ust. 8 pkt 2). W art. 48a ust. 9 Prawa energetycznego
określono natomiast podmiot zobowiązany do wyboru jednej z metod rozliczania
całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe
w tym budynku, którym jest właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego, oraz
kryteria, którymi powinien się kierować przy wyborze jednej z metod. Zgodnie z tym
przepisem, wybrana metoda, uwzględniając współczynniki wyrównawcze zużycia
ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku przy
jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków eksploatacji budynku
określonych w odrębnych przepisach, powinna stymulować energooszczędne
zachowania oraz zapewniać ustalanie opłat w sposób odpowiadający zużyciu
ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Wbrew zarzutowi
skargi kasacyjnej, zasadnie Sąd Apelacyjny wyłożył powołany wyżej przepis w ten
sposób, że przyjął, iż wynika z niego obowiązek właściciela lub zarządcy budynku
dokonania wyboru jednej z metod rozliczania kosztów zakupu ciepła, określonych
w art. 48a ust. 8 Prawa energetycznego przez i to wyłącznie za pomocą kryteriów
ustawowych określonych w art. 48a ust. 9 Prawa energetycznego. Sprzeczne więc
z tymi zasadami było takie uregulowanie regulaminu wewnętrznego rozliczania
ciepła, które w istocie kompetencję do podjęcia decyzji w przedmiocie wyboru
jednej z tych metod przekazywały na rzecz użytkowników lokali mieszkalnych,
którzy, ponadto, przy jej podejmowaniu mogli kierować się dowolnymi,
subiektywnymi i niekoniecznie zgodnymi z określonymi w art. 45a ust. 9 Prawa
energetycznego kryteriami wyboru jednej z metod rozliczeń.
7
W razie sporu dotyczącego prawidłowości wyboru przez zarządcę określonej
metody rozliczeń kosztów zakupu ciepła, właściciel lub zarządca budynku
wielolokalowego powinien przedstawić przyczyny wyboru jednej z metod rozliczeń
przewidzianych w art. 45a ust. 8 Prawa energetycznego. W takim przypadku,
kwestionujący prawidłowość tego wyboru powinien przedstawić dowody
kwestionujące zasadność tego wyboru. Jeżeli jednak - tak, jak miało to miejsce
w ustalonym stanie faktycznym - decyzja dotyczącą wyboru jednej z metod
rozliczeń nie została podjęta przez właściciela lub zarządcę budynku, a jedynie
został zaaprobowany wybór metody dokonany przez użytkowników lokali,
właściciela lub zarządcę budynku obciąża ciężar dowodu, że metoda ta jest zgodna
z kryteriami określonymi w art. 48a ust. 9 Prawa energetycznego. W takim
przypadku, kierując się zarówno zasadami doświadczenia życiowego, jak również
określoną kolejnością metod rozliczeń przyjętą przez samego ustawodawcę w art.
45a ust. 8 Prawa energetycznego, należy wyjść z założenia, że energooszczędne
zachowania oraz określenie opłat odpowiadających zużycia ciepła za ogrzewanie
i przygotowanie ciepłej wody zapewniają najlepiej metody na podstawie wskazań
ciepłomierzy oraz wodomierzy. Z tych względów zarzut naruszenia art. 6 k.c. nie był
uzasadniony.
Uwzględniając powyższe skarga kasacyjna jako bezzasadna podlegała
oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
jw