Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 5/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa T. B.
przeciwko J. K. i M. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 lutego 2013 r.,
zażalenia pozwanych
na wyrok Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 9 października 2012 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy w B., po ponownym
rozpoznaniu sprawy z powództwa T. B. przeciwko J. K. i M. S. o zadośćuczynienie,
oddalił powództwo uwzględniając zgłoszony przez pozwanych zarzut
przedawnienia. Ustalił, że trzyletni syn powoda, pozostawiony bez opieki rodziców,
utonął w betonowym zbiorniku wodnym znajdującym się na terenie nieruchomości
i stanowiącej własność pozwanych. Prawomocnym wyrokiem z dnia
12 października 2006 r., sygn. akt II K …/05 Sąd Rejonowy w N. uznał pozwanych
za winnych tego, że w okresie od 17 września 2001 r. do 31 lipca 2002 r. będąc
właścicielami nieruchomości, na której usytuowany jest betonowy zbiornik wodny,
nieumyślnie narazili na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia
mieszkańców posesji przy ul. D. 1 w ten sposób, że zaniechali prawidłowego
zabezpieczenia tego zbiornika tj. popełnienia występku z art. 160 § 1 i 3 k.k.
Wskazał, że zdarzenie wywołujące szkodę miało miejsce w dniu 31 lipca 2002 r.,
powód dowiedział się o szkodzie w dniu zdarzenia, a zatem
w świetle obowiązującego wówczas art. 442 § 1 k.c. roszczenie powoda uległo
przedawnieniu z upływem trzech lat, natomiast powództwo zostało wniesione
dopiero w dniu 23 września 2010 r. Skoro roszczenie było przedawnione przed
wejściem w życie ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 80, poz. 538; dalej ustaw nowelizująca), nie znajduje zastosowania
art. 4421
k.c. (art. 2 tej ustawy). Sąd ten stwierdził nadto, że skoro pozwani nie
zostali skazani za nieumyślne spowodowanie śmierci syna powoda, to tym samym
szkoda nie wynikła ze zbrodni lub występku i nie ma zastosowania dziesięcioletni
termin przedawnienia określony w art. 442 § 2 k.c.
Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację powoda i wyrokiem z dnia
9 października 2012 r. uchylił powyższy wyrok Sądu Okręgowego i sprawę
przekazał do ponownego rozpoznania.
Wskazał, że Sąd Apelacyjny uchylając wyrokiem z dnia 23 listopada 2011 r.
poprzedni wyrok Sądu Okręgowego z dnia 25 maja 2011 r. przesądził istnienie
związku przyczynowego między nienależytym zabezpieczeniem basenu przez
pozwanych a śmiercią syna powoda, a w konsekwencji pomiędzy tym ich
zaniechaniem a doznaną przez powoda krzywdą. Pozwani zostali skazani
3
wyrokiem w sprawie karnej za występek polegający na nieumyślnym narażeniu
na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia mieszkańców posesji
przy ul. D. 1, który to czyn pozostaje w związku przyczynowym z niematerialną
szkodą powoda. W świetle obowiązującego w dacie zdarzenia artykułu 442 § 1 k.c.
termin przedawnienia wynosił zatem lat 10 i roszczenie uległoby przedawnieniu z
upływem tego terminu, a zatem w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej tj. 10
sierpnia 2007 r. nie było jeszcze przedawnione, czego konsekwencją jest
stosowanie ustawy nowej i ocena zarzutu przedawnienia na podstawie art. 4421
§ 2
k.p.c. Nie rozpoznanie istoty sprawy uzasadniało rozstrzygnięcie w oparciu o art.
386 § 4 k.p.c.
W zażaleniu od tego wyroku pozwani zarzucili naruszenie art. 386 § 6 k.p.c.
przez jego niezastosowanie, art. 4421
§ 2 k.c. przez jego zastosowanie oraz
naruszenie art. 442 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed dniem 10 sierpnia
2007 r. i art. 2 ustawy nowelizującej przez ich niezastosowanie, w sytuacji, kiedy
roszczenie powoda uległo przedawnieniu i było już przedawnione w chwili wejścia
w życie powyższej ustawy. W konkluzji wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia i orzeczenia co do istoty
sprawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Treść zarzutów podniesionych przez żalącego powoduje konieczność
wyjaśnienia charakteru zażalenia oraz zakresu kognicji Sądu Najwyższego w toku
rozpoznawania nowego środka odwoławczego.
Postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny, a to oznacza, że sąd
drugiej instancji nie może ograniczać się jedynie do oceny zarzutów apelacyjnych,
lecz musi dokonać własnych ustaleń i poddać je ocenie pod kątem prawa
4
materialnego. Uwzględnienie apelacji powinno zatem prowadzić do wydania
orzeczenia reformatoryjnego, a jedynie wyjątkowo orzeczenia kasatoryjnego
w wypadkach przewidzianych w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. - stwierdzenia nieważności
postępowania, nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji
oraz wtedy, gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreślono, że kontrola dokonywana
w ramach tego środka ma charakter formalny, a zażalenie ma służyć zbadaniu, czy
orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji zostało prawidłowo oparte na jednej
z przesłanek określonych w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. a zatem, czy powołana przez sąd
przyczyna opiera się na jednej z przesłanek ustawowych. Dokonana kontrola ma
charakter czysto procesowy, bez wkraczania w kompetencje sądu in merito.
W postępowaniu zażaleniowym wywołanym omawianym zażaleniem nie jest zatem
dopuszczalne badanie merytoryczne stanowiska sądu drugiej instancji i kontrola
materialnoprawnej podstawy wyroku, ta bowiem jest zarezerwowana do
przeprowadzenia wyłącznie w postępowaniu kasacyjnym.
Konsekwencją jest wąskie określenie granic kognicji Sądu Najwyższego,
a odmienne ich ujęcie jest niedopuszczalne (postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12 z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ
147/12, z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl.). W wypadku wskazania
przez sąd drugiej instancji nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej
instancji jako podstawy uchylenia wyroku, zakres kognicji Sądu Najwyższego
ogranicza się do zbadania, czy sąd odwoławczy prawidłowo rozumiał to pojęcie
oraz, czy jego merytoryczne stanowisko uzasadniało taką ocenę postępowania
sądu pierwszej instancji, natomiast poza tym zakresem pozostaje prawidłowość
poglądu prawnego wyrażonego przez ten sąd. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas,
gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było
przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania materialnej podstawy
żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując,
że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
5
OSNC 1999 nr 1, poz. 22, z dnia 15 lipca 1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750,
z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260, wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36, z dnia
21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635, z dnia 12 listopada 2007 r.,
I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Żalący, błędnie pojmując charakter wniesionego środka odwoławczego,
zarzuty zażalenia odniósł wyłącznie do merytorycznego stanowiska Sądu
Apelacyjnego oraz do naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. Wyrazem tego błędnego
stanowiska jest wniosek ewentualny o uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia
i orzeczenia co do istoty sprawy. Z przyczyn, o których mowa wyżej, zarzuty te nie
mogą zostać poddane kontroli, bowiem ocena prawidłowości stanowiska
materialnoprawnego Sądu odwoławczego nie należy do kompetencji Sądu
Najwyższego realizowanej w postępowaniu zażaleniowym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Zażalenie nie zawiera natomiast ani zarzutu naruszenia art. 386 § 4
k.p.c., ani nie przedstawia w uzasadnieniu żadnych argumentów, które mogłyby się
odnosić do przesłanki uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji w postaci
nierozpoznania istoty sprawy. Z tego względu poprzestać należy na stwierdzeniu,
że przyjęcie przez Sąd drugiej instancji odmiennego, niż Sąd pierwszej instancji,
stanowiska w kwestii przedawnienia roszczenia powoda i uznanie, że sprawa
podlega merytorycznemu rozpoznaniu w zakresie objętym żądaniem powoda,
odpowiada omówionej wyżej przesłance.
Z tych względów zażalenie jako bezzasadne podlegało oddaleniu
na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.
jw

IV CZ 5/13

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia