Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KO 112/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący)
SSN Tomasz Artymiuk
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
Protokolant Teresa Jarosławska
w sprawie K. P. M.
skazanego z art. 148 § 2 pkt 2 k.k. w zb. z art. 275 § 1 w zw. z art. 11 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 11 kwietnia 2013 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 25 kwietnia 2007 r., sygn. akt […]
1. wznawia postępowanie zakończone wyrokiem Sądu
Apelacyjnego w […] z dnia 25 kwietnia 2007 r., w sprawie K. P.
M.;
2. uchyla w stosunku do K. P. M. wyrok Sądu Apelacyjnego z
dnia 25 kwietnia 2007 r., oraz częściowo zmieniony nim wyrok
Sądu Okręgowego w O. z dnia 15 listopada 2006 r., w części
dotyczącej kwalifikacji prawnej czynu z art. 148 § 2 pkt 2 k.k. w
zb. z art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz wymierzonej mu
za ten czyn kary i w tym zakresie przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w O.;
3. wydatkami postępowania wznowieniowego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 15 listopada 2006 r. K. P. M. został
uznany za winnego popełnienia w dniu 2 października 2005 r. w pobliżu J.,
2
wspólnie i w porozumieniu z A. M. A., zabójstwa kwalifikowanego z art. 148 § 2
pkt. 2 k.k. w zb. z art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za czyn ten, na
podstawie art. 148 § 2 pkt. 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k., został skazany na karę
dożywotniego pozbawienia wolności, z ograniczeniem – na mocy art. 77 § 2 k.k. –
prawa do skorzystania przezeń z warunkowego przedterminowego zwolnienia,
przez określenie, że może ono nastąpić nie wcześniej, niż po odbyciu 40 lat kary
pozbawienia wolności. A. A. został skazany, na podstawie art. 148 § 2 pkt. 2 kk w
zw. z art. 11 § 3 k.k., przy zastosowaniu art. 60 § 1 i § 6 pkt. 1 k.k., na karę 12 lat
pozbawienia wolności.
Wyrok wydany wobec A. A. uprawomocnił się bez jego zaskarżenia do Sądu
II instancji. Wniesiona zaś przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu
Okręgowego kasacja, na niekorzyść skazanego, została oddalona postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2007 r., sygn. akt III KK 245/07.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego został natomiast zaskarżony apelacją
obrońcy oskarżonego K. M. Po jej rozpoznaniu Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z
dnia 25 kwietnia 2007 r. zmienił zaskarżony co do niego wyrok jedynie w ten
sposób, że uchylił orzeczenie o ograniczeniu możliwości skorzystania przez
oskarżonego z warunkowego przedterminowego zwolnienia. Postanowieniem z
dnia 12 grudnia 2007 r., sygn. akt III KK 365/07, Sąd Najwyższy oddalił, jako
oczywiście bezzasadną, kasację wniesioną od wyroku Sądu Apelacyjnego przez
obrońcę K. M.
Obecnie, obrońca K. M. wystąpił z wnioskiem o wznowienie postępowania
zakończonego przytaczanym wyrokiem Sądu Apelacyjnego. Wniosek ten obrońca
oparł na podstawie art. 542 § 2 k.p.k. i powołał się, w jej uzasadnieniu, na wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009 r., sygn. akt P 11/08, którym
stwierdzono niekonstytucyjność art. 1 pkt. 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o
zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy
– Kodeks karny wykonawczy, nowelizującego brzmienie art. 148 § 2 k.k., skutkiem
czego przepis ten – będący podstawą skazania i wymierzenia oskarżonemu kary –
utracił moc. Wywodząc, że orzekające Sądy, rozstrzygając na tejże podstawie,
miały ograniczoną możliwość orzeczenia kary jedynie do kary dożywotniego
pozbawienia wolności lub kary 25 lat pozbawienia wolności – w sytuacji, gdy na
podstawie obecnie obowiązującej możliwe jest orzeczenie kary łagodniejszej od 25
3
lat pozbawienia wolności – wniósł o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w O.
W zajętym na piśmie stanowisku (pismo procesowe z dnia 4 marca 2013 r. i
jego sprostowanie z dnia 23 marca 2013 r.) prokurator Prokuratury Generalnej
poparł złożony wniosek o wznowienie postępowania i wniósł o uchylenie wyroków
Sądów obu instancji i przekazanie sprawy K. M., w części dotyczącej kwalifikacji
prawnej i podstawy wymiaru kary za przestępstwo zabójstwa, do ponownego
rozpoznania Sądowi I instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek o wznowienie postępowania zasługuje na uwzględnienie.
Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że K. P. M. został skazany za
kwalifikowane zabójstwo na podstawie art. 148 § 2 pkt. 2 k.k., w brzmieniu
ustalonym przepisem art. 1 pkt. 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy
– Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy – Kodeks karny
wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363). Przepis ten, modyfikujący (zawężający)
sankcje karne w typie przestępstwa z art. 148 § 2 k.k. jedynie do kary 25 lat
pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności, zaczął
obowiązywać od dnia 26 września 2005 r., zaś przypisane sprawcy zabójstwo
miało miejsce w dniu 2 października 2005 r.
Do prawomocnego skazania oskarżonego, na opisanej wyżej podstawie,
doszło w dniu 25 kwietnia 2007 r., a więc przed ogłoszeniem wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009 r. w sprawie P 11/08 (Dz. U. Nr 63, poz.
49; OTK – A 2009, nr 4, poz. 49), mocą którego stwierdzono niezgodność z
Konstytucją przywołanego powyżej przepisu art. 1 pkt. 15 cytowanej ustawy
nowelizacyjnej i skutkiem którego, przepis § 2 art. 148 k.k. utracił swą moc.
W tej sytuacji uznać należy, iż skoro wydane w sprawie orzeczenia Sądów
obu instancji zapadły na podstawie unormowania art. 148 § 2 pkt. 2 k.k., w
brzmieniu nadanym niekonstytucyjnym przepisem, to przesłanka wznowienia
postępowania na korzyść skazanego, określona przepisem art. 542 § 2 k.p.k.,
została spełniona. Jej stwierdzenie uzasadnia zatem otwarcie drogi do ponowienia
procesu, i to – co oczywiste – z zachowaniem dwuinstancyjnego modelu
postępowania.
Podkreślić wszakże trzeba, że niezasadne jest zgłoszone we wniosku
obrońcy żądanie uchylenia wyroków Sądów obu instancji w całości. Żądanie to
4
pozostaje zresztą w sprzeczności z uzasadnieniem wniosku o wznowienie
postępowania, w którym trafnie zauważono, iż konsekwencje prawne przywołanego
wyroku Trybunału Konstytucyjnego wiążą się z kwestią podstawy prawnej skazania
i wymiaru kary. W istocie też, nie sposób nie zauważyć, że omawiane orzeczenie
Trybunału w żadnym zakresie nie dotykało ani przesłanek odpowiedzialności karnej
za wymienione przestępstwo (sprawstwa, winy, kształtu znamion), ani też
procesowych gwarancji. Wskazywało ono na wadliwy tryb uchwalenia przepisu,
którym zawężono granice represji karnej za kwalifikowane typy zabójstwa, co
powoduje, iż eliminacja z porządku prawnego przepisu art. 148 § 2 k.k. oznacza
wyłącznie konieczność rozważenia na nowo oceny prawnej ustalonego zachowania
sprawcy na płaszczyźnie przepisu, który – w typie podstawowym zabójstwa –
przewiduje poszerzony katalog sankcji karnych (zob. także wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 lipca 2009 r., II KO 22/09, OSNKW 2009, z. 11, poz. 98).
W powyższym świetle jest jasne, że zakres wznowienia w niniejszej sprawie
ogranicza się wyłącznie do kwalifikacji prawnej przypisanej oskarżonemu K. M.
zbrodni oraz do wymierzonej mu za ten czyn kary. W takim też zakresie Sąd
Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i zmieniony nim wyrok Sądu
Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, orzekający Sąd powinien wykorzystać
zgromadzony materiał dowodowy i oparte na nim ustalenia faktyczne oraz na nowo
rozstrzygnąć o kwalifikacji prawnej rozważanego czynu i o wymiarze kary. Bez
wątpienia, zwiększony katalog sankcji za zbrodnię zabójstwa, przewidziany
przepisem art. 148 § 1 k.p.k., poszerza perspektywę spojrzenia na wymiar kary, i to
niezależnie od faktu, że w prawomocnie zakończonym postępowaniu wymierzono
oskarżonemu K. M. karę dożywotniego pozbawienia wolności. Wypada natomiast
zauważyć, że karę tę przewiduje również sankcja przepisu art. 148 § 1 k.k. Choć
zatem, co oczywiste, okoliczności stanowiące znamiona zabójstwa typu
kwalifikowanego nie będą miały znaczenia dla oceny prawnej zachowania
oskarżonego, to powinny być one poddane stosownej ocenie przy wymiarze kary
za tak przypisane przestępstwo.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.
5