Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 503/12
POSTANOWIENIE
Dnia 18 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku "P." Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w S.
przy uczestnictwie P. P. i P. K.
o wpis hipoteki przymusowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 18 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w S.
z dnia 14 czerwca 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
„P.” sp. z o.o. z siedzibą w S. wniosła o wpisanie na podstawie art. 47919a
k.p.c. w dziale IV księgi wieczystej nr […] - prowadzonej dla nieruchomości
gruntowej w miejscowości M. przy ul. W. 38, stanowiącej działki 277/2 i 277/18 -
hipoteki przymusowej w kwocie 200 000 zł jako zabezpieczenie należności objętej
wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 6 września 2011 r.
Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym postanowieniem z dnia 1 lutego
2012 r. oddalił wniosek, a Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 14 marca 2012 r.,
po rozpoznaniu skargi na czynność referendarza sądowego, oddalił wniosek.
Sąd Rejonowy uznał, że wniosek nie zasługuje na uwzględnienie. Z uwagi
na kognicję sądu wieczystoksięgowego przeszkodą do dokonania wpisu jest treść
działu II księgi wieczystej nr […], bowiem P. P. jest jedynie współwłaścicielem w
udziale 92 244/100 000 części tej nieruchomości, a w pozostałym udziale do
7 756/100 000 części jest nim właściciel lokalu nr 4 wyodrębnionego w księdze
wieczystej. Tymczasem „P.” sp. z o.o. w S. wnosiła o wpisanie hipoteki
przymusowej na całej nieruchomości. Sąd Rejonowy wskazał, że według art. 65
ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst:
Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.; dalej „u.k.w.h.”), hipoteką może być
obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela
oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności praw wymienionych
w ust. 2 pkt 1 i 2. Zgodnie z art. 6265
§ 1 k.p.c., o kolejności wniosku o wpis
rozstrzyga chwila wpływu wniosku do właściwego sądu. Wniosek z dnia 23 sierpnia
2011 r. (w wyniku jego rozpoznania doszło do wyodrębnienia lokalu, dla którego
prowadzona jest księga wieczysta nr […]) został wykonany w pierwszej kolejności.
Wpis uprawomocnił się. Przedmiotowy wniosek został zaś złożony w dniu
3 października 2011 r. jako kolejny wniosek o wpis w niniejszej księdze wieczystej,
a ponadto w dacie jego złożenia widniała wzmianka o pierwszym wniosku.
Wnioskodawca wniósł apelację od postanowienia Sądu Rejonowego.
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 14 czerwca 2012 r. oddalił apelację.
Podkreślił, że stosownie do art. 6268
§ 2 k.p.c. sąd wieczystoksięgowy jest
3
związany zakresem kognicji określonym w tym przepisie. Wniosek o wpis hipoteki
przymusowej pochodzi z dnia 3 października 2011 r. i został zmodyfikowany dnia
30 listopada 2011 r. W dniu 23 sierpnia 2011 r. wpłynął do Sądu wniosek dotyczący
wyodrębnienia z KW nr […] lokalu niemieszkalnego nr 4 i założenie dla tego lokalu
nowej księgi wieczystej, z jednoczesnym wpisem w dziale II własności na rzecz P.
K. oraz o wpis w KW nr […] współwłasności w udziale 7 756/100 000 części na
rzecz każdoczesnego właściciela lokalu nr 4. Do wniosku załączono zaświadczenie
Starosty P. z dnia 15 kwietnia 2011 r. o samodzielności lokalu. Brak było podstaw
do uznania umowy zawartej między P. P. a P. K. z dnia 18 sierpnia 2011 r. za
nieważną z uwagi na brak wymaganego zaświadczenia o samodzielności lokalu.
Poza tym wniosek o wyodrębnienie lokalu nr 4 został złożony w dniu 23 sierpnia
2011 r., a więc przed złożeniem wniosku o wpis hipoteki przymusowej.
Sąd wieczystoksięgowy był zatem obowiązany zachować kolejność wniosków
i w pierwszej kolejności rozpoznać wniosek z dnia 23 sierpnia 2011 r. i dopiero
później wniosek z dnia 3 października 2011 r. Z księgi wieczystej według stanu na
dzień złożenia wniosku wynika, że właścicielem nieruchomości był P. P., jednak
tylko w udziale 92 244/100 000 części, stąd żądanie wpisania hipoteki przymusowej
na całej nieruchomości należącej do uczestnika nie mogło zostać uwzględnione.
Sąd Okręgowy, związany treścią art. 6268
§ 1 k.p.c., nie może uczynić zadość
żądaniu wniosku, którego modyfikacja nastąpiła dopiero w apelacji, jest zatem
spóźniona.
Wnioskodawczyni wniosła skargę kasacyjną, w której zaskarżyła
postanowienie Sądu Okręgowego w całości, zarzucając naruszenie przepisów
postępowania, mianowicie art. 6268
§ 1 i 2 w związku z art. 6269
k.p.c. oraz art. 512
k.p.c. (w uzasadnieniu podstaw kasacyjnych powołano też art. 193 § 1 k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trafny jest podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut błędnej wykładni art.
6268
§ 1 i 2 w związku z art. 6269
k.p.c. polegającej na nieprawidłowym przyjęciu,
że związanie sądu granicami wniosku oznacza, iż może on dokonać jedynie wpisu
identycznego z treścią wniosku, natomiast w sytuacji, gdy wniosek zasługuje
na uwzględnienie jedynie w części, powinien zostać oddalony w całości.
4
Należy w związku z tym podkreślić, że w powołanym w skardze postanowieniu
z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 132/09 (niepubl.) Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż art.
6268
§ 1 k.p.c. stanowi, że wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego
granicach. Oznacza to, że sąd nie może dokonać wpisu z urzędu, jak też nie może
wyjść poza granice wniosku. Jednakże nie ma przeszkód do częściowego
uwzględnienia wniosku w sytuacji, w której zasadność wniosku została wykazana
dokumentami tylko w części. W sytuacji, w której wniosek o wpis hipoteki z tytułu jej
przejścia na dłużnika, który zaspokoił wierzyciela hipotecznego, co do części kwoty
w nim wymienionej został wykazany dokumentami, oddalenie tego wniosku
w całości narusza art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. i art. 97 u.k.w.h. Według zaś również
powołanego w skardze postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r.,
I CSK 83/11 (niepubl.), zgodnie z art. 65 ust. 1 u.k.w.h. hipoteką obciążyć można
nieruchomość, a w myśl art. 65 ust. 3 także ułamkową część nieruchomości, jeśli
stanowi udział współwłaściciela. Z tego wywodzi się, że w przypadku,
gdy nieruchomość jest przedmiotem własności jednego podmiotu albo przedmiotem
współwłasności łącznej, o charakterze bezudziałowym, obciążenie hipoteką
dotyczyć może tylko całej nieruchomości, natomiast gdy jest ona przedmiotem
współwłasności w częściach ułamkowych, hipoteką można obciążyć ułamkową
część nieruchomości, odpowiadającą całemu udziałowi współwłaściciela, a nie
jedynie części tego udziału. Przyjmuje się, że celem takiej regulacji jest unikanie
nadmiernej komplikacji obrotu prawnego. Dotyczy to w równym stopniu hipoteki
ustanawianej umową stron, jak i hipoteki przymusowej, przewidzianej w art. 109
ust. 1 u.k.w.h., którą wierzyciel może uzyskać na podstawie tytułu wykonawczego.
Z tego względu w razie żądania wpisu do księgi wieczystej hipoteki przymusowej,
mającej obciążać ułamkową część nieruchomości, stanowiącą udział we
współwłasności przysługujący dłużnikowi wskazanemu w tytule wykonawczym,
nie jest konieczne wskazywanie przez wnioskodawcę we wniosku o wpis wielkości
tego udziału.
Trafny jest również podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia
art. 512 k.p.c. w związku z powołanym w uzasadnieniu podstaw kasacyjnych art.
193 § 1 k.p.c. Skoro bowiem w postępowaniu nieprocesowym dopuszczalne jest
cofnięcie wniosku, gdy inni uczestnicy nie sprzeciwili się temu (art. 512 k.p.c.),
5
tym bardziej dotyczy to częściowego cofnięcia wniosku. Takie cofnięcie jest
niedopuszczalne w postępowaniu wieczystoksięgowym jedynie w sytuacji
określonej w art. 6265
k.p.c. Artykuł 193 § 1 k.p.c., dotyczący zmiany powództwa,
znajduje zaś odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym, w tym
także w postępowaniu wieczystoksięgowym. Przewidziane w art. 383 k.p.c.
ograniczenie zmiany powództwa w postępowaniu apelacyjnym nie znajduje
zastosowania w niniejszej sprawie.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1
k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
jw