Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 43/12
POSTANOWIENIE
Dnia 4 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowo -Usługowego G.
Spółki Akcyjnej
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z udziałem zainteresowanych: Zakładu Tworzyw Sztucznych G. Spółki Akcyjnej,
Grupy Polskie Składy Budowlane Spółki Akcyjnej, B. WT W. Ł. i Syn Spółki Jawnej,
PPHU P. S. J. i S. Z. Spółki Jawnej
o ochronę konkurencji,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 4 kwietnia 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 września 2011 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
2. zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów na rzecz Przedsiębiorstwa Produkcyjno
Handlowo - Usługowego G. Spółki Akcyjnej, z siedzibą w J.
kwotę 287 (dwieście osiemdziesiąt siedem) zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21 września 2011 r. oddalił apelację
Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów od wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 15 listopada 2010 r., w sprawie z odwołania PPHU G. S.A. z/s
w J. (powód).
W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że decyzja Prezesa
Urzędu z dnia 12 kwietnia 2007 r. dotyczyła zawarcia zakazanego porozumienia
cenowego między powodem a innymi przedsiębiorcami. Niespornym jest zawarcie
między Zakładem Tworzyw Sztucznych G. S.A. z/s w J. i poszczególnymi
dystrybutorami umów dwustronnych, jednak postępowanie przed Prezesem Urzędu
dotyczyło zawarcia jednego porozumienia. Tymczasem Sąd Okręgowy uznał, że na
podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego brak podstaw do
stwierdzenia, że doszło do zawarcia takiego porozumienia. Niezasadne jest więc
podnoszenie argumentów mających świadczyć o tym, że umowy dwustronne
zawarte miedzy ZTS G. a poszczególnymi dystrybutorami miały charakter
zakazanych porozumień cenowych, ponieważ zaskarżona decyzja stwierdzała
zawarcie jednego porozumienia między wszystkimi wymienionymi w sprawie
podmiotami. Przedmiotem odwołania jest decyzja o takiej treści, a nie decyzja
stwierdzająca, że ZTS G.zawarł z poszczególnymi dystrybutorami zakazane
porozumienia cenowe. Zdaniem Sądu Apelacyjnego samo podpisanie umowy
dystrybucyjnej nie jest równoznaczne z udziałem w porozumieniu
antykonkurencyjnym. Nie jest wykluczone, że ZTS G. stosował praktyki
ograniczające konkurencję, ale nie stosował praktyki opisanej w decyzji RKR
32/2007.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jednolity tekst:
Dz.U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 ze zm., dalej jako ustawa) oraz art. 233 k.p.c.; art.
232 w związku z art. 382 k.p.c.; art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., art.
386 § 4 k.p.c.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania Prezes Urzędu
powołał się na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, potrzebę
3
wykładni przepisów budzących wątpliwości i wywołujących rozbieżności w
orzecznictwie sądów oraz oczywistą zasadność skargi kasacyjnej.
Jako zagadnienie prawne Prezes Urzędu wskazał problem „czy warunkiem
wystarczającym do stwierdzenia stosowania praktyki określonej w art. 5 ust. 1 pkt 1
ustawy tj. zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję polegającego na
pośrednim ustaleniu cen, jest wykazanie faktu zawarcia tego porozumienia poprzez
dowody bezpośrednie w postaci aneksów do umów dystrybucyjnych, ustalających
maksymalne rabaty do dalszej odsprzedaży towarów, czy też konieczne jest
wykazanie zawarcia tego porozumienia innymi okolicznościami, jak np. wiedzą
dystrybutorów o wysokości rabatów udzielonych innym dystrybutorom, wzajemnym
kontrolowaniem stosowania maksymalnych rabatów określonych w umowach
dystrybucyjnych?”.
Prezes Urzędu wskazał także na potrzebę wykładni przepisu art. 5 ust. 1 pkt
1 ustawy w zakresie kryteriów, jakie należy stosować przy wykładni pojęcia
porozumienia w kontekście zaistnienia porozumienia między przedsiębiorcą a
dystrybutorami produkowanych lub sprzedawanych przez niego towarów oraz
sposobu udowodnienia tego porozumienia. Prezes Urzędu zwrócił uwagę, że w
dotychczasowym orzecznictwie Sądu Apelacyjnego przyjęto, że zaistnienie
porozumienia ograniczającego konkurencję pomiędzy przedsiębiorcą a jego
dystrybutorami może nastąpić poprzez zawarcie umów dystrybucyjnych, aneksów
lub uzgodnień określających wysokość cen odsprzedaży. Stanowisko wyrażone zaś
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pozostaje w opozycji do dotychczasowej linii
orzeczniczej, ponieważ Sąd Apelacyjny przyjął, że zawarcie przez ZTS G. z
dystrybutorami wymienionymi w decyzji aneksów do umów dystrybucyjnych
ustalających maksymalne rabaty do dalszej odsprzedaży nie stanowi porozumienia
ograniczającego konkurencję w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Wyrok Sądu
Apelacyjnego opiera się zaś na ustaleniach Sądu Okręgowego, zgodnie z którymi
ZTS G. stosował wobec każdego z dystrybutorów indywidualną politykę cenową i
zawierał z nimi równolegle umowy dwustronne bez informowania o treści tych
umów pozostałych dystrybutorów.
Prezes Urzędu podnosi również, że skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona rażącym naruszeniem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy poprzez uznanie, że
4
zawarcie przez ZTS G. z dystrybutorami wymienionymi w decyzji aneksów do
umów dystrybucyjnych, ustalających maksymalne rabaty do dalszej odsprzedaży,
nie stanowi porozumienia ograniczającego konkurencję w rozumieniu art. 5 ust. 1
pkt 1 ustawy, mimo że okoliczność zawarcia tych aneksów jest bezsporna i została
wykazana dowodami bezpośrednimi.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezesa Urzędu wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia skargi do rozpoznania i zasądzenie kosztów
postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą
skarbową od pełnomocnictwa.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie kwalifikuje się do przyjęcia celem
merytorycznego rozpoznania.
Wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania został oparty na trzech
przesłankach z art. 3989
§ 1 k.p.c., to jest występowaniu w sprawie istotnego
zagadnienia prawnego (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.), potrzebie wykładni przepisu
wywołującego rozbieżności w orzecznictwie (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.) oraz
oczywistej zasadności skargi kasacyjnej (art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.), przy czym dla
wszystkich przesłanek uwzględnianych przez Sąd Najwyższy na etapie przedsądu
Prezes Urzędu powołał się na ten sam przepis: art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Z wniosku
o przyjęcie skargi Prezesa Urzędu do rozpoznania wynika zatem, że wykładnia
tego samego przepisu budzi wątpliwości interpretacyjne skutkujące powstaniem na
tle niniejszej sprawy istotnego zagadnienia prawnego; przepis ten jest rozbieżnie
interpretowany w orzecznictwie sądowym; a dodatkowo wyrok Sądu Apelacyjnego
jest w ewidentny sposób sprzeczny z oczywistą, nie budzącą żadnych wątpliwości
oraz jednoznaczną i utrwaloną wykładnią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Taka
ambisentencja uniemożliwia precyzyjne wyjaśnienie tych sprzeczności, przez co
uniemożliwia przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Odnosząc się do występowania w sprawie istotnego zagadnienia prawnego
należy przypomnieć, że w świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego
dotyczącego tej przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, o której
5
mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., twierdzenie o występowaniu istotnego
zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy przedstawiony problem
prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy a istnieją rozbieżne
poglądy w zakresie rozwiązania tego problemu, wynikające z odmiennej wykładni
przepisu konstruującego to zagadnienie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
9 sierpnia 2012 r., III SK 6/12 i cytowane tam orzecznictwo). Ponadto, pełnomocnik
skarżącego ma obowiązek przedstawienia odpowiedniego wywodu zbliżonego do
tego, jaki jest przyjęty przy przedstawieniu zagadnienia prawnego przez sąd
odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
6 listopada 2012 r., III SK 17/12 i cytowane tam orzecznictwo). Wywód ten powinien
uwzględniać dotychczasowy dorobek orzecznictwa i doktryny, a także wskazywać
w przekonywujący sposób, za pomocą odpowiedniej argumentacji jurydycznej,
preferowany przez powoda sposób rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego oraz
wykazującego wadliwość odmiennego rozwiązania sformułowanego problemu, w
szczególności przy wykorzystaniu zapatrywań prawnych wyrażonych przez Sąd
drugiej instancji.
W uzasadnieniu wniosku Prezesa Urzędu o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania ze względu na występowanie istotnego zagadnienia prawnego nie
przedstawiono żadnego wywodu prawnego spełniającego choćby w minimalnym
stopniu powyższe wymagania. Ograniczono się jedynie do przedstawienia
problemu prawnego. Dodatkowo zdefiniowany w skardze Prezesa Urzędu problem
prawny nie pozostaje w związku z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, który to przepis
ustanawia zakaz porozumień ograniczających konkurencję w odniesieniu do
porozumień cenowych. Chybione jest formułowanie na tle tego przepisu
zagadnienia prawnego dotyczącego środków dowodowych, za pomocą których
organ antymonopolowy może wykazywać zawarcie porozumienia.
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie zasługuje także na przyjęcie jej do
rozpoznania z uwagi na powołaną w niej potrzebę wykładni przepisów prawnych
budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie
(art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.). Jak już wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, powołując się na tę przesłankę skarżący ma obowiązek określenia
przepisów wymagających owej wykładni oraz wskazania poważnych wątpliwości
6
związanych ze stosowaniem tych przepisów wraz z podaniem doktrynalnego lub
orzeczniczego źródła tych wątpliwości lub rozbieżności w orzecznictwie sądów
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2012 r., III SK 17/12 i
cytowane tam orzecznictwo). Wątpliwości te (lub rozbieżności) należy opisać
wskazując dodatkowo argumenty, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych.
Dodatkowo należy przedstawić własną, odpowiednio uzasadnioną, propozycję
interpretacji powołanych przepisów, a także wpływ tej wykładni na rozstrzygnięcie
sprawy. Jednakże zasadniczą przesłanką, jaką należy wykazać w przypadku
powołania się na art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. jest występowanie orzeczniczych lub
doktrynalnych rozbieżności w wykładni przepisu, a nie w praktyce jego stosowania.
Z uzasadnienia wniosku o przyjęcie do rozpoznania skargi Prezesa Urzędu nie
wynika, by w orzecznictwie Sądu Apelacyjnego ujawniła się rozbieżność w
przedmiocie wykładni art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.
Brak również podstaw do uznania skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu za
oczywiście zasadną. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że
powołanie się na przesłankę z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. wymaga od skarżącego
sformułowania w uzasadnieniu wniosku odpowiednich wywodów potwierdzających
tę okoliczność. Skarga jest oczywiście uzasadniona wówczas, jeżeli zaskarżone nią
orzeczenie zapadło wskutek oczywistego naruszenia prawa, zaś oczywiste
naruszenie prawa powinno być rozumiane jako widoczna bez potrzeby
dokonywania pogłębionej analizy jurydycznej sprzeczność wykładni lub stosowania
prawa z jego brzmieniem albo powszechnie przyjętymi regułami interpretacji
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2012 r., III SK 34/11 i powołane
tam orzecznictwo).
Wniosek o przyjęcie do rozpoznania skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu nie
zawiera wywodu spełniającego powyższe wymogi. Prezes Urzędu poprzestał na
sformułowaniu tezy o rażącym naruszeniu przez Sąd II instancji art. 5 ust. 1 pkt 1
ustawy.
Uznając, iż Prezes Urzędu nie zdołał wykazać, że zachodzi potrzeba
rozpoznania jego skargi przez Sąd Najwyższy, z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. należało
orzec jak w sentencji.
7
Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego zostało z kolei oparte na
podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 w związku z §
13 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu, z uwzględnieniem opłaty od pełnomocnictwa w wysokości
17 zł.