Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 420/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z powództwa K. R. i in.,
przeciwko C. P. K. Spółce z o.o. z siedzibą
w K. i Stowarzyszeniu Kultury Fizycznej P. K.
z siedzibą w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 marca 2013 r.,
skarg kasacyjnych pozwanych
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 21 października 2011 r.,
oddala skargi kasacyjne.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w W. w dniu 9 lipca 2004 r. wydał nakaz zapłaty
w postępowaniu nakazowym, w którym uwzględnił powództwo o zapłatę
657 369,86 zł wniesione przez powoda J. R. przeciwko Klubowi Piłkarskiemu „P.",
C. P. K. Sp. z o.o. oraz Stowarzyszeniu Kultury Fizycznej P. K. Po wniesieniu przez
pozwanych zarzutów od nakazu zapłaty powód zmarł. Postępowanie było
prowadzone dalej z udziałem jego spadkobierców […]. Wyrokiem z dnia 3 kwietnia
2009 r. Sąd Okręgowy w W. uchylił nakaz zapłaty oraz zasądził na rzecz powodów
solidarnie od pozwanych kwotę dochodzoną pozwem. Na skutek apelacji
pozwanych wyrok w części uwzględniającej powództwo został uchylony, a sprawa
przekazana Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Po ponownym
rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w W. wydał w dniu 30 grudnia 2010 r. wyrok, w
którym orzekł o utrzymaniu w mocy nakazu zapłaty z dnia 9 lipca 2004 r. Sąd
pierwszej instancji ustalił, że powód w dniu 11 lutego 2003 r. udzielił Klubowi
Piłkarskiemu „P." pożyczki w kwocie 600 000 zł, której spłatę pożyczkobiorca
zabezpieczył wystawiając weksel własny in blanco. W dniu 24 lipca 2003 r. strony
umowy pożyczki zawarły aneks, w którym kwota pożyczki została zwiększona do
700 000 zł. Weksel został poręczony przez pozostałych pozwanych. Pożyczka
miała być zwrócona w dniu 15 września 2003 r. Termin ten został przedłużony do
15 września 2003 r. Powód wypełnił weksel w dniu 25 stycznia 2004 r. na kwotę
762 383,55 zł i zawiadomił o tym dłużnika. Weksel po przedstawieniu nie został
wykupiony, o czym zostali powiadomieni poręczyciele. Powód dochodził kwoty
niższej niż wpisana na wekslu z uwagi na treść deklaracji wekslowej, w której kwotę
zadłużenia z umowy pożyczki wskazano na 600 000 zł.
Sąd Okręgowy uznał za bezsporne, że pozwani nie spłacili zadłużenia
wynikającego z udzielonej pożyczki. Powód wykazał także podstawę swojego
roszczenia w oparciu o przepisy prawa wekslowego. Wypełnienie weksla
częściowo niezgodnie z treścią deklaracji wekslowej nie sprzeciwiało się możliwości
uwzględnienia powództwa w zakresie, w którym było ono zgodne z deklaracją
3
wekslową. Sąd Okręgowy uznał za nieuzasadniony zarzut pozwanych
o nieprzedstawieniu weksla do zapłaty.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji pozwanych zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz każdego z
powodów kwoty w wysokości od 98605,48 zł do 164342,46 zł wraz z należnościami
ubocznymi. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego
oraz jego ocenę prawną dotyczącą istnienia podstaw odpowiedzialności wekslowej
pozwanych. Uznał także, że wbrew zarzutom pozwanych nie doszło do odnowienia
zobowiązania ze stosunku podstawowego w wyniku porozumień zawartych w
kwietniu 2004 r. Sąd Apelacyjny stwierdził natomiast, że wyrok Sądu Okręgowego
został wadliwie zredagowany, gdyż wobec prawomocności części wyroku z dnia 3
kwietnia 2009 r. uchylającego nakaz zapłaty z dnia 9 lipca 2004 r. nie można było
utrzymać go w mocy. Był to błąd jedynie redakcyjny o charakterze formalnym, gdyż
Sąd pierwszej instancji faktycznie rozpoznawał żądanie zapłaty. Nie zachodziła
zatem sytuacja wydania orzeczenia w sprawie już prawomocnie osądzonej,
skutkująca nieważnością postępowania. Orzeczenie o utrzymaniu w mocy nakazu
zapłaty oznaczało faktycznie uwzględnienie roszczenia w takiej wysokości, którą
uwzględniono w nakazie zapłaty.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargi kasacyjne wniosło C. P. K. sp. z o.o.
oraz Stowarzyszenie Kultury Fizycznej „P." K. Skargi te zawierają tożsame zarzuty
oraz wnioski. Skarżący zarzucili naruszenie art. 65 § 2 k.c. poprzez jego
niewłaściwe zastosowanie, art. 10 Prawa wekslowego poprzez jego błędną
wykładnię, oraz naruszenie przepisów postępowania art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art.
379 pkt 3 k.p.c. i art. 365 § 1 k.p.c., art. 384 k.p.c., art. 386 § 1 k.p.c., art. 380 k.p.c.
w zw. z art. 217 § 1 oraz art. art. 233 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 299 k.p.c., art.
229 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. W oparciu o te zarzuty skarżący wnieśli o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący oparli skargi kasacyjne na takich samych podstawach, co pozwala
na równoczesne odniesienie się do zarzutów podniesionych przez skarżących w obu
4
skargach kasacyjnych, bez konieczności wskazywania odrębnie zarzutów obu
skarżących.
Zarzuty naruszenia przepisów postępowania były nieuzasadnione.
Najdalej idący z tych zarzutów odwoływał się do nieważności postępowania przed
Sądem Okręgowym i był związany z twierdzeniem, że orzeczenie utrzymujące w mocy
nakaz zapłaty stanowiło orzeczenie w sprawie uprzednio prawomocnie osądzonej,
gdyż nakaz zapłaty został już prawomocnie uchylony. To stanowisko skarżącego nie
uwzględnia, że samo uchylenie nakazu zapłaty nie kończy postępowania. Wynika to
z treści art. 496 k.p.c., który nakazuje aby w przypadku uchylenia nakazu zapłaty
sąd orzekł o żądaniu pozwu lub wydał odpowiednie postanowienie. W przypadku,
gdy na skutek wadliwości w procedowaniu uprawomocniło się samo orzeczenie
o uchyleniu nakazu zapłaty, to wówczas nie powinno być wydane ponownie
orzeczenie o jego utrzymaniu w mocy. Miał to na uwadze także Sąd Apelacyjny.
Trafnie przyjął, że w takim przypadku tak sformułowany wyrok stanowi w istocie
jedynie odpowiednik orzeczenia uwzględniającego powództwo o zasądzenie
roszczenia, ewidentnie błędnie zredagowany, co tego rodzaju wadliwość pozwala
zakwalifikować jako uchybienie formalne. Nie było zatem podstaw by stwierdzić, że
Sąd Okręgowy wydał wyrok w warunkach nieważności postępowania. Wyrok Sądu
Apelacyjnego, który formalnie dokonał zmiany zaskarżonego orzeczenia w istocie
stanowi zatem zmianę jego redakcji, która nie ma wpływu na merytoryczną ocenę
rozstrzygnięcia. W konsekwencji nie można podzielić także zarzutu wskazującego na
wydanie przez Sąd drugiej instancji wyroku na niekorzyść pozwanych wnoszących
apelację. Nieuzasadniony był także zarzut kwestionujący niedopuszczenie dowodu
z przesłuchania stron. Nie budzi wątpliwości, że został on oddalony przez sąd
Okręgowy na rozprawie w dniu 27 lutego 2009 r. i pozwani nie zgłosili wówczas
zastrzeżenia do protokołu rozprawy na podstawie art. 162 k.p.c. Na skutek
tego utracili na przyszłość prawo podnoszenia zarzutu naruszenia przepisów
postępowania w tym zakresie, co prawidłowo ocenił Sąd drugiej instancji.
Fakt, że pozwani ponowili ten wniosek dowodowy i po jego ponownym oddaleniu
złożyli zastrzeżenie do protokołu rozprawy oceny tej nie zmienia. Sąd Apelacyjny
wbrew stanowisku skarżących nie pominął faktu, że weksel został wypełniony
na kwotę wyższą niż wynikająca z deklaracji wekslowej i nie przyjął, że co do tej
5
okoliczności na pozwanych spoczywał ciężar wykazania wypełnienia weksla
niezgodnie z deklaracją wekslową. Stwierdzenie dotyczące ciężaru dowodu
spoczywającego na pozwanych odnosiło się wyłącznie do wysokości
dochodzonego roszczenia, którego wysokość była niższa niż wpisana na wekslu
i odpowiadała treści deklaracji wekslowej.
Nieuzasadnione były także zarzuty naruszenia prawa materialnego.
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie daje podstaw do stwierdzenia, że przy
wykładni protokołu uzgodnień z dnia 22 kwietnia 2004 r. oraz porozumienia
z dnia 23 kwietnia 2004 r. Sąd Apelacyjny pominął ocenę jaki był zgodny zamiar
stron dokonujących tych czynności i stanowiło to przyczynę niewłaściwego
zastosowania art. 65 § 2 k.c. Sąd Apelacyjny nie dopuścił się również błędnej
wykładni art. 10 Prawa wekslowego w wyniku uznania, że roszczenie powodów
zasługiwało na uwzględnienie na podstawie stosunku wekslowego w sytuacji, gdy
weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją wekslową. Sąd Apelacyjny
stwierdził bowiem wyraźnie, że ocenę tę ogranicza jedynie do tej części kwoty
wpisanej na wekslu, która mogła być na wekslu wpisana w zgodzie z deklaracją
wekslową. Sformułowany przez pozwanych zarzut naruszenia art. 10 Prawa
wekslowego nie odnosi się zatem do rzeczywistego stanowiska Sądu drugiej
instancji, które było trafne i zostało należycie uzasadnione, z uwzględnieniem
stanowiska prezentowanego w tym zakresie przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
26 stycznia 2010 r., II CKN 25/00.
Z tych względów skargi kasacyjne były pozbawione uzasadnionych podstaw
i podlegały oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
jw