Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WZ 29/12
POSTANOWIENIE
Dnia 12 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Marian Buliński (sprawozdawca)
SSN Jan Bogdan Rychlicki
Protokolant : Anna Krawiec
w sprawie z wniosku E. R. o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za
niesłuszne skazanie wyrokiem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego z dnia 11 maja
1983 r. po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 12 lutego 2013 r.,
zażalenia prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej na postanowienie
Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 18 października 2012 r., o przekazaniu
wniosku E. R. do rozpoznania sądowi właściwemu tj. Sądowi Okręgowemu w K.
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego na sesji w K. z dnia 11 maja
1983 r. E. R. został skazany za popełnienie przestępstwa określonego w art. 143
d.k.k. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
2
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 25 lipca 2012 r.
stwierdził nieważność wyroku Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego wydanego na
sesji wyjazdowej w K. w dniu 11 maja 1983 r. skazującego E. R.
W dniu 13 września 2012 r. do Wojskowego Sądu Okręgowego w P. wpłynął
wniosek o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia za wynikłe
wskutek tego skazania krzywdy, określając łączną ich wysokość na kwotę 500 tys.
zł.
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 18 października 2012
r. stwierdził swoją niewłaściwość do rozpoznania wniosku E. R. o odszkodowanie i
zadośćuczynienie i przekazał ten wniosek do rozpoznania sądowi właściwemu tj.
Sądowi Okręgowemu w K.
Zażalenie na to postanowienie złożył prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej w P. zarzucając temuż postanowieniu obrazę przepisów postępowania
mającą wpływ na treść orzeczenia a mianowicie:
„a) Art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z dnia 23 kwietnia 1991 r. ze zm.) poprzez
zastosowanie tego przepisu jako podstawy określenia kognicji w przedmiocie
rozpoznania żądania odszkodowania i zadośćuczynienia osoby, wobec której
unieważniono orzeczenie w trybie wzmiankowanej ustawy i w konsekwencji
stwierdzenie swojej niewłaściwości do rozpoznania żądania E. R. i przekazanie
tego wniosku Sądowi Okręgowemu w K.
b) Art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z dnia 23 kwietnia 1991 r. ze zm.) poprzez
nieuwzględnienie treści tego przepisu przy określaniu właściwości rzeczowej sądu
w przedmiocie rozpoznania żądania odszkodowania i zadośćuczynienia osoby,
wobec której unieważniono orzeczenie w trybie wzmiankowanej ustawy i w
konsekwencji stwierdzenie swojej niewłaściwości do rozpoznania wniosku E. R. o
odszkodowanie i zadośćuczynienie i przekazanie tego wniosku Sądowi
Okręgowemu w K”.
3
W oparciu o to skarżący wniósł „o uchylenie postanowienia i przekazanie
sprawy Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P., celem rozpoznania żądania E. R.
w przedmiocie odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę wynikłe z wykonania unieważnionego orzeczenia”.
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 29 stycznia 2013 r. (WK 10/12) po
rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego na
niekorzyść wnioskodawcy – uchylił postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego
w P. z dnia 25 lipca 2012 r. stwierdzającego nieważność wyroku Sądu Śląskiego
Okręgu Wojskowego z dnia 11 maja 1983 r. i sprawę przekazał jako właściwemu
Sądowi Okręgowemu w K.
W tej sytuacji Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Ma rację skarżący, że Wojskowy Sąd Okręgowy w P, zaskarżonym
postanowieniem rażąco obraził art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o
uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z dn.
23.04.1991 r. ze zm. Nr. 34, poz. 149) przez zastosowanie tego przepisu, jako
podstawy określenia kognicji w przedmiocie rozpoznania wniosku o zasądzenie
odszkodowania i zadośćuczynienia wniesionego przez osobę, wobec której
unieważniono orzeczenie w trybie tej ustawy oraz art. 8 ust. 2 tejże ustawy przez
nieuwzględnienie treści tego przepisu przy określeniu właściwości do rozpoznania
wniosku o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia.
Z przepisu art. 2 ust. 1 cyt. ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. wynika
bezspornie, że ma on zastosowanie do określenia właściwości sądu w sprawach
związanych ze stwierdzeniem nieważności orzeczeń. W omawianej sprawie
Wojskowy Sąd Okręgowy w P, nie rozpoznał sprawy w przedmiocie stwierdzenia
nieważności orzeczenia, bowiem wcześniej uczynił to już ten Sąd w sprawie (Ko …),
zatem swą właściwość winien ocenić w oparciu o art. 8 ust. 2 cyt. ustawy z dnia 23
lutego 1991 r. Jako błędny należy uznać pogląd, że przepis art. 8 ust. 2 zawiera w
omawianym zakresie jedynie wskazanie miejsca gdzie należy zgłosić żądanie
odszkodowania lub zadośćuczynienia, a nie przesądza określenia właściwości
Sądu do rozpoznania takich żądań.
4
Już choćby z domniemania racjonalności ustawodawcy należy przyjmować,
że przez wskazanie, w którym sądzie trzeba zgłosić żądanie odszkodowania i
zadośćuczynienia ustawodawca wskazuje, który sąd jest właściwy do rozpoznania
takich spraw.
Sąd Najwyższy rozumie przesłanki jakie legły u podstaw omawianego
orzeczenia z dnia 18 października 2012 r. Zauważyć jednak należy, że Wojskowy
Sąd Okręgowy w P. w sprawie o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia
nie ma kognicji do ocenienia uprzedniego orzeczenia Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. stwierdzającego nieważność orzeczenia, dlatego dywagacje
zawarte na k. 2-3 uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia dotyczące właściwości
sądu w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia poczynione są przez sąd
do tego uprawniony.
Ustawodawca określił drogę do wzruszenia wadliwych orzeczeń przez
skargę uprawnionych podmiotów i orzeczenie sądu odwoławczego.
W przedmiotowej sprawie kasacja nadzwyczajna Naczelnego Prokuratora
Wojskowego doprowadziła do orzeczenia Sądu Najwyższego uchylającego
postanowienie z dnia 25 lipca 2012 r. stwierdzającego nieważność wyroku Sądu
Śląskiego Okręgu Wojskowego z dnia 11 maja 1983 r. i przekazującego sprawę
jako właściwemu Sądowi Okręgowemu w K.
Wobec powyższego należało zaskarżone postanowienie uchylić bez
wydania orzeczenia następczego.
W omawianej sprawie Sąd pierwszej instancji nie przystąpił do rozpoznania
wniosku E. R. o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia. W chwili obecnej
nie istnieje żadne orzeczenie, które stwierdzałoby nieważność wyroku Sądu
Śląskiego Okręgu Wojskowego z dnia 11 maja 1983 r., zatem nie sposób
przekazywać przedmiotowej sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania. Taka decyzja Sądu Najwyższego pozwala Wojskowemu Sądowi
Okręgowemu w P. na wybór drogi administracyjnej lub procesowej w odniesieniu
do wniosku E. R. o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za skazanie go
wyrokiem z dnia 11 maja 1983 r.
5