Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 38/12
POSTANOWIENIE
Dnia 20 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa PGE Spółki Akcyjnej w B.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o ustalenie kosztów osieroconych,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 20 marca 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 2 lutego 2012 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 180 (sto
osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 2 lutego 2012 r., oddalił apelację Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) od wyroku Sądu Okręgowego w W. z
dnia 26 maja 2010 r., w sprawie z powództwa PGE S.A. w B. (poprzednio PGE
S.A., z/s w R., powód) o ustalenie kosztów osieroconych.
Decyzją z dnia 31 lipca 2009 r. Prezes Urzędu ustalił wysokość korekty
rocznej kosztów osieroconych dla powoda na kwotę (-) 9.314.832 zł.
Na skutek odwołania powoda, wyrokiem z dnia 26 maja 2010 r. Sąd
Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 26 maja
2010 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił wysokość korekty
2
rocznej kosztów osieroconych dla powoda w kwocie dodatniej wynoszącej
5.320.747 zł.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu pierwszej instancji apelacją w całości.
Oddalając apelację Sąd Apelacyjny wskazał, że jej zarzuty opierają się na
założeniu, zgodnie z którym sprzedaż przez powoda wytworzonej energii do
przedsiębiorstw obrotu należących do tej samej grupy kapitałowej nie była
realizowana na rynku konkurencyjnym. Ustosunkowując się do tej argumentacji
Sąd Apelacyjny podkreślił, że ustawa dotyczy jedynie wydatków i przychodów
uzyskanych na rynku konkurencyjnym. Jednakże treść art. 32 ustawy z dnia 29
czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w
związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży
mocy i energii elektrycznej (Dz. U. Nr 130, poz. 905 ze zm., dalej jako ustawa) nie
przesądza o niekonkurencyjności rynku grupy kapitałowej, a jedynie określa sposób
ustalenia kosztów osieroconych wytwórcy należącego do grupy kapitałowej. Sąd
Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym Prezes
Urzędu bezpodstawnie przyjął a priori założenie o braku konkurencyjności rynku
grupy kapitałowej, bez analizy mechanizmów regulujących politykę cenową
panującą wewnątrz grupy. W dalszej kolejności Sąd Apelacyjny z art. 32 ustawy
wywiódł, aby możliwe było posłużenie się przy korekcie kosztów osieroconych
rzeczywistym wynikiem finansowym innego podmiotu, konieczne jest aby podmiot
ten wchodził w skład tej samej grupy kapitałowej co wytwórca. Tymczasem jak
wynika to z treści załącznika nr 7 do ustawy, dla potrzeb korygowania korekty
kosztów osieroconych grupę kapitałowa z udziałem PGE B. tworzą PGE O. S.A.
oraz PGE T. S.A. W konsekwencji PGE B. S.A. nie należy do tej samej grupy
kapitałowej, co powód. Dodatkowo ustawa nie przewiduje możliwości wzajemnego
korygowania korekty rocznej w przypadku podmiotów, których okresy korygowania
kończą się w różnych latach (art. 2 ust. 6 ustawy). Dodatkowo Sąd Apelacyjny
wskazał, że przepis art. 32 ustawy pozwala na korygowanie korekt rocznych
kosztów osieroconych wyłącznie wówczas, gdy korekty o których mowa w art. 30
ust. 1 ustawy, dla wytwórców wchodzących w skład grupy kapitałowej są dodatnie.
Przepis ten zakazuje dokonywania korekty „w dół” korekt ujemnych, a tym samym
3
korekt dodatnich obliczonych na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy do poziomu
wielkości mniejszych niż zero.
Prezes Urzędu zaskarżył w całości wyrok Sądu Apelacyjnego skargą
kasacyjną. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego, tj. art. 2 pkt 1 ustawy w związku z załącznikiem nr 7; art. 32 ust. 1
ustawy w związku z załącznikiem nr 7 do tej ustawy oraz art. 6 k.c. oraz naruszenie
przepisów prawa procesowego, tj. art. 378 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 w związku z
art. 391 § 1 k.p.c.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania Prezes Urzędu
powołał się na występowanie w sprawie dwóch zagadnień prawnych. Jako
pierwsze wskazał problem, „czy prawnie dopuszczalne jest pominięcie definicji
legalnej grupy kapitałowej, sformułowanej w art. 3 ust. 1 pkt 44 ustawy o
rachunkowości, do którego odnosi się art. 2 pkt 1 ustawy i przyjęcie na gruncie
przepisów ustawy, że nie należy do grupy kapitałowej podmiot wskazany w
powołanej definicji, wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania
energii elektrycznej na terytorium RP w jednostkach wytwórczych wymienionych w
załączniku nr 7 do ustawy wyłącznie dlatego, że należące do niego jednostki
wytwórcze nie zostały w treści przedmiotowego załącznika umiejscowione w
sposób wskazujący na powiązanie tego podmiotu z innymi podmiotami
wymienionymi w tym załączniku”.
Jako drugie zagadnienie prawne Prezesa Urzędu wskazał problem „czy za
zasadny należy uznać pogląd, iż warunkiem koniecznym do zastosowania art. 32
ust. 1 ustawy przez uwzględnienie wielkości oznaczonych symbolami N, Sd, R i P,
o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy, dotyczących podmiotu wchodzącego w
skład grupy kapitałowej i wykonującego działalności gospodarcza w zakresie
wytwarzania energii elektrycznej na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w
jednostkach wytwórczych wymienionych w załączniku nr 7 do niniejszej ustawy, w
kalkulacji kosztów osieroconych wytwórcy, który zawarł umowę rozwiązującą i
faktycznie wchodzi w skład tej samej grupy kapitałowej co powyższy podmiot, jest
również, oprócz spełnienia przesłanek wskazanych w art. 32 ust. 1 ustawy,
ziszczenie się dodatkowej przesłanki w postaci takiego umiejscowienia w
załączniku nr 7 do ustawy jednostek wytwórczych należących do poszczególnych
4
podmiotów wchodzących w skład jednej grupy kapitałowej, które wskazywałoby na
okoliczność, iż zarówno w dacie wejścia w życie ustawy o rozwiązywaniu umów
długoterminowych, jak i na dzień ustalania korekty rocznej kosztów osieroconych,
tak wytwórca, jak i podmiot, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ustawy, wchodzą w
skład jednej grupy kapitałowej”.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezesa Urzędu wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcie jej do rozpoznania i zasądzenie kosztów
zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie kwalifikowała się do przyjęcia celem
jej merytorycznego rozpoznania, ponieważ nie wykazano, by w sprawie
występowało istotne zagadnienie prawne w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.
Zaskarżony wyrok opiera się na trzech zasadniczych założeniach. Po
pierwsze, Prezes Urzędu nie wykazał, by sprzedaż energii elektrycznej
wytworzonej przez powoda spółkom obrotu należącym do grupy PGE nie była
sprzedażą na rynku konkurencyjnym. Po drugie, przynależność do grupy
kapitałowej na użytek dokonywania rocznej korekty kosztów gazowych ustala się
według stanu wynikającego z treści załączników do ustawy. Po trzecie, przy
dokonywaniu korekty rocznej kosztów osieroconych dla podmiotów należących do
grup kapitałowych nie jest dopuszczalne zwiększenie kwoty korekty ujemnej
wskutek uwzględnienia wyniku finansowego innego podmiotu wchodzącego w
skład takiej grupy.
Oba podniesione we wniosku Prezesa Urzędu problemy prawne odnoszą się
do drugiego z założeń zaskarżonego wyroku i dotyczą tego samego zagadnienia:
czy rocznych korekt kosztów osieroconych dokonuje się z uwzględnieniem
przynależności wytwórców objętych ustawą do grup kapitałowych według stanu
określonego w załącznikach do ustawy, czy też z uwzględnieniem przekształceń
podmiotowych po wejściu w życie ustawy. W przekonaniu Sądu Najwyższego,
problem ten może wywoływać wątpliwości interpretacyjne jedynie przy wykładni
art. 32 ust. 1 ustawy. Zagadnienie prawne konstruowane na podstawie art. 3 ust. 1
5
pkt 44 ustawy o rachunkowości oraz art. 2 pkt 1 ustawy nie jest zatem istotnym
zagadnieniem prawnym sprawy w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.
Zdefiniowanego powyżej, w oparciu o podstawy zaskarżonego wyroku,
problemu prawnego dotyczy drugie z podniesionych przez Prezesa Urzędu
zagadnień, odnoszące się do wykładni art. 32 ust. 1 ustawy. Oceniając, czy
uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu do
rozpoznania odpowiada wymaganiom stawianym wnioskom opartym na art. 3989
§
1 pkt 1 k.p.c. należy przypomnieć, że w przypadku powołania się na ten przepis
konieczne jest przedstawienie wywodu zbliżonego do tego, jaki jest przyjęty przy
przedstawieniu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie
art. 390 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2012 r., III SK
4/12 i powołane tam orzecznictwo).
W uzasadnieniu wniosku Prezes Urzędu najpierw ponownie przytacza treść
drugiego zagadnienia oraz treść art. 32 ust. 1 ustawy. Następnie Prezes Urzędu
stwierdza, że treść tego przepisu przesądza o odmiennym – względem
dokonanego w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego - rozstrzygnięciu problemu
prawnego występującego w niniejszej sprawie. Po czym skarżący odnosi się do
treści załącznika nr 7 i kwestionuje znaczenie nadane mu przez Sąd Apelacyjny,
bez przybliżenia podstaw argumentacyjnych dla własnego poglądu. Wreszcie,
Prezes Urzędu przytacza treść uzasadnienia projektu ustawy w zakresie
dotyczącym wytwórców należących do grup kapitałowych.
Tak skonstruowane uzasadnienie wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi
kasacyjnej Prezesa Urzędu nie spełnia wymagań stawianych w utrwalonym
orzecznictwie Sądu Najwyższego tym skargom, których wniosek o przyjęcie do
rozpoznania oparty został przez skarżącego na art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Nie
zawiera bowiem żadnego jurydycznie uzasadnionego wywodu (uwzględniającego
różne metody wykładni przepisu powołanego w treści zagadnienia prawnego), który
wskazywałby na wadliwość rozstrzygnięcia występującego w niniejszej sprawie
zagadnienia prawnego przy wykorzystaniu zapatrywań wyrażonych w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku. Nie zawiera także argumentacji wskazującej na
motywowaną interesem publicznym celowość rozstrzygnięcia przedmiotowego
zagadnienia w sposób odmienny, niż uczynił to Sąd Apelacyjny. Uzasadnienie
6
wniosku sprowadza się do powtórzenia hasłowej argumentacji, którą Prezes
Urzędu prezentował w toku całego postępowania w niniejszej sprawie.
Dodatkowo zważyć należy, że uzasadnienie wniosku Prezesa Urzędu o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ogranicza się do przedstawienia
problemu prawnego wyłącznie w oparciu wąską wykładnię art. 32 ust. 1 ustawy.
Zaprezentowana przez Prezesa Urzędu wykładnia mogłaby uzasadniać przyjęcie
założenia interpretacyjnego, zgodnie z którym w kolejnych latach dokonywania
rocznej korekty kosztów osieroconych uwzględnia się każdorazowo fakt
przynależności - w danym okresie rozliczeniowym - wytwórcy energii wymienionego
w załączniku nr 1 do ustawy do grupy kapitałowej, w której skład wchodzi wytwórca
energii z załącznika nr 7 ustawy. Literalnie odczytywany przepis art. 32 ust. 1
ustawy stanowi jedynie o modyfikacji ogólnego mechanizmu korekty kosztów
osieroconych dla wytwórców energii należących do grup kapitałowych
obejmujących co najmniej jednego wytwórcę wymienionego w załączniku nr 1 do
ustawy. W rezultacie takiej wykładni art. 32 ust. 1 ustawy można bronić wyrażanego
w skardze kasacyjnej Prezesa Urzędu poglądu, zgodnie z którym przepis ten nie
daje podstaw dla przyjęcia wyartykułowanego w zaskarżonym wyroku założenia, iż
przewidziany w nim mechanizm korekty kosztów osieroconych dla wytwórców
należących do grupy kapitałowej znajduje zastosowanie tylko do tych wytwórców,
którzy wchodzili w skład grupy kapitałowej w dniu wejścia w życie ustawy.
Aby jednak sprostać wymogom art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. Prezes Urzędu nie
może ograniczać się do powtórzenia argumentacji powołanej w uzasadnieniu
decyzji, odpowiedzi na odwołanie oraz apelacji. Uzasadnienie wniosku o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozstrzygnięcia ze względu na potrzebę rozstrzygnięcia
zagadnienia prawnego w sposób odmienny niż wynikający z zapatrywań zawartych
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji, musi zawierać
argumentację podważającą sposób rozumowania przyjęty w skarżonym
orzeczeniu. Zaskarżony w niniejszej sprawie wyrok Sądu Apelacyjnego opiera się
zaś na także literalnej wykładni art. 32 ust. 1 ustawy, wspartej dodatkowo
argumentami natury celowościowej i systemowej. U podstaw orzeczenia Sądu
drugiej instancji leży uwzględnienie przy wykładni art. 32 ust. 1 ustawy nie tylko
jego wykładni językowej, ale także pozostałych przepisów ustawy dotyczących
7
mechanizmu wsparcia dla kosztów osieroconych, w szczególności zaś art. 2 pkt 6
ustawy. Wykładnia dokonana przez Sąd Apelacyjny jest równie uprawniona, jak
interpretacja dosłowna, forsowana przez Prezesa Urzędu. Uzasadnienia
zaskarżonego wyroku opiera się bowiem na następującym rozumowaniu: skoro
ustawodawca przewidział mechanizm rozliczania kosztów osieroconych zarówno
dla wytwórców działających samodzielnie, jak i dla wytwórców wchodzących w
skład grupy kapitałowej, a dodatkowo zakres zastosowania tego mechanizmu pod
względem czasowym i kwotowym zrelatywizował w odniesieniu do konkretnych
wytwórców (z uwzględnieniem ich przynależności do grupy kapitałowej),
mechanizm rozliczania kosztów osieroconych adresowany jest do samodzielnych
wytwórców oraz wytwórców wchodzących w skład grup kapitałowych na dzień
wejścia w życie ustawy. Odpowiednie przepisy ustawy, przemawiające za takim
kierunkiem wykładni art. 32 ust. 1 ustawy, zostały powołane i zinterpretowane przez
Sąd drugiej instancji, lecz nie zostały powołane przez Prezesa Urzędu w treści
zagadnienia prawnego, ani uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania. Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie nawiązuje zatem do
argumentacji Sądu drugiej instancji i nie podważa jej założeń.
Uznając, iż Prezes Urzędu nie zdołał wykazać, że zachodzi potrzeba
rozpoznania jego skargi przez Sąd Najwyższy, z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. należało
orzec jak w sentencji. Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego zostało z
kolei oparte na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 13 ust. 4 pkt 2 w związku z §
18 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.
1348 ze zm.).