Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 198/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSA Magdalena Tymińska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Spółdzielni Mieszkaniowej w Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.
z udziałem zainteresowanej D. L.
o zwrot składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej zainteresowanej D. L. od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25
stycznia 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P. oddalił odwołanie Spółdzielni Mieszkaniowej w Z.
2
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 29 marca 2010 r.
odmawiającej temu płatnikowi zwrotu składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe za ubezpieczoną D. L. za okres od 1 lipca 2005 r. do 31 grudnia 2009 r., w
łącznej kwocie 49.115,20 zł.
Sąd Okręgowy ustalił, że D. L. była zatrudniona jako radca prawny w
Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2005 r. (do
nabycia prawa do emerytury). W czasie zatrudnienia ubezpieczona otrzymywała
wynagrodzenie za pracę oraz dodatkowe wynagrodzenia za zastępstwa procesowe
w oparciu o przepisy ustawy o radcach prawnych. Przychody uzyskiwane przez
wnioskodawczynię w czasie zatrudnienia w latach 1999-2005 przekraczały roczną
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o czym
każdorazowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych informował płatnika składek i
zobowiązywał do korygowania dokumentów rozliczeniowych w tym zakresie. Od 1
lipca 2005 r. do 31 grudnia 2009 r. D. L. wypłacano sukcesywnie dalsze należności
z tytułu zastępstwa procesowego. Roczną podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe w latach 2005-2009 odpowiadającą
trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej,
stanowiły kwoty: 72.690 zł w 2005 r., 73.560 zł w 2006 r., 78.480 zł w 2007 r.,
85.290 zł w 2008 r., 95.790 zł w 2009 r. W 2005 r. przychód D. L. przekroczył kwotę
graniczną dla podstawy wymiaru składki za ten rok w miesiącu lipcu i od
wynagrodzeń wypłaconych jej po tym terminie nie odprowadzono składek na
ubezpieczenie emerytalne i rentowe. W latach 2006–2009 przychody D. L. nie
przekroczyły górnej granicy podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie
emerytalne i rentowe za dany rok, a zatem odprowadzono składki emerytalne i
rentowe oraz zdrowotne od wszystkich osiągniętych przez nią przychodów, które
wyniosły: w 2006 r. - 47.872 zł, w 2007 r. - 53.464,29 zł, w 2008 r. - 19.760,80 zł. W
2009 r. przychód D. L. również nie przekroczył górnej granicy podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za ten rok, a zatem odprowadzono
składki emerytalne i rentowe oraz zdrowotne od wszystkich osiągniętych przez nią
przychodów. D. L. wystąpiła do organu rentowego o zwrot na jej rzecz kwoty 5.373
zł wpłaconej do ZUS przez płatnika Spółdzielnię Mieszkaniową tytułem składek na
3
ubezpieczenia społeczne za okres od lipca 2005 r. do maja 2006 r., a nadto o
zaprzestanie pobierania dalszych składek na ubezpieczenia społeczne od wypłat
stanowiących podstawę ich wymiaru. Decyzją z dnia 21 sierpnia 2006 r. Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej zwrotu w/w kwoty i
zaprzestania pobierania dalszych składek. Sąd Okręgowy w Z. wyrokiem z dnia 23
maja 2007 r. odwołanie ubezpieczonej do powyższej decyzji oddalił, a jej wniosek o
zaliczenie okresu pobierania składek od dnia 1 lipca 2005 r. do podstawy wymiaru
emerytury oraz zwrot nadpłaty składek na ubezpieczenia społeczne za 2006 r.
przekazał organowi rentowemu do rozpoznania. Wskutek apelacji ubezpieczonej
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 maja 2008 r.(III Aua 735/07) uchylił zaskarżony
wyrok, zniósł postępowanie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Z. do
ponownego rozpoznania, wskazując, że w sprawie w charakterze
zainteresowanego powinien występować płatnik składek Spółdzielnie
Mieszkaniowa. Decyzją z dnia 3 kwietnia 2008 r. organ rentowy odmówił
ubezpieczonej uwzględnienia do stażu pracy okresu po ustaniu zatrudnienia od
2005 r. do 2007 r., gdyż okres ten nie jest okresem składkowym, ani
nieskładkowym w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sprawę z
odwołania D. L. od w/w decyzji (sygn. IX U 1241/08) połączono do wspólnego
rozpoznania z toczącą się po uchyleniu wyroku z dnia 23 maja 2007 r. przez Sąd
Apelacyjny, sprawą z odwołania od decyzji z dnia 21 sierpnia 2006 r. (sygn. akt IX
U 997/08). Sąd Okręgowy w sprawie akt IX U 997/08 wyrokiem zmienił decyzję z
dnia 3 kwietnia 2008 r., doliczając D. L. okres opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne po dniu 1 lipca 2005 r. z tytułu wynagrodzeń dodatkowych uzyskanych
przez nią w związku z wykonywaniem zawodu radcy prawnego przed przejściem na
emeryturę, do okresów składkowych (pkt 1) oraz oddalił jej odwołanie od decyzji z
dnia 21 sierpnia 2006 r. (pkt 2). Wyrokiem z dnia 12 listopada 2009 r. (III AUa
764/09) Sąd Apelacyjny, uwzględniając apelację organu rentowego, zmienił
zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddalił odwołanie. Sąd Apelacyjny podzielił
stanowisko organu rentowego, że pracodawca był obowiązany opłacać składki na
ubezpieczenia społeczne z tytułu wynagrodzeń wypłacanych po ustaniu stosunku
pracy a wypracowanych w trakcie jego wykonywania. Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia skargi kasacyjnej ubezpieczonej od powyższego wyroku.
4
Spółdzielnia Mieszkaniowa w Z. złożyła w dniu 25 lutego 2010 r. do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych wniosek o zwrot, jej zdaniem, nienależnie opłaconych
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od wynagrodzenia D. L. za okres
od 1 lipca 2005 r. do 31 grudnia 2009 r., w łącznej wysokości 49.115,20 zł. Decyzją
z dnia 29 marca 2010 r. organ rentowy odmówił płatnikowi zwrotu dochodzonych
składek. Decyzja ta stanowi przedmiot rozpoznania w niniejszej sprawie.
Sąd Okręgowy w P. uznał, że w świetle przepisów ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad i trybu
postępowania w sprawach rozliczania składek wypłaconych zasiłków z
ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i
wychowawczych oraz kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne
fundusze, odwołanie jest bezzasadne. Biorąc pod uwagę roczne podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w latach 2005-2009, Sąd
Okręgowy wskazał, że płatnik prawidłowo naliczał i odprowadzał składki na
ubezpieczenia społeczne od uzyskiwanych przez zainteresowaną przychodów.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 25
stycznia 2012 r. oddalił apelację zarówno Spółdzielni Mieszkaniowej w Z., jak i
apelację zainteresowanej D. L., uznając je za bezzasadne. Sąd Apelacyjny
podkreślił, że nie rozważył części zarzutów apelacji D. L., które sprowadzają się do
kwestionowania niezaliczenia jej okresów opłacenia składek po ustaniu stosunku
pracy do okresu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, gdyż
pozostawało to poza przedmiotem sporu. Ponadto kwestia ta została rozstrzygnięta
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w sprawie sygn. akt III AUa 764/09.
Zgodnie z art. 18 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych oraz § 3 ust. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30
grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad i trybu postępowania w sprawach
rozliczania składek wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i
wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz
kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze, podstawę składek
na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracownika u pracodawcy z
5
tytułu zatrudnienia, a to powoduje następnie konieczność składania przez płatnika
składek miesięcznych raportów o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne. Sąd pierwszej instancji trafnie zbadał przesłankę ograniczenia
wysokości rocznej podstawy wymiaru. Wyłącznie w 2005 r. zastosowanie miało
ograniczenie roczne podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a w
kolejnych latach 2006-2009, składki należne były od całości przychodu uzyskanego
przez zainteresowaną z tytułu umowy o pracę. Sąd Apelacyjny podkreślił, że koszty
zastępstwa procesowego wypłacane zainteresowanej przez jej pracodawcę, były
niewątpliwie pochodną stosunku pracy wcześniej łączącego strony. Z art. 224
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych jednoznacznie wynika, że koszty
zastępstwa procesowego w sprawach prowadzonych po udzieleniu
pełnomocnictwa przez pracodawcę, są częścią wynagrodzenia za pracę. Wobec
powyższego, wynagrodzenie zainteresowanej, pomimo iż jego wypłata nastąpiła po
ustaniu stosunku pracy, stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne i płatnik prawidłowo odprowadził od nich składki. Z tych względów, Sąd
Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił obie apelacje.
Powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżyła skargą kasacyjną w całości
zainteresowana D. L. Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów prawa
materialnego: 1) art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych przez przyjęcie, że w świetle powołanego przepisu
składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe winny być naliczane i
odprowadzane od wynagrodzeń z tytułu kosztów zastępstwa procesowego nawet
wówczas, jeżeli to wynagrodzenie stanowiące przychód w rozumieniu ustawy z
dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wypłacane jest
osobie nie będącej pracownikiem i nie pozostającej w stosunku zatrudnienia z
podmiotem dokonującym wypłaty; 2) art. 2 k.p. przez przyjęcie, że emeryt - osoba
nie pozostająca w stosunku pracy jest pracownikiem i z tytułu zatrudnienia
naliczane i odprowadzane powinny być składki na ubezpieczenie emerytalne i
rentowe od wynagrodzeń z tytułu kosztów zastępstwa faktycznie wypłacanych po
ustaniu stosunku pracy; 3) § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowej przez przyjęcie, że dla
6
potrzeb naliczania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zainteresowana
- po 30 czerwca 2005 r., kiedy to faktycznie stosunek pracy w Spółdzielni
Mieszkaniowej ustał, pozostawała w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy; 4) art.
6 ust. 1 pkt 1 i 2 i art. 4 pkt 5 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 5 tej ustawy, przez błędne
przyjęcia, iż okres, w którym Spółdzielnia Mieszkaniowa opłacał składki na
ubezpieczenie społeczne i rentowe z tytułu dodatkowego wynagrodzenia
zainteresowanej z tytułu kosztów zastępstwa procesowego po uzyskaniu przez nią
prawa do emerytury, nie jest okresem składkowym i nie może być uwzględniony
przy obliczeniu stażu pracy, podczas gdy z treści wskazanych przepisów wynika
wprost, iż okres opłacania składek jest okresem składkowym - i dalej przez błędne
przyjęcie, że płatnik winien odprowadzać składki na ubezpieczenie emerytalne i
rentowe zainteresowanej z tytułu dodatkowego wynagrodzenia z tytułu kosztów
zastępstwa także po ustaniu stosunku pracy, podczas gdy nie podlegała ona
żadnemu ubezpieczeniu ani obowiązkowemu ani dobrowolnemu; 5) oparcie się
przy wydawaniu wyroku na przepisie § 3 ust. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad i trybu postępowania w
sprawach rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i
wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz
kolejności zaliczania wypłat składek na poszczególne fundusze, podczas gdy
rozporządzenie to weszło w życie 1 stycznia 1999 r. a zostało uchylone 22 maja
2008 r. Z uwagi na powyższe skarżąca wniosła o uchylenie i zmianę zaskarżonego
wyroku i nakazanie zwrotu nienależnie pobranych składek na ubezpieczenie
emerytalne i rentowe płatnikowi Spółdzielni Mieszkaniowej w Z., lub o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a
także o zasądzenie na rzecz zainteresowanej kosztów postępowania wg norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie jest uzasadniona.
7
Przede wszystkim należy podkreślić, że w sprawie z zakresu ubezpieczeń
społecznych zakres rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądu wyznacza przedmiot
zaskarżonej decyzji oraz odwołanie od niej, które nie może jednak wykraczać poza
zakres decyzji. Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest decyzja Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 marca 2010 r. odmawiająca płatnikowi składek
Spółdzielni Mieszkaniowej w Z. zwrotu składek opłaconych w okresie od 1 lipca
2005 r. do 31 grudnia 2009 r. na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe D.
L. Niesporne w sprawie jest, że składki, których zwrotu domaga się Spółdzielnia,
zostały obliczone i opłacone od dodatkowych wynagrodzeń określonych w art. 224
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr
123, poz. 1059 ze zm.) wypłaconych ubezpieczonej w okresie od 1 lipca 2005 r. do
31 grudnia 2009 r. Przedmiotowe wynagrodzenia stanowiły element treści stosunku
pracy wiążącego D. L. z Spółdzielnią Mieszkaniową i zostały wypracowane przez
ubezpieczoną w okresie jego trwania, tj. od 1 stycznia 1999 r. do 30 czerwca 2005
r., natomiast stały się one wymagalne już po ustaniu zatrudnienia w chwili
ściągnięcia przez pracodawcę kosztów zastępstwa sądowego.
W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy, którymi związany jest Sąd
Najwyższy (art. 39813
§ 2 k.p.c.), zarzuty naruszenia art. 18 ust. 1 ustawy z 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 137,
poz. 887 ze zm.; dalej zwanej ustawą systemową) oraz § 1 rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad
ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U.
z 1998 r. Nr 161, poz.1106 ze zm.) są chybione. Na wstępie należy stwierdzić, że
stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 137, poz. 887 ze zm.; dalej zwana
ustawą systemową) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
podlegają pracownicy. Zgodnie z art. 8 ust. 1ustawy systemowej za pracownika
uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. W myśl natomiast art. 13 pkt 1 tej
ustawy pracownicy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym
podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Z
powyższych przepisów wynika zatem jasno, że skarżąca w okresie pozostawania w
stosunku pracy z Spółdzielnią Mieszkaniową z mocy prawa podlegała
8
ubezpieczeniom społecznym. Posiadała w tym okresie status ubezpieczonej i w
związku z tym okres ten jest okresem składkowymi w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.). Konsekwencją podlegania przez
skarżącą ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy był obowiązek
opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Stosownie do art. 18
ust. 1 ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku
pracy stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9, tj. przychód w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychodem w rozumieniu
ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst
jednolity: Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm., zwanej dalej: ustawą o podatku
dochodowym) są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku
kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych
świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11). Za przychody ze
stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego
stosunku pracy omawiana ustawa uważa wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne
oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na
źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia
zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki,
nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależne od
tego, czy ich wartość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne
ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub
świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym),
chyba że zostały wyłączone z podstawy ustalania składek, a także należności z
innych tytułów, jeżeli zostały włączone do podstawy wymiaru składki. Przychód z
tytułu wynagrodzenia za pracę - zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi w art.
11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym - powstaje z chwilą jego otrzymania lub
postawienia do dyspozycji. Stąd też wynagrodzenie będzie dla pracownika
przychodem tego roku podatkowego, w którym zostało otrzymane, choćby nawet
dotyczyło ono roku poprzedniego (por. wyrok NSA z dnia 12 grudnia 1997 r., I
SA/Wr 1757/96, LEX nr 31245). Tak więc definicja zawarta w art. 11 ustawy o
9
podatku dochodowym ma zastosowanie do przychodu stanowiącego podstawę
wymiaru składki na ubezpieczenia pracowników w takim zakresie, w jakim określa
on jako przychód wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy wypłacone
pracownikowi. W konsekwencji, nie są przychodami w rozumieniu zarówno tego
przepisu, jak i art. 18 ust. 1 ustawy systemowej, wierzytelności, nawet wymagalne.
Przychód powstaje dopiero w momencie jego rzeczywistego uzyskania lub
postawienia do dyspozycji. Obowiązek opłacenia składek z tytułu zatrudnienia
może zatem wystąpić także po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli uzyskany
przychód pozostaje z nim w związku. Dokładnie to samo wynika z § 1
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w
sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.). Tak więc
podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników
jest wypłacone im w danym miesiącu kalendarzowym wynagrodzenie wraz z tymi
składnikami i świadczeniami, które z mocy w/w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. nie są wyłączone z podstawy wymiaru
składek. Wynagrodzenie wypłacone przez pracodawcę z opóźnieniem wykazywane
jest w raporcie za ten miesiąc, w którym zostało wypłacone i wówczas staje się
podstawą wymiaru składek, przy czym okresy, z których przychody przyjmuje się
do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
pracowników, nie mają przełożenia na okresy, z których przychód przyjmowany jest
do ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty (por. art. 15 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;
por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2007 r., I UZP 5/06, OSNP 2007
nr 9-10, poz. 139; uchwała Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z dnia
10 września 2009 r., I UZP 5/09, OSNP 2010/5-6/71; por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 2 lipca 2009 r., II BU 29/08, LEX nr 532128; z dnia 3 lutego
2012 r., I UK 306/11, LEX nr 1212047; z dnia 12 grudnia 2011 r., I UK 179/11,
OSNP 2012/21-22/271; z dnia 10 sierpnia 2010 r., I UK 61/10, LEX nr 653662).
Przekładając powyższe na stan faktyczny niniejszej sprawy, należy
stwierdzić, że przychody w postaci dodatkowych wynagrodzeń określonych w art.
224
ustawy o radcach prawnych, których dotyczy zaskarżona decyzja – do których
10
prawo zostało nabyte w okresie trwania stosunku pracy, a które zostały wypłacone
po jego ustaniu – zostały uzyskane przez skarżącą dopiero w miesiącach ich
faktycznej zapłaty, a zatem dopiero wówczas powstał obowiązek opłacenia od nich
składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, z którego pochodziły.
Dopiero wówczas także przychody te mogły stanowić podstawę wymiaru składek
za dany miesiąc. Z powyższych względów, brak jest jakichkolwiek podstaw, aby
zakwestionować prawidłowość zastosowania przez Sąd drugiej instancji przepisów
art. 18 ust. 1 ustawy systemowej i § 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 18 grudnia
1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Biorąc pod uwagę przedmiot sporu, za całkowicie nieusprawiedliwione
należało uznać zarzuty naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 i art. 4 pkt 5 w związku z
art. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w sposób wskazany w skardze kasacyjnej. Należy
podkreślić, że przedmiotem sporu było żądanie zwrotu na rzecz płatnika
odprowadzonych przez niego składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
skarżącej. Rozpoznawana sprawa nie obejmowała swoim przedmiotem w żaden
sposób wysokości emerytury (wysokości jej podstawy wymiaru) skarżącej. Z uwagi
na przedmiot sprawy za nietrafny należy uznać również zarzut naruszenia art. 2
k.p. Przede wszystkim bowiem w niniejszej sprawie pierwszeństwo mają przepisy -
wcześniej wskazane w rozważaniach - ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych, które wyczerpująco regulują kwestie podlegania ubezpieczeniom
społecznym pracownika i związane z tym obowiązki płatników w sferze obliczania,
rozliczania i przekazywania składek (ustalania podstawy ich wymiaru).
Zdaniem Sądu Najwyższego, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia skargi
kasacyjnej pozostaje zarzut naruszenia § 3 ust. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad i trybu postępowania w
sprawach rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i
wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz
kolejności zaliczania wypłat składek na poszczególne fundusze (Dz.U. Nr 165, poz.
1197 ze zm.). Otóż, skarżąca uzasadnia ten zarzut powołując się wyłącznie na fakt
uchylenia przedmiotowego rozporządzenie z dniem 22 maja 2008 r. Abstrahując od
11
tego, że zaskarżona decyzja obejmuje okres od 1 lipca 2005 r. do 31 grudnia
2009 r., a zatem rozporządzenie to miało zastosowanie w znacznej części okresu
objętego decyzją, to skarżąca nie wskazuje czy i w jaki konkretnie sposób
przedmiotowe naruszenie spowodowało wadliwość zaskarżonej decyzji. Zgodnie z
§ 3 ust. 7 rozporządzenia z dnia 30 grudnia 1998 r. dla każdego ubezpieczonego,
dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób
fizycznych, płatnik składek w imiennym raporcie miesięcznym lub imiennym
raporcie miesięcznym korygującym sporządzonym za tego ubezpieczonego oraz w
deklaracji rozliczeniowej, o której mowa w ust. 1, i deklaracji rozliczeniowej
korygującej uwzględnia należne składki na ubezpieczenia społeczne od wszystkich
dokonanych lub postawionych do dyspozycji ubezpieczonego od pierwszego do
ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego deklaracja dotyczy, wypłat
stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, z
uwzględnieniem ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ustawy. W miejsce
powyższego uchylonego rozporządzenia z dnia 30 grudnia 1998 r. z dniem 22 maja
2008 r. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w
sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania
składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. Nr 78, poz. 465 ze zm.), które w § 2 ust. 6 zawiera podobne uregulowanie,
co wcześniej cytowany § 3 ust. 7 rozporządzenia z dnia 30 grudnia 1998 r. Zgodnie
z § 2 ust. 6 rozporządzenia z dnia 18 kwietnia 2008 r. dla każdego
ubezpieczonego, którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe stanowi przychód, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od
osób fizycznych, płatnik składek w raporcie lub imiennym raporcie miesięcznym
korygującym, o którym mowa w ustawie, zwanym dalej „raportem korygującym”,
oraz w deklaracji i deklaracji rozliczeniowej korygującej, o której mowa w ustawie,
zwanej dalej „deklaracją korygującą”, uwzględnia należne składki na ubezpieczenia
społeczne od wszystkich dokonanych lub postawionych do dyspozycji
ubezpieczonego wypłat - od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca
kalendarzowego, którego deklaracja dotyczy - stanowiących podstawę wymiaru
12
składek na ubezpieczenia społeczne, z uwzględnieniem ograniczenia, o którym
mowa w art. 19 ustawy.
Z tych względów, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie
art. 39814
k.p.c.