Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 432/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Przemysław Kalinowski
SSA del. do SN Dorota Wróblewska (sprawozdawca)
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika,
w sprawie K. M.
skazanej z art. 284 § 2 kk i innych
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionych przez Prokuratora Generalnego i pełnomocnika oskarżyciela
posiłkowego
od wyroku Sądu Okręgowego w .z dnia 16 maja 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 21 grudnia 2011 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym;
2. zarządza zwrot na rzecz oskarżyciela posiłkowego kwoty
450 (czterysta pięćdziesiąt) zł, uiszczonej tytułem opłaty od
kasacji.
U Z A S A D N I E N I E
2
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 21 grudnia 2011 r., K. M. została
uznana za winną i skazana za przestępstwa: z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
z art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.; z art. 270 § 1 k.k. i art.
284 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. (punkty I do V wyroku). Ponadto K. M. została
uniewinniona od popełnienia czynu zarzuconego jej w punkcie III oskarżenia (punkt
VI wyroku).
Wyrok ten został zaskarżony apelacjami: na niekorzyść oskarżonej przez
pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego „Z. Nieruchomości Sp. z o.o.”,
zarzucającego obrazę prawa materialnego – art. 284 § 2 k.k. w odniesieniu do
uniewinnienia oskarżonej od zarzutu z pkt III oskarżenia oraz art. 46 k.k., obrazę
prawa procesowego – art. 5 k.p.k., art. 410 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., art. 438 pkt 3
k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k. oraz błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za
podstawę orzeczenia, a także na korzyść oskarżonej przez jej obrońcę,
zarzucającego zaskarżonemu wyrokowi błędy w ustaleniach faktycznych, obrazę
art. 7 k.p.k. i art. 197 § 1 k.p.k. oraz obrazę – w odniesieniu do pkt V części
dyspozytywnej wyroku – art. 284 k.k. i, przedstawiającego jako zarzuty ewentualne
– rażącą niewspółmierność kary lub obrazę przepisów art. 69 § 2 k.k. i art. 70 § 1
pkt 1 k.k.
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu sprawy K. M., na skutek apelacji wniesionej
przez obrońcę oskarżonej, wyrokiem z dnia 16 maja 2012 r., zaskarżony wyrok
Sądu Rejonowego w S. z dnia 21 grudnia 2011 r., utrzymał w mocy, uznając
apelację za oczywiście bezzasadną.
Od wyroku Sądu Okręgowego kasację wywiedli Prokurator Generalny i
pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.
Prokurator Generalny zaskarżył powyższy wyrok w całości, na niekorzyść K.
M., zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisu prawa karnego procesowego, to jest art. 433 § 2 k.p.k., polegające na
nierozpoznaniu prawidłowo wniesionej i przyjętej apelacji pełnomocnika
oskarżyciela posiłkowego. Wobec tego, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W. w
postępowaniu odwoławczym.
3
Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego
w całości i zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ
na treść orzeczenia, to jest:
1. przepisu art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 444 k.p.k. w związku z art. 448 § 1
k.p.k. poprzez wydanie wyroku pomimo nierozpoznania środka odwoławczego,
apelacji oskarżyciela posiłkowego, prawidłowo złożonego i przyjętego do
rozpoznania,
2. przepisu art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. polegające na
pozostawieniu bez rozpoznania przez Sąd II instancji prawidłowo wniesionej i
przyjętej do rozpoznania apelacji oskarżyciela posiłkowego, pomimo iż nie
zaistniały przesłanki wymienione w art. 429 § 1 k.p.k. uprawniające do
zastosowania art. 430 § 1 k.p.k.,
3. przepisu art. 457 § 3 k.p.k. w związku z art. 424 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez
niewskazanie podstawy prawnej rozstrzygnięcia w przedmiocie pozostawienia
apelacji oskarżyciela posiłkowego bez rozpoznania.
W związku z tak przedstawionymi zarzutami, pełnomocnik oskarżyciela
posiłkowego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi II instancji.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w odpowiedzi na kasację pełnomocnika
oskarżyciela posiłkowego wniósł o uwzględnienie kasacji, uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, w
odniesieniu do kwestii uniewinnienia K. M. od popełnienia jednego z zarzucanych
jej przestępstw z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., oraz o pozostawienie kasacji
oskarżyciela posiłkowego, bez rozpoznania jako niedopuszczalnej z mocy prawa, w
zakresie części wyroku Sądu Rejonowego, którym wymieniona została uznana za
winną popełnienia pięciu przestępstw i skazana.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna w stopniu oczywistym.
O tyle skuteczna okazała się również kasacja pełnomocnika oskarżyciela
posiłkowego.
Nie budzi wątpliwości, w przedmiotowej sprawie, że zarówno obrońca
oskarżonej, jak i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wnieśli apelacje od wyroku
Sądu Rejonowego. Obie zostały przyjęte, a więc każda z nich powinna podlegać
rozpoznaniu w postępowaniu apelacyjnym. Oczywistym też jest, jak wynika z treści
4
wyroku Sądu Okręgowego, że kontroli odwoławczej poddano jedynie apelację
obrońcy.
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano, że przyczyną takiego
stanu rzeczy był błąd Sądu odwoławczego, sprowadzający się do przeoczenia
apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.
W tej sytuacji, rację należało przyznać Prokuratorowi Generalnemu, że
wydanie wyroku przez Sąd Okręgowy nastąpiło z rażącą obrazą art. 433 § 2 k.p.k.,
obligującego sąd odwoławczy do rozważenia wszystkich wniosków i zarzutów
wskazanych w środku odwoławczym, a zatem zawierającego również nakaz
rozpoznania każdego środka odwoławczego w ogóle. Nierozpoznanie prawidłowo
wniesionej apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego naruszało prawo do
zaskarżenia wyroku wydanego w pierwszej instancji wyartykułowane w art. 78
Konstytucji RP. Jest też oczywiste, że uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na
treść wyroku wydanego przez Sąd II instancji, skoro w nierozpoznanej apelacji
skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w istotnej części i
przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania w pierwszej
instancji.
Z tych względów należało uchylić wyrok Sądu Okręgowego i przekazać temu
Sądowi sprawę do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Okręgowy rozważy zarzuty i wnioski
podniesione w apelacjach tak obrońcy oskarżonej, jak i pełnomocnika oskarżyciela
posiłkowego.
Mając na uwadze powyższe, zasadną częściowo okazała się kasacja
wniesiona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, w takim zakresie, w jakim
wskazano w niej na rażące naruszenie prawa, sprowadzające się do
nierozpoznania przez Sąd II instancji apelacji pełnomocnika.
Jednak w odniesieniu do tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia należało
zwrócić uwagę na jego niedopuszczalność z mocy ustawy w zakresie, w którym
pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego kwestionował orzeczenie w innej części niż
związane z uniewinnieniem K. M., a także kierował ten środek zaskarżenia
przeciwko postanowieniu Sądu Okręgowego z dnia 22 maja 2012 r. o
pozostawieniu bez rozpoznania apelacji oskarżyciela posiłkowego, a to mając na
względzie treść art. 523 § 3 k.p.k., art.519 k.p.k. i art. 521 k.p.k. Sąd Najwyższy nie
uznał jednak, by celowym było wydawanie rozstrzygnięcia o pozostawieniu bez
5
rozpoznania tej części kasacji oskarżyciela posiłkowego, skoro podjął decyzję o
uchyleniu wyroku Sądu Okręgowego w całości - na skutek kasacji Prokuratora
Generalnego.
Na marginesie należało też podkreślić, że pełnomocnik oskarżyciela
posiłkowego w sposób błędny, na poparcie przedstawionych zarzutów, odwołał się
do treści art. 444 k.p.k., art. 448 § 1 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 2 k.p.k. W
szczególności, w art. 444 k.p.k. ustawodawca wskazał podmioty uprawnione do
wniesienia apelacji, a w niniejszym postępowaniu – brak rozstrzygnięcia
dotyczącego apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, w wyroku Sądu
Okręgowego, nie wynikał z zakwestionowania uprawnienia prawa strony do
wniesienia apelacji, a po prostu z jej przeoczenia. Regulacja zawarta w art. 448 § 1
k.p.k. odnosi się do postępowania międzyinstancyjnego, a zatem nie mogła
dotyczyć wyroku Sądu odwoławczego. Nieprawidłowe było też oparcie zarzutu
kasacyjnego na naruszeniu art. 424 § 1 k.p.k., skoro kwestia uzasadnienia wyroku
sądu odwoławczego, którym utrzymano w mocy wyrok sądu pierwszej instancji
została unormowana w art. 457 § 3 k.p.k. Jednocześnie w odniesieniu do tego
ostatniego przepisu, podkreślić trzeba, że jego obraza nie mogła polegać, jak
sugeruje pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, na niewskazaniu podstawy
prawnej rozstrzygnięcia w przedmiocie pozostawienia jego apelacji bez
rozpoznania, gdy uchybienie Sądu odwoławczego sprowadzało się po prostu do
przeoczenia tej apelacji.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
Orzeczenie o zwrocie opłaty sądowej od kasacji, wydane na podstawie art.
527 § 4 k.p.k., uzasadnione jest częściową zasadnością kasacji pełnomocnika
oskarżyciela posiłkowego.