Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 12/13
POSTANOWIENIE
Dnia 5 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. Ś.
przeciwko "D." S.A. w G.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 kwietnia 2013 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 5 grudnia 2012 r.,
"Czy komornik wykonując postanowienie o udzieleniu
zabezpieczenia ustalając wysokość poniesionych przez stronę
w postępowaniu w przedmiocie wykonania zabezpieczenia kosztów,
należnych komornikowi za wykonanie tych czynności w oparciu
o ustawę o komornikach sądowych i egzekucji, ustala również
wysokość wynagrodzenia pełnomocnika reprezentującego stronę
w tym postępowaniu?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 5 grudnia 2012 r. Sąd Apelacyjny przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości a mianowicie, czy komornik wykonując postanowienie o udzieleniu
zabezpieczenia i ustalając wysokość poniesionych przez stronę w postępowaniu w
przedmiocie wykonania zabezpieczenia kosztów, należnych komornikowi za
wykonanie tych czynności w oparciu o ustawę o komornikach sądowych i egzekucji,
ustala również wysokość wynagrodzenia pełnomocnika reprezentującego stronę w
tym postępowaniu.
Zagadnienie prawne wyłoniło się podczas rozpoznania zażalenia dłużniczki
na postanowienie Sądu Okręgowego, który w postępowaniu zabezpieczającym
z nakazu zapłaty, na wniosek wierzycielki orzekł o kosztach wykonania
zabezpieczenia ustalonych postanowieniem Komornika Sądowego przy Sądzie
Rejonowym w C. oraz zasądził koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika
wierzycielki poniesione w tym postępowaniu.
Sąd drugiej instancji powziął poważną wątpliwość odnośnie do relacji art.
770 zd. 2 k.p.c. i art. 745 § 1 k.p.c. w zw. z art. 743 k.p.c. w aspekcie oznaczenia
organu właściwego do ustalenia kosztów postępowania zabezpieczającego
w zakresie przysługujących stronie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika
reprezentującego ją w tym postępowaniu. Stwierdził, że w wypadku
udzielenia zabezpieczenia wykonywanego przez organ egzekucyjny nie budzi
wątpliwości, że komornik na podstawie art. 770 w zw. z art. 443 k.p.c. ustala koszty
wykonania zabezpieczenia w drodze postępowania egzekucyjnego, natomiast
rozstrzygnięcie o nich wydaje sąd w postanowieniu kończącym postępowanie
w sprawie, w której udzielono zabezpieczenia. Z uwagi na prezentowane
w doktrynie i literaturze dwa rozbieżne stanowiska wątpliwości natomiast budzi
zakres, w jakim na podstawie art. 770 k.p.c., komornik jest uprawniony do ustalenia
kosztów wykonania zabezpieczenia. Zgodnie z pierwszym, opartym na literalnej
wykładni art. 770 k.p.c. i art. 745 § 1 k.p.c., wszystkie koszty powstałe
w postępowaniu w przedmiocie wykonania zabezpieczenia ustalane są przez organ
egzekucyjny, natomiast rola sądu, który udzielił zabezpieczenia, ogranicza się do
3
zastosowania zasady odpowiedzialności za wynik postępowania bez możliwości
modyfikacji wysokości kosztów ustalonych przez ten organ. Pogląd przeciwny
zakłada, że organ egzekucyjny na podstawie art. 770 k.p.c. w zw. z art. 743 k.p.c.
ustala należne mu koszty wykonania zabezpieczenia, zaś pozostałe koszty ustala
sąd, który nadto jest uprawniony do ustalenia wysokości i zasadności
wydatkowania kosztów poniesionych przez stronę w postępowaniu o udzielenie
zabezpieczenia i wykonanie zabezpieczenia. Sąd Apelacyjny opowiedział się za
drugim z powyższych poglądów i przyjął, że w postępowaniu o wykonanie
postanowieniu o udzielenie zabezpieczenia komornik jest uprawniony wyłącznie do
ustalenia należnych mu opłat i wydatków, natomiast pozostałe koszty poniesione
przez stronę, w tym również wynagrodzenie reprezentującego ją w tym
postępowaniu pełnomocnika, ustala i rozstrzyga o nich sąd. Za takim stanowiskiem
przemawia w jego ocenie wykładnia zwrotu „rozstrzyga sąd” zawartego w art. 745
§ 1 k.p.c., który może być rozumiany tylko jako oznaczający przekazanie do
wyłącznej kompetencji sądu zarówno rozstrzygnięcia o zasadzie odpowiedzialności
za koszty postępowania zabezpieczającego, jak i uprawnienia do ustalenia ich
wysokości w kontekście zasady kosztów niezbędnych i celowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Najwyższy, przystępując do rozpoznania przedstawionego
zagadnienia prawnego, w pierwszej kolejności zobowiązany jest zbadać,
czy zostały spełnione formalnoprawne wymogi do przedstawienia zagadnienia
prawnego, a w konsekwencji, czy zaistniały przesłanki do podjęcia uchwały.
Ustawodawca, przyznając sądowi drugiej instancji uprawnienie do
przedstawienia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego na podstawie art. 390
§ 1 k.p.c., uzależnił skuteczność skorzystania z niego od wystąpienia w sprawie
poważnych wątpliwości prawnych oraz niezbędności oczekiwanej odpowiedzi do
rozstrzygnięcia sprawy. Przymiotnik kwalifikujący „poważne” oznacza, że istnieją
zasadnicze trudności w ich wyjaśnieniu przy wykorzystaniu podstawowych metod
wykładni a nadto, że w przypadku powstania wątpliwości zwykłych sąd odwoławczy
obowiązany jest rozwiązać je we własnym zakresie (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 25 stycznia 2007 r., III CZP 100/06, niepubl., z dnia
4
14 października 2010 r., III CZP 66/10, niepubl., z dnia 20 października 2010 r.,
III CZP 68/10, niepubl. i postanowienia w nim powołane, z dnia 26 października
2011 r., III CZP 59/11, niepubl.).
Przedstawione zagadnienie prawne nie odpowiada przytoczonym
wymaganiom przede wszystkim dlatego, że nie spełnia wymagania wystąpienia
w sprawie poważnych wątpliwości prawnych. Problem zawarty w pytaniu
sprowadza się w istocie do kwestii, czy zakresem kosztów postępowania
w przedmiocie wykonania zabezpieczenia, o których orzeka organ egzekucyjny
(komornik) na podstawie art. 770 k.p.c. w zw. z art. 743 k.p.c., są objęte tylko
koszty należne temu organowi, czy również inne koszty poniesione przez stronę,
w tym wynagrodzenie pełnomocnika.
Zasadą jest, że o kosztach postępowania zabezpieczającego rozstrzyga sąd
w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, a o kosztach postępowania
zabezpieczającego powstałych później rozstrzyga na wniosek strony sąd, który
udzielił zabezpieczenia (art. 745 § 1 k.p.c.). Przyjmuje się, że art. 745 k.p.c. dotyczy
wszystkich kosztów, które mogą powstać w postępowaniu zabezpieczającym,
a zatem kosztów sądowych, kosztów wykonania zabezpieczenia, kosztów
związanych z działaniem pełnomocnika i kosztów związanych z działaniem strony.
Koszty te stanowią cześć składową wszystkich kosztów postępowania, w którym
wydano tytuł zabezpieczający. W judykaturze jednolicie przyjmuje się, że orzekanie
o kosztach postępowania zabezpieczającego w przedmiocie wykonania nakazu
zapłaty, będącego tytułem zabezpieczenia, następuje na zasadach określonych
w art. 770 k.p.c. w zw. z art. 743 k.p.c. Nie budzi również wątpliwości, że komornik
w sposób wiążący ustala koszty wykonania zabezpieczenia, natomiast wysokość
pozostałych kosztów ustala sąd i rozstrzyga o wszystkich kosztach
w postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie, w której udzielono
zabezpieczenia, zgodnie z zasadami odpowiedzialności za wynik postępowania
określonymi w art. 98 i n. k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2005 r., III CZP 22/05, OSNIC 2006/3/47, z dnia
22 września 1995 r., III CZP 17/95, OSNC 1995 nr 12 poz. 179, z dnia 14 listopada
2012 r., III CZP 70/12, Biul. SN 2012/11, wyroki z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN
366/2000 Prawo Bankowe 2001/4, z dnia 9 maja 2002 r., II CKN 639/00 niepubl.,
5
postanowienia z dnia 8 listopada 2006 r., III CZP 69/00 Biul. SN 2006/11, z dnia
15 kwietnia 2011 r., III CZP 13/11 Biul. SN 2011/5). Pod pojęciem „koszty
wykonania zabezpieczenia” należy rozumieć wyłącznie koszty należne organowi
egzekucyjnemu (opłaty i wydatki). Przemawia za tym przede wszystkim,
w odróżnieniu od postępowania egzekucyjnego, pomocniczy charakter
postępowania zabezpieczającego i również pomocnicza rola komornika, który
jedynie realizuje decyzje zapadłe w postępowaniu zabezpieczającym. Przepis art.
770 k.p.c. przyznaje komornikowi uprawnienie do ustalenia kosztów takiego
postępowania, którego prowadzenie do niego należy i w którym sprawuje funkcję
głównego organu. W postępowaniu zabezpieczającym przepis ten ma jedynie
odpowiednie zastosowanie poprzez art. 743 k.p.c. Ponadto przemawia za tym treść
art. 745 § 1 k.p.c. stanowiącego, że o kosztach postępowania zabezpieczającego
rozstrzyga sąd, co oznacza wyłączną kompetencję sądu w zakresie ustalenia
wysokości kosztów postępowania w kontekście zasady kosztów niezbędnych
i celowych oraz w zakresie ustalenia zasad odpowiedzialności za wynik
postępowania. Nie może budzić wątpliwości, że sąd jest związany postanowieniem
komornika co do wysokości kosztów ustalonych na zasadzie art. 770 k.p.c.,
a zatem sprzeczne z treścią art. 745 § 1 k.p.c. byłoby przyjęcie, że w postępowaniu
zabezpieczającym komornik może ustalić wysokość kosztów innych, niż mu
należne, bowiem stanowiłoby to wkroczenie w zakres kompetencji sądu.
Trafny jest również argument Sądu Apelacyjnego, że czynności nadzorcze
w postępowaniu egzekucyjnym są zarezerwowane dla sądu, przy którym
działa komornik (art. 759 § 2 k.p.c.), a zatem przy zajęciu stanowiska przeciwnego
sąd, przed którym toczy się postępowanie zabezpieczające byłby pozbawiony
możliwości korekty wadliwego postanowienia komornika. Tożsame stanowisko
odnośnie do wykładni pojęcia kosztów wykonania zabezpieczenia wyraził
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2011 r., III CZP 13/11
(Biul. SN 2011/4) oraz w wyroku z dnia 3 lutego 2011 r., I CNP 36/10, niepubl.
stwierdzając, że komornik ustala wyłącznie koszty wykonania zabezpieczenia
w drodze postępowania egzekucyjnego, rozumiane jako koszty należne
komornikowi, natomiast sąd wydaje o nich rozstrzygnięcie w postanowieniu
kończącym postępowanie w sprawie.
6
Zważywszy na powyższe orzeczono jak w sentencji.