Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 184/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z wniosku J. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.
o wykładnię przepisów,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 20 grudnia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. wyrokiem z
dnia 21 marca 2011 r. oddalił odwołanie J. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 21 kwietnia 2010 r., którą to decyzją organ rentowy nie uznał za
2
prawidłowe stanowisko ubezpieczonej, zawarte we wniosku z dnia 15 lutego 2010
r. o wydanie interpretacji przepisu art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (j.t.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.).
Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona była zatrudniona na podstawie umowy o
pracę w spółce H. […] Kancelaria Prawna spółka komandytowa z siedzibą w W. na
stanowisku prawnika do dnia 31 stycznia 2010 r. W dniu 25 stycznia 2010 r.
odwołująca się została wpisana do ewidencji działalności gospodarczej i od dnia 1
lutego 2010 r. rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą
„Kancelaria Radcy Prawnego J. C”. Ubezpieczona nigdy wcześniej nie prowadziła
pozarolniczej działalności gospodarczej. Z dniem 1 lutego 2010 r. została zawarta
umowa, zgodnie z którą - w ramach prowadzonej działalności gospodarczej -
odwołująca rozpoczęła świadczenie pomocy prawnej na rzecz powołanej spółki
komandytowej. Umowa została zawarta w celu świadczenia przez odwołującą się
na własny rachunek usług prawnych w ramach umowy o stałej współpracy. Zakres
czynności wykonywanych przez odwołującą w ramach tej współpracy pokrywał się
w znacznej części z czynnościami wykonywanymi przez nią uprzednio na
podstawie umowy o pracę łączącej ją ze spółką H. Pismem z dnia 15 lutego 2010 r.
odwołująca zwróciła się do organu rentowego z wnioskiem o wydanie pisemnej
interpretacji w sprawie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z
tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Podniosła we wniosku,
iż przez 24 miesiące od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej
ma prawo do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od podstawy wymiaru
składek nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Organ
rentowy skarżoną w niniejszej sprawie decyzją z dnia 21 kwietnia 2010 r. uznał to
stanowisko za nieprawidłowe. Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z treścią art. 18a
ust. 1 tejże ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie
pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania
działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30%
kwoty minimalnego wynagrodzenia. Nadto art. 18a ust. 2 stanowi, że przepis ust. 1
nie ma zastosowania do osób, które: 1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60
miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności
3
gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność; 2) wykonują działalność
gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem
rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku
kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku
pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Sąd
Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego, iż wystarcza, aby zakres
działalności gospodarczej wykonywanej na rzecz byłego pracodawcy, chociażby w
części pokrywał się z czynnościami wcześniej wykonywanymi w ramach stosunku
pracy, aby osoba ta rozpoczynając prowadzenie działalności gospodarczej nie
miała prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy
wymiaru w wysokości nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W
ocenie Sądu analiza zakresu uprawnień aplikanta radcowskiego określona w art. 35
ust. 4 i 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, pozwala przyjąć, że
wymienione czynności aplikanta radcowskiego pokrywają się w dużej części z
zakresem obowiązków radcy prawnego, gdyż aplikant w trakcie aplikacji pod
kierunkiem i nadzorem radcy prawnego przygotowując się do wykonywania zawodu
radcy prawnego, wykonuje te same czynności, co radca prawny. Różnica polega
przede wszystkim na tym, że aplikant nie jest samodzielny w wykonywaniu
czynności powierzonych mu przez radcę prawnego, przeciwnie - wykonuje te
obowiązki z wyraźnego upoważnienia radcy prawnego. W ocenie Sądu
niewątpliwie, czynności wykonywane przez odwołującą się w ramach stosunku
pracy jako aplikanta radcowskiego, wchodzą w zakres wykonywanej obecnie
działalności gospodarczej.
Na skutek apelacji ubezpieczonej Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go
decyzję organu rentowego stwierdzając, że od 1 lutego 2010 r J. C. jest
zobowiązana do opłacenia składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i
wypadkowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą Kancelaria
Radcy Prawnego – J. C. […], od podstawy wymiaru składek, którą stanowi
zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego
wynagrodzenia. Sąd Apelacyjny, wbrew ocenie Sądu Okręgowego, dostrzegł
istnienie wyraźnej różnicy pomiędzy zakresem czynności, które może wykonywać
4
aplikant radcowski, a zakresem czynności, które są przypisane wyłącznie radcy
prawnemu, działającemu już w pełni samodzielnie ze wszelkimi tego
konsekwencjami i przyjął, że w stosunku do odwołującej ma zastosowanie przepis
art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (j.t.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), czyli poczynając od
dnia 1 lutego 2010 r. zobowiązana jest ona do opłacania składek na ubezpieczenie
emerytalne, rentowe i wypadkowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej
(Kancelarii Radcy Prawnego) od podstawy wymiaru, którą stanowi kwota
zadeklarowana, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Sąd
Apelacyjny w całości podzielił argumenty apelacji wskazujące na istnienie różnicy
między czynnościami wykonywanymi przez radcę prawnego w ramach świadczenia
przez niego pomocy prawnej, a czynnościami wykonywanymi przez aplikanta
radcowskiego w trakcie odbywania przez niego aplikacji, w szczególności
argumenty dotyczące kwestii, że aplikacja radcowska jest jedynie etapem w
karierze zawodowej prawnika, formą stażu zawodowego mającego na celu de facto
naukę zawodu i przygotowanie zawodowe do pełnienia samodzielnej funkcji radcy
prawnego. Celem aplikacji radcowskiej jest przygotowanie aplikanta do należytego i
samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego (art. 32 ust. 1 ustawy o
radcach prawnych). Aplikant radcowski odbywa aplikację radcowską pod
kierunkiem patrona wyznaczonego przez radę okręgowej izby radców prawnych, a
zadaniem patrona jest przygotowanie aplikanta radcowskiego do wykonywania
zawodu radcy prawnego w rozumieniu ustawy o radcach prawnych (art. 38 ust. 4 i
5 ustawy o radcach prawnych). Obowiązkiem aplikanta jest uczestniczenie w
przewidzianych programem zajęciach teoretycznych i praktycznych, samodzielne
pogłębianie wiedzy prawniczej i praktycznych umiejętności zawodowych,
przestrzeganie dyscypliny szkolenia i pracy, przystąpienie do egzaminu
radcowskiego w wyznaczonym terminie (art. 35 ustawy o radcach prawnych).
Jednocześnie przepis art. 33 ust. 5 ustawy o radcach prawnych, który odsyłając do
odpowiedniego stosowania wobec aplikantów radcowskich przepisów ustawy o
radcach prawnych pomija te mówiące o uprawnieniu do świadczenia pomocy
prawnej (art. 4), o zakresie tej pomocy (art. 6), o samodzielności radcy prawnego
5
(art. 9), o niezwiązaniu poleceniem co do treści opinii prawnej (art. 13) oraz o
samodzielnym prowadzeniu spraw przed organami orzekającymi (art. 14).
Organ rentowy od powyższego wyroku wniósł skargę kasacyjną. Orzeczenie
powyższe organ rentowy zaskarżył w całości, opierając skargę kasacyjną na
podstawie art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. poprzez naruszenie prawa materialnego
przez błędną jego wykładnię art. 18a ust. 2 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz
art 8 ust. 6 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U nr 137 poz. 887 ze zm.) oraz art. 32 ust. 1, art. 35 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 r.o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. nr 10 poz. 65) poprzez
przyjęcie, że ubezpieczona jest uprawniona z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności do preferencyjnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne,
rentowe i wypadkowe; oraz poprzez naruszenie przepisów postępowania art. 328 §
2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez wadliwe uzasadnienie zaskarżonego
wyroku, które nie posiada wszystkich koniecznych elementów oraz zawiera braki
uniemożliwiające analizę motywów wyroku i kontrolę kasacyjną w zakresie
podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego i orzeczenie co do istoty
poprzez oddalenie odwołania - ewentualnie - uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. Przepis art. 18a -
ustalający na okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania
działalności gospodarczej preferencyjną stawkę wymiaru składek obliczaną od
podstawy wymiaru wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia zamiast 60% -
wprowadzono ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r. Nr 150,
poz. 1248). Zgodnie z treścią uzasadnienia projektu powołanej ustawy celem
wprowadzenia takiego rozwiązania było zmniejszenie obciążeń wynikających z
obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym osób rozpoczynających
6
działalność gospodarczą i w konsekwencji do przeznaczania zaoszczędzonych w
ten sposób kwot na rozwój tej formy zarobkowania. Przepis tan co do zasady ma
na celu zmniejszyć czasowo obciążenia fiskalne dla szerokiej grupy osób
podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą (art. 18a ust. 1 w związku
z art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy), z grupy tej wyłączono jedynie osoby, które w okresie
ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności
gospodarczej prowadziły działalność gospodarczą i które wykonywały taką
działalność na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia
działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym
wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności
wchodzące w zakres (wykonywanej) działalności gospodarczej. Wyłączenie to ma
na celu zapobieżenie niewłaściwemu wykorzystywaniu tej ulgi (niezgodnym z
intencją ustawodawcy) polegającym w pierwszym przypadku na korzystaniu z niej
przez osoby, które nie są „nowymi” przedsiębiorcami oraz w drugim przypadku na
przekształcaniu stosunku pracy w umowy cywilnoprawne i w ten sposób
przechodzenie pracowników na tzw. „samozatrudnienie”. Inaczej mówiąc art. 18a
nie może mieć zastosowania wyłącznie w sytuacji, gdy doszło do celowego
rozwiązania stosunku pracy przede wszystkim w interesie pracodawcy, który mając
zabezpieczone wykonanie tego samego zakresu czynności uwalniałby się od
płacenia składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika. Podkreślić należy, że
ulga ta nie wiąże się z zwiększonymi wydatkami dla Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, ponieważ w skutek indywidualizacji wysokości świadczeń
emerytalno-rentowych osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
przedsiębiorcy opłacając przez wskazany okres niższą składkę wypracują sobie
niższe świadczenie emerytalno-rentowe, bowiem wysokość przyznawanego
świadczenia jest ściśle związana z kwotą składek odprowadzanych do systemu.
Innym słowy, czasowe odprowadzanie niższej składki odnosi jedynie skutek
względem przyszłego świadczenia emerytalno-rentowego ubezpieczonego.
Ponadto zwiększenie obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne dla
osób rozpoczynających działalność gospodarczą wpływa na pogorszenie ich
konkurencyjności oraz sytuacji finansowej. Korzystanie z tej ulgi odbywa się jedynie
kosztem przyszłego świadczenia ubezpieczonego i jest uzależnione wyłącznie od
7
decyzji przedsiębiorcy. Podsumowując, konstrukcja art. 18a ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych charakteryzuje się tym, że uprawnienie to ograniczone
jest: 1) ze względu na podmiot regulacji - obniżenie składki emerytalnej i rentowej
dotyczy tylko osób prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu art. 8 ust.
6 pkt 1 ustawy systemowej, a zatem nie dotyczy osób prowadzących pozarolniczą
działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 2 – 5 tej ustawy; 2) ze względu na czas
obowiązywania - obniżenie składki obowiązuje tylko przez 24 miesiące
wykonywania tej działalności; 3) ze względu na przedmiot regulacji - wykonywana
działalność gospodarcza ma być „pierwszą w życiu”, za którą uznaje się też
działalność podjętą po co najmniej 5-letniej przerwie od ustania poprzedniej
działalności gospodarczej. Ponadto, jak zostało to podniesione wyżej, zestawienie
przesłanek negatywnych zastosowania obniżonej składki a w szczególności
wymóg, że podjęta działalność nie może być wykonywana na rzecz byłego
pracodawcy, gdy czynności wykonywane w ramach stosunku pracy wchodzą w
zakres wykonywanej działalności gospodarczej ma za zadanie przeciwdziałać
sytuacjom, w których pracodawcy wymuszaliby na pracownikach rozwiązanie
stosunku pracy i przejście na tzw. samozatrudnienie, tj. rozpoczęcie działalności
gospodarczej i prowadzenie jej w oparciu o obowiązki (czynności) realizowane w
ramach stosunku pracy. Tylko tak rozumiany cel uzasadnia ograniczenie
stosowania obniżonej składki w odniesieniu do niektórych osób, które po raz
pierwszy podejmują działalność gospodarczą.
Mając na uwadze powyższe oraz cel aplikacji radcowskiej, który sprowadza
się do przygotowania zawodowego osoby posiadającej wykształcenie prawnicze do
wykonywania samodzielnie zawodu radcy prawnego, uznać należy, że ratio legis
przesłanki wyłączającej zastosowanie obniżonej składki określonej w art. 18a ust. 2
pkt 2, jako przeciwdziałanie wymuszonemu samozatrudnieniu w miejsce umowy o
pracę, pozwala na uznanie, że w odniesieniu do radców prawnych podejmujących
działalność gospodarczą w formie prowadzenia kancelarii we współpracy z
dotychczasowym pracodawcą, nie zachodzi w żaden sposób przesłanka
wyłączająca prawo do zastosowania obniżonej składki. Przez „czynności
wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej” o których mowa w
art. 18a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń
8
społecznych, które uniemożliwiają zastosowanie preferencyjnych składek
ubezpieczeniowych dla osób podejmujących po raz pierwszy działalność
gospodarczą (art. 18a ust. 1 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy) należy
rozumieć czynności odpowiadające tym, które były uprzednio wykonywane w
ramach stosunku pracy na rzecz byłego pracodawcy. W tej konkretnej sprawie
należało dokonać oceny, interpretacji powołanego zwrotu „czynności wchodzące w
zakres wykonywanej działalności gospodarczej” w odniesieniu do pracowników
takich jak aplikanci. Odpowiedzi na powyższe należy szukać analizując status
aplikanta radcowskiego i zakres czynności, jakich może on dokonywać w
zastępstwie patrona, czyli radcy prawnego. Aplikanci radcowscy odbywają jedynie
u swych patronów szkolenia polegające na nabyciu praktycznych umiejętności
zawodowych oraz zasad wykonywania zawodu zaufania publicznego (radcy
prawnego) i w ramach tych szkoleń mają prawo zastępowania swych patronów
przed niektórymi sądami i urzędami, sami nie wykonują zaś zawodów zaufania
publicznego; do aplikanta radcowskiego nie ma zastosowania przepis art. 6 ust. 3
ustawy o radcach prawnych ani też art. 89 § 1 i art. 129 § 2 k.p.c. W powołanej
ustawie korporacyjnej brak jest przepisów, które pozwalałyby stosować wymienione
regulacje do aplikantów. W art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych odsyła się do
przepisów szczególnych, w tym m.in. do art. 89 § 1 i art. 129 § 2 k.p.c. W tych
przepisach mowa jest natomiast jedynie o kwalifikowanych pełnomocnikach stron:
adwokatach, radcach prawnych, rzecznikach patentowych i radcach Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa. Jest to katalog zamknięty pełnomocników, którzy
zostali upoważnieni do poświadczania dokumentów na gruncie postępowania
cywilnego. Jako przepisy szczególne nie mogą być one wykładane rozszerzająco
(exceptiones non sunt extendendae). Oznacza to, że inni pełnomocnicy procesowi
wymienieni w art. 87 § 1 k.p.c. nie posiadają omawianego uprawnienia. Skoro zaś
prawo to zostało przyznane jedynie pełnomocnikom stron, a aplikanci, jedynie
zastępują pełnomocników, to już z tego tylko względu nie mogą być wobec nich
stosowane wymienione przepisy. W doktrynie postępowania cywilnego i
orzecznictwie przyjmuje się, że aplikant radcowski nie uzyskuje statusu
pełnomocnika procesowego i jakkolwiek jego czynności wywołują skutek wobec
strony, to jednak nie dlatego, że jest jej pełnomocnikiem, lecz dlatego, że działa w
9
imieniu pełnomocnika. Upoważnienie aplikanta do zastępowania adwokata lub
radcy prawnego, nazywane potocznie substytucją, w rzeczywistości nią nie jest.
Zastępowanie przez aplikanta radcy prawnego odbywa się na podstawie
pisemnego upoważnienia określającego w swej treści zakres upoważnienia. Owo
upoważnienie nie jest pełnomocnictwem, gdyż aplikant zastępuje wyłącznie patrona
(adwokata, radcę prawnego), a nie stronę procesu. Przepisy proceduralne nie
przewidują sytuacji, w której aplikant mógłby być samodzielnym pełnomocnikiem.
Przedstawione argumenty wystarczają, aby stwierdzić, że skoro ustawodawca
wyróżnił dwie odrębne instytucje, które umożliwiają zastępstwo prawne fachowego
pełnomocnika podstawowego przez różne podmioty: pełnomocnictwo substytucyjne
sprawowane przez radcę prawnego i zastępstwo w ramach upoważnienia
udzielonego aplikantowi, to tych instytucji nie można utożsamiać bądź mieszać oraz
przyjmować, że mają taką samą treść. O ile bowiem uprawnienia pełnomocnika
substytucyjnego co do zasady pokrywają się z uprawnieniami pełnomocnika
głównego (chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa substytucyjnego), o
tyle uprawnienia aplikanta upoważnionego do zastępowania patrona są znacznie
węższe, co wynika z faktu, że ustawodawca ze względu na mniejsze
doświadczenie i kompetencje darzy go, co oczywiste, mniejszym zaufaniem niż
prawnika z ukończoną aplikacją i zdanym egzaminem radcowskim. Zgodnie
bowiem z ust. 1, 2 i 4 art. 351
ustawy o radcach prawnych, po upływie 6 miesięcy
od rozpoczęcia aplikacji radcowskiej aplikant radcowski może zastępować radcę
prawnego przed sądem rejonowym, a po upływie 18 miesięcy przed innymi sądami
powszechnymi, jednak jedynie z wyraźnego (oddzielnego) upoważnienia radcy
prawnego może sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z
występowaniem radcy prawnego przed sądami, z wyłączeniem apelacji, skargi
kasacyjnej i skargi konstytucyjnej. Wynika z tego, że wymienione upoważnienie
obejmuje jedynie ściśle określone czynności przed sądami, tj. zastępstwo na
posiedzeniu (art. 351
ust. 1 i 2 ustawy o radcach prawnych) oraz z wyraźnego
upoważnienia radcy prawnego sporządzanie i podpisywanie pism procesowych.
Przepisy te normują zatem jedynie szczególne sytuacje, w których pewne
czynności na zasadzie wyjątku mogą być powierzone aplikantom. Nie można zatem
interpretować ich w ten sposób, że aplikant radcowski, który uzyskał upoważnienie
10
na mocy tego przepisu do występowania przed sądem w konkretnej sprawie, ma
prawo dokonywać wszelkich czynności w tej sprawie, włącznie z poświadczaniem
dokumentów i odpisów pełnomocnictwa. Aplikant nie jest radcą prawnym, zatem
nie dotyczy go przepis art. 6 ust. 3 ustawy o radcach prawnych, wprowadzający dla
radców prawnych generalne prawo sporządzania poświadczeń odpisów
dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym
odrębnymi przepisami. Ponadto, w stosunku do profesjonalnych pełnomocników –
radców prawnych, będzie wchodzić w grę odpowiedzialność dyscyplinarna, gdzie
sankcją może być nawet pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Sankcje te
dotyczą tylko profesjonalnych pełnomocników, a nie osób, które przygotowują się
do wykonywania zawodu radcy prawnego.
Mając powyższe na uwadze, oczywista jest różnica między czynnościami
wykonywanymi przez radcę prawnego w ramach świadczenia przez niego pomocy
prawnej, a czynnościami wykonywanymi przez aplikanta radcowskiego w trakcie
odbywania przez niego aplikacji. Aplikacja radcowska jest jedynie etapem w
karierze zawodowej prawnika, formą stażu zawodowego mającego na celu de facto
naukę zawodu i przygotowanie zawodowe do pełnienia samodzielnej funkcji radcy
prawnego. Celem aplikacji radcowskiej jest przygotowanie aplikanta do należytego i
samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego (art. 32 ust. 1 ustawy o
radcach prawnych). Aplikant radcowski odbywa aplikację radcowską pod
kierunkiem patrona wyznaczonego przez radę okręgowej izby radców prawnych, a
zadaniem patrona jest przygotowanie aplikanta radcowskiego do wykonywania
zawodu radcy prawnego w rozumieniu ustawy o radcach prawnych (art. 38 ust. 4 i
5 tej ustawy). Obowiązkiem aplikanta jest uczestniczenie w przewidzianych
programem zajęciach teoretycznych i praktycznych, samodzielne pogłębianie
wiedzy prawniczej i praktycznych umiejętności zawodowych, przestrzeganie
dyscypliny szkolenia i pracy, przystąpienie do egzaminu radcowskiego w
wyznaczonym terminie (art. 35 ustawy o radcach prawnych). Jednocześnie przepis
art. 33 ust. 5 ustawy o radcach prawnych, który odsyła do odpowiedniego
stosowania wobec aplikantów radcowskich przepisów ustawy o radcach prawnych -
pomija te, które mówią o uprawnieniu do świadczenia pomocy prawnej (art. 4), o
zakresie tej pomocy (art. 6), o samodzielności radcy prawnego (art. 9), o
11
niezwiązaniu poleceniem co do treści opinii prawnej (art. 13) oraz o samodzielnym
prowadzeniu spraw przed organami orzekającymi (art. 14). Nie można zatem
mówić o żadnej zbieżności obowiązków i świadczonej pracy przez aplikanta
radcowskiego z wykonywaniem zawodu radcy prawnego, a w szczególności nie
można mówić o takiej zbieżności w stanie faktycznym zaistniałym w niniejszej
sprawie. Sam fakt zatrudnienia na etacie pracownika w kancelarii adwokacko-
radcowskiej, a następnie wykonywanie, między innymi, na rzecz tej samej
kancelarii usług prawniczych, ale już przez radcę prawnego w żadnym przypadku
nie może zostać uznane za odpowiadające czynnościom wcześniej wykonywanym
przez tę osobę w ramach stosunku pracy. Argumenty prawne powołane w skardze
kasacyjnej w tej kwestii dotknięte są błędem polegającym na ograniczeniu się do
samej technicznej strony wykonywanych przez wnioskodawczynię czynności w
ramach stosunku pracy i to z pominięciem tak istotnej ich cechy, jak to, że
uprzednio były to zawsze projekty (pism procesowych, opinii, umów), a ich
odbiorcami nie byli klienci zatrudniającej skarżącą kancelarii. Organ rentowy pomija
merytoryczną stronę czynności wykonywanych przez wnioskodawczynię w ramach
stosunku pracy w porównaniu do czynności wykonywanych przez nią, jako radca
prawny. Uprzednio czynności te tworzyły materiał pomocniczy dla świadczenia
pomocy prawnej przez inne osoby - radców prawnych, nie mogły więc stanowić
czynności mieszczących się w pojęciu pomocy prawnej świadczonej przez radcę
prawnego. Fakt odbywania w trakcie trwania stosunku pracy aplikacji radcowskiej
nie uzasadnia twierdzenia, że wnioskodawczyni wykonywała na rzecz byłego
pracodawcy czynności mieszczące się w zakresie pojęcia „świadczenie pomocy
prawnej”. Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni w ramach stosunku pracy na
rzecz spółki H. Kancelaria Prawna sp. k. nie należało świadczenie pomocy prawnej,
tj. reprezentowanie klientów przed sądami i innymi organami, sporządzanie opinii
prawnych lub udzielanie porad prawnych, które to czynności, zgodnie z
obowiązującymi przepisami, zastrzeżone są wyłącznie dla radców prawnych,
adwokatów oraz - na odrębnych zasadach, prawników zagranicznych. Wszystkie
czynności wykonywane przez ubezpieczoną jako prawnika i aplikanta
radcowskiego w ramach stosunku pracy były wykonywane pod ścisłym
kierownictwem pracodawcy - radców prawnych. W związku z powyższym zarzuty
12
skargi kasacyjnej dotyczące naruszenia prawa materialnego przez błędną jego
wykładnię - art. 18a ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 8 ust. 6 pkt 3
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U.
nr 137, poz. 887 ze zm.) oraz art. 32 ust. 1, art. 35 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o
radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. nr 10, poz. 65 z ze zm.), poprzez przyjęcie,
że ubezpieczona jest uprawniona z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności
do preferencyjnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i
wypadkowe - należy uznać za całkowicie bezzasadne, a wykładnię przywołanych w
skardze kasacyjnej przepisów prawa za nieprawidłową.
Sąd Najwyższy nie dopatrując się naruszenie przepisów postępowania
wskazanych w skardze, w myśl przepisu art. 39814
k.p.c. oddalił skargę kasacyjna,
jako nieuzasadnioną.