Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 236/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku H. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 16 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 stycznia 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 24
stycznia 2012 r. oddalił apelację wnioskodawczyni H. C. od wyroku Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. z dnia 1 czerwca 2011
r., oddalającego jej odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia
11 maja 2010 r. odmawiającej przyznania jej prawa do emerytury z tytułu pracy w
warunkach szczególnych.
2
W sprawie tej ustalono, że urodzona 4 listopada 1954 r. wnioskodawczyni w
okresach od 1 czerwca 1974 r. do 29 lipca 1977 r., od 1 kwietnia 1978 r. do 28
lutego 1981 r. od 1 kwietnia 1981 r. do 20 listopada 1986 r. i od 17 września 1990 r.
do 31 grudnia 1998 r. była zatrudniona w PLL LOT S.A. w W. na stanowiskach:
kasjer lotniczy, starszy kasjer lotniczy i samodzielny kasjer lotniczy. Łącznie
wykazała 24 lata, 4 miesiące i 9 dni stażu pracy. Świadectwo pracy w szczególnych
warunkach z dnia 14 czerwca 2010 r. stwierdzało, że w okresie od 1 czerwca 1974
r. do 28 lutego 1999 r. wnioskodawczyni wykonywała stale i w pełnym wymiarze
prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia
przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, które wymienione zostały w
wykazie A dział XIV (poz. 5), stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U.
Nr 8, poz. 43 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983 r.) i
analogicznej pozycji wykazu do zarządzenia resortowego na stanowiskach: kasjera
lotniczego, starszego kasjera lotniczego lub samodzielnego kasjera lotniczego. W
okresie od stycznia 1991 r. do października 2004 r. wnioskodawczyni otrzymywała
dodatek szkodliwy jako odrębny składnik wynagrodzenia w oparciu o art. 27 Układu
Zbiorowego Pracy PLL LOT. W zakresach czynności wnioskodawczyni ujęto zapis
o obsłudze dalekopisu, a nie komputera. W 2007 r. otrzymała zaświadczenie
lekarskie o pracy w szkłach korekcyjnych do pracy przy monitorze. Monitory
komputerowe pojawiły się w 1979 r. lub w 1980 r. na lotnisku i w biurze miejskim we
Wrocławiu jako wyposażenie stanowisk pracy. Nie było osobnych sal rezerwacji
biletów. Wszystkie informacje o taryfach, rezerwacjach, lotach, przedsprzedaży i
sprzedaży, zawarte były w komputerze i widoczne na monitorze. Od pracy przy
monitorach odsunięto kobiety ciężarne, ponadto wprowadzono 5-minutowe przerwy
po każdej przepracowanej godzinie. Kasjerki same decydowały, jak korzystać z
prawa do przerwy, „zwykle wcześniej wychodziły do domu”. Poza włożeniem
pieniędzy do kasy i sporadycznymi przypadkami wypełniania biletów długopisem,
praca kasjerki polegała na stałym kontakcie z monitorem, na którym stale śledziły
informacje co do odwołania lotu, opóźnień, zmian taryf, a także depesze
informujące o nietypowym składzie osób, czy bagażu na pokładzie samolotu.
Wnioskodawczyni była zatrudniona jako kasjerka w grupie pracowników
administracyjno-biurowych. Dla tej grupy pracowników zatrudnienie przy obsłudze
3
monitora ekranowego oceniane jest na „małym poziomie ryzyka”. W opracowanym
przez Instytut Medycyny Pracy - Zakład Szkodliwości Fizycznych w Ł.
„Sprawozdaniu z kontroli stanowisk pracy operatorów wyświetlaczy i monitorów
ekranowych oraz wytyczne w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na tych
stanowiskach dla pomieszczeń PLL LOT w Warszawie” z dnia 18 września 1995 r.
wskazano, że „dla osób zdrowych dorosłych w normalnym stanie fizycznym praca
przy monitorach ekranowych nie jest szkodliwa, choć stwarza pewne uciążliwości
nadające się do wyeliminowania”.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że
wnioskodawczyni rozpoczęła pracę z komputerem od stycznia 1980 r., ponieważ
komputeryzacja w okresie wcześniejszym „nie była powszechna, a
wnioskodawczyni nie wykazała, by pracowała z tym urządzeniem wcześniej”.
Uzyskana od biegłej opinia, którą Sąd uznał za wystarczającą, nie dała podstaw do
przyjęcia, że praca wnioskodawczyni w spornym okresie była pracą w
szczególnych warunkach, bowiem „nie zostały spełnione wymogi przewidziane w
wykazie A działu XIV-tego poz. 5 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. i
zarządzeniu resortowym jako prace szczególnie obciążające narząd wzroku i
wymagające precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów
ekranowych”. Ponadto staż pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych,
przyjmując hipotetycznie, że w takich pracowała - można by było liczyć co najwyżej
od 1 stycznia 1980 r. (z przerwami na urlopy wychowawcze). Ponadto
wnioskodawczyni nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze pracy obciążającej
wzrok, bowiem oprócz przysługujących jej przerw w pracy „wykonywała czynności
liczenia i zdawania kasy, wystawiała ‘ręcznie’ bilety i prowadziła rutynowe rozmowy
z klientami”.
Rozpoznając apelację wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny uzupełnił ustalenia
Sądu pierwszej instancji. Wynikało z nich, że terminale rezerwacyjne używane w
spornym okresie były monitorami ekranowymi („urządzeniami pozwalającymi na
zdalną pracę z systemem komputerowym”). Były to urządzenia składające się z
klawiatury oraz ekranu, które pozwalały na pracę w trybie graficznym, z
koniecznością stosowania bardzo rozbudowanego systemu kodów. Podczas
korzystania z takiego terminala kasjer był skupiony przede wszystkim na
wprowadzaniu wymaganych kodów numerycznych i literowych. Monitory
kineskopowe używane w PLL LOT w spornym okresie również aktualnie są
4
użytkowane w pracy biurowej. Monitor ekranowy wytwarzał pola
elektromagnetyczne o małych natężeniach i powinien być ustawiony w odległości
60 cm od drugiego. „Precyzyjne widzenie szczegółów i barw przedmiotów
znajdujących się w środku pola widzenia jest tożsame z widzeniem dokładnym,
dobrym i wyraźnym. Odległość dobrego i wyraźnego widzenia jest to minimalna
odległość między przedmiotem a okiem, przy której przedmiot jest ostro widziany
bez wysiłku. Odległość dobrego widzenia nie jest stałą fizyczną, ponieważ nawet u
ludzi bez wad wzroku może przybierać różne wartości. Pomiar tej odległości dla
określonego człowieka polega na jego subiektywnej ocenie, a więc nie jest
precyzyjny. Praca z monitorem ekranowym pracownika biurowego lub kasjerki nie
wymaga precyzyjnego widzenia w takim samym zakresie, jak np. w kartografii”.
Wprawdzie wnioskodawczyni wykonywała pracę kasjerki z wykorzystaniem
monitora ekranowego, ale nie polegała ona na obsłudze monitorów ekranowych
przez operatorów, którzy wykonują „czynności wiązane z instalowaniem,
obsługiwaniem, regulowaniem, konserwowaniem, czyszczeniem lub
przemieszczaniem maszyny”. Tymczasem wnioskodawczyni wykonywała pracę
kasjera lotniczego przy użyciu monitora ekranowego jako narzędzia pracy. Ponadto
praca wnioskodawczyni przy systemach rezerwujących na stanowiskach
kasjerskich przy użyciu monitorów ekranowych wskazanych i określonych w piśmie
z dnia 29 sierpnia 2011 r. nie była pracą szczególnie obciążającą narząd wzroku i
wymagającą precyzyjnego widzenia.
Nie ma przeciwwskazań do zatrudnienia operatorów monitorów ekranowych
w razie stosowania przerw w pracy, niezbędnych „dla rekreacji wzroku”, które
powinny być stosowane w określonych odstępach czasu i sprawiają, że „w
normalnym stanie fizjologicznym praca przy monitorach ekranowych nie jest
szkodliwa”.
W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zaskarżyła wyrok w całości,
zarzucając naruszenie przepisów postępowania, a to art. 286 k.p.c. i art. 278 § 1
k.p.c. przez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z innego biegłego, mimo
składanych przez stronę merytorycznych zarzutów do wydanej w sprawie opinii
biegłej oraz odmiennych opinii mających charakter opinii prywatnych, które
wydawali biegli sądowi w sprawach o tym samym stanie faktycznym i prawnym.
Skarżąca wniosła o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ze względu na
rozbieżne orzecznictwo sądów, oparte na rozbieżnych opiniach biegłych. Wymaga
5
to wykładni budzącego znaczne wątpliwości przepisu, zawartego w poz. 5 działu
XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.,
przez wskazanie, „jaką pracę przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych
należy uznać za szczególnie obciążającą wzrok i wymagającą precyzyjnego
widzenia, a tym samym za pracę w warunkach szczególnych, a także co należy
rozumieć pod pojęciem ‘pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów
ekranowych’ oraz co należy rozumieć pod pojęciem ‘elektroniczny monitor
ekranowy”. Ponadto skarga jest oczywiście uzasadniona ze względu na rażące
naruszenie wskazanych przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ
na wynik sprawy. „Skoro w tym samym stanie faktycznym kilku biegłych sądowych
wydaje sprzeczne opinie, a wyłącznie od tych opinii zależy kwestia nabycia prawa
do emerytury, to Sąd miał obowiązek powołać kolejną opinię biegłego, a nawet
zespołu biegłych, czy też odpowiedniego Instytutu, a zakresem dodatkowych opinii
objąć także wyjaśnienie wzajemnych sprzeczności w opiniach wydanych w
poszczególnych sprawach”.
Skarżąca twierdziła, że pracowała przy obsłudze elektronicznego monitora
ekranowego od 1974 r., który „był sprzętem starej generacji, którego szkodliwość
oraz wpływ na wydolność i stan organizmu były nieporównanie większe niż
oddziaływanie współczesnych monitorów. Ze względu na konieczność stałego
wprowadzania długich i podobnych do siebie kodów, a także sczytywania informacji
podanych w małych tabelkach, bez możliwości powiększenia, wykonywana przez
nią obsługa monitora szczególnie obciążała wzrok i wymagała precyzyjnego
widzenia. Takie też musiało być ratio legis uregulowania zawartego w poz. 5, dział
Nr XIV wykazu A”.
W konsekwencji skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od organu
rentowego zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa
procesowego i opłaty skarbowej według norm przepisanych, a także o rozpoznanie
sprawy na rozprawie.
Sąd Najwyższy, zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym, ponieważ
sformułowane w niej zagadnienie prawne nie było istotne, ale uzależnione od
ustaleń faktycznych, bez potrzeby jurysdykcyjnego wyjaśnienia pojęcia: „praca przy
6
obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych” ani pojęcia „elektroniczny
monitor ekranowy”.
Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw.
Wstępnie i dla porządku Sąd Najwyższy wskazuje, że zgodnie z art. 39813
§
2 k.p.c. w postępowaniu kasacyjnym nie jest dopuszczalne powoływanie nowych
faktów i dowodów, w tym z opinii biegłych dopuszczonych i przeprowadzonych w
sprawach innych ubezpieczonych, o co wnosiła skarżąca w piśmie procesowym z
dnia 1 czerwca 2012 r., które zresztą nie były istotne ani pomocne przy
merytorycznym osądzie skargi kasacyjnej. W tej sytuacji Sąd Najwyższy jedynie
incydentalnie sygnalizował, że wzmożona ochrona pracy przy obsłudze monitorów
ekranowych dla celów emerytalnych była ustanowiona i obowiązywała ze względu
na prawno-medyczne kryterium szkodliwości lub uciążliwości wykonywania prac
szczególnie obciążających wzrok i wymagających precyzyjnego widzenia (poz. 5
Działu XIV wykazu A rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.). Wymagało to weryfikacji
spornego zatrudnienia skarżącej ze względu na szkodliwy lub uciążliwy charakter
prac przy obsłudze monitorów ekranowych odnoszonych do narządu wzroku i
wymagania precyzyjnego widzenia. Tymczasem powoływaną przez skarżącą
korzystną dla innych ubezpieczonych opinię w spornym zakresie wydał biegły „z
zakresu budownictwa, instalacji elektroenergetycznych, teletechnicznych i
automatyki”, który wywodził szczególny charakter zatrudnienia przy obsłudze
monitorów ekranowych nie tylko ze względu kryterium szkodliwego oddziaływania
na wzrok pracownika, ale także ze względu na obciążenie „układu ruchu, które
objawia się bólem mięśni (…), stanami zapalnymi stawów i zwyrodnieniem
kręgosłupa”, które nie były objęte normatywnym kryterium „optycznym”
szkodliwości lub uciążliwości pracy przy monitorach ekranowych w rozumieniu poz.
5 Działu XIV wykazu A rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., ograniczonym do
wykonywania prac obciążających wzrok lub wymagających precyzyjnego widzenia.
Sądy ubezpieczeń społecznych na mają jurysdykcyjnych kompetencji do
rozszerzania w drodze wykładni przepisów prawa normatywnie ustalonego
kryterium szkodliwego oddziaływania na wzrok pracownika zatrudnienia przy
obsłudze monitorów ekranowych na inne lub dalsze przyczyny, związane choćby z
występowaniem „pól elektrycznych lub elektromagnetycznych”, które mogły
7
potencjalnie szkodliwie oddziaływać na inne organy (niż narząd wzroku), przez
„duszności, dolegliwości sercowe, uczuleniowe lub zwyrodnieniowe”, bo te nie były
objęte normatywnym kryterium „optycznym” w rozumieniu poz. 5 Działu XIV wykazu
A rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Przy ścisłej wykładni tego wyjątkowego
(aktualnie już „temporalnego”) kryterium prac obciążających wzrok lub
wymagających precyzyjnego widzenia nie można pomijać tych opinii biegłych,
którzy wskazywali, że zatrudnianie pracowników administracyjno-biurowych przy
obsłudze monitorów ekranowym było i jest oceniane „na niskim poziomie ryzyka”
dla wzroku.
Zweryfikowanie przesłanek nabycia prawa do emerytury w niższym wieku
emerytalnym następuje w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w dacie
ubiegania się o to świadczenie. Skarżąca ubiegała się o nabycie prawa do
emerytury w niższym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ust. 1 ustawy o
emeryturach i rentach, który stanowi, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31
grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.
32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w
przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż
60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn. Zastosowanie tej regulacji szczególnej
jest obwarowane dalszymi wymaganiami, wynikającymi z „przepisów
dotychczasowych”, które nie poddają się wykładni rozszerzającej.
Według stosowanych do osądzenia rozpoznawanej sprawy „przepisów
dotychczasowych”, dla celów ustalenia spornych szczególnych uprawnień
emerytalnych, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważano
pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności
psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia i tylko w
podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk pracy ustalone na podstawie
dotychczasowych przepisów (art. 32 ust. 2 tej ustawy). W tym zakresie skarżąca
odwoływała się do pozycji 5 Działu XIV wykazu A rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.,
który uznawał za takie zatrudnienie - prace szczególnie obciążające wzrok i
wymagające precyzyjnego widzenia, w tym wykonywane przy obsłudze
elektronicznych monitorów ekranowych. Należało mieć na uwadze, że w spornych
okresach skarżąca wykonywała zatrudnienie na stanowiskach kasjera, starszego i
8
samodzielnego kasjera lotniczego, które były już nomenklaturowo odmienne od
zawodów, wykonywanych przez pracowników wykonujących stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy uciążliwe dla zdrowia zatrudnienie przy obsłudze
elektronicznych monitorów ekranowych. To, że skarżąca posługiwała się monitorem
ekranowym przy wykonywaniu pracy kasjerki nie jest stanem szczególnym lub
nadzwyczajnym, zwłaszcza w dobie niemal powszechnej komputeryzacji
rozmaitych stanowisk pracy. Praca z użyciem monitora ekranowego nie może być a
priori ani bezwarunkowo uznana za szczególne zatrudnienie, gdyż mogłoby to
prowadzić do nieuprawnionego stanowiska, że każdy pracownik korzystający z
monitora ekranowego nie tylko w pracy, ale najczęściej także powszechnie w innym
środowisku, byłby zatrudniony w szkodliwych warunkach pracy. Dlatego co do
zasady praca z użyciem komputera nie jest uznawana za zatrudnienie w
szczególnych warunkach dla celów emerytalnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 2 lutego 2012 r., I UK 118/11, dotychczas niepublikowany).
Podstawowym normatywnym założeniem i zarazem zasadniczym kryterium
ustalania uprawnień emerytalnych z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach
pracy mogą być tylko okresy zatrudnienia przy pracach o znacznej szkodliwości dla
zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności
psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Takiej
kwalifikacji prawnej podlega wyłącznie praca przy obsłudze elektronicznych
monitorów ekranowych, jeżeli szkodliwie oddziaływała na wzrok pracownika i
wymagała precyzyjnego widzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w wykazie prac
szkodliwych ustalonym na podstawie przepisów dotychczasowych. Odwołanie się
do przepisów dotychczasowych oznacza potrzebę uwzględnienia nie tylko regulacji
normatywnych w nich zawartych, ale także ugruntowanej ich wykładni. Ustalanie
prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym ze względu na wykonywanie w
pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, w
przypadkach wskazanych w obowiązujących wykazach prac w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (§ 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego
1983 r.), nie budziło kontrowersji. Przeciwnie, wymaganie świadczenia takich prac
stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy
nie wykraczało poza ustawowe upoważnienie do sprecyzowania w akcie
wykonawczym (w rozporządzeniu z 7 lutego 1983 r.) tego rodzaju warunków
szczególnego charakteru zatrudnienia, po których spełnieniu pracownikom
9
przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym. W takim stanie
normatywnym, tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu
pracy szczególnego zatrudnienia dla celów emerytalnych wymagały ustalenia
znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości prac
wymagających wysokiej „optycznej” sprawności psychofizycznej ze względu na
bezpieczeństwo własne, stan narządu wzroku i wymaganie precyzyjnego widzenia.
Taki warunek był spełniony, jeżeli pracownik stale i w pełnym wymiarze czasu
wykonywał szkodliwe lub uciążliwe prace szczególnie obciążające wzrok i
wymagających precyzyjnego widzenia. „Niestałe” świadczenie takiego uciążliwego
zatrudnienia wyklucza dopuszczalność uznania spornej pracy za świadczoną w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze już wskutek niespełnienia
warunku świadczenia takiego zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr
21-22, poz. 329). Tymczasem praca skarżącej na stanowiskach kasjerki polegała
nie tylko na obsłudze monitora ekranowego, ale wymagała ponadto rozmów z
klientami, w tym rozmów telefonicznych, liczenia pieniędzy za wystawione bilety lub
czynności zdawania utargu. Taka „mieszana” natura wykonywanych obowiązków
kasjerki wykluczała uznanie tej pracy za stałą obsługę monitora ekranowego,
zwłaszcza że uciążliwości spornej pracy były „kompensowane” przez używanie
filtrów ochronnych, okularów korekcyjnych do pracy z komputerem oraz korzystanie
z periodycznych (cogodzinnych) przerw w pracy.
Takie złożone okoliczności sprawy oznaczały, że warunek wykonywania
zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymagany dla nabycia
prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ust. 1 w
związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz.
353 ze zm.), miał umocowanie w przepisach dotychczasowych (art. 32 ust. 4 tej
ustawy), ale Sąd Apelacyjny był uprawniony do oceny, że okresy zatrudnienia
skarżącej na stanowiskach kasjerki, która nie wykonywała tego zatrudnienia
(obciążającego narząd wzroku i wymagającego precyzyjnego widzenia) w pełnym
wymiarze czasu pracy, nie są okresami pracy w szczególnych warunkach dla
potrzeb nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. Nie
wystarczało zatem samo posługiwanie się przez skarżącą w pracy monitorem
10
ekranowym już ze względu na „niestały” czas korzystania z tego urządzenia
elektronicznego. Sąd Najwyższy miał ponadto na uwadze to, że Sąd pierwszej
instancji wykazał, iż nawet przy uznaniu kwalifikowanego charakteru zatrudnienia
skarżącej na stanowiskach kasjera lotniczego, staż tej pracy z wykorzystaniem
monitora elektronicznego był niższy od 15-letniego okresu szczególnego
zatrudnienia ustawowo wymaganego do przyznania jej emerytury w niższym wieku
emerytalnym.
Powyższe prowadziło do wyrażenia poglądu, że praca kasjera lotniczego z
wykorzystaniem monitora ekranowego, której uciążliwości były „kompensowane”
przez stosowanie filtrów ochronnych, używanie okularów korekcyjnych do pracy
przy komputerze oraz cykliczne przerwy w jej świadczeniu (w celu „rekreacji
wzroku”), polegająca na wykonywaniu także innych czynności, które nie obciążały
narządu wzroku i nie wymagały precyzyjnego widzenia (np. w czasie rozmów z
klientami, pobierania i rozliczania środków pieniężnych za bilety lotnicze lub
zdawania utargu), nie wymagała stałego świadczenia tego uciążliwego zatrudnienia
w pełnym wymiarze czasu pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów
ekranowych, przeto okresy tej pracy nie podlegają uwzględnieniu do stażu pracy w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, koniecznego do nabycia
prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnych (art. 184 w związku z art. 32
ustawy o emeryturach i rentach w związku z § 2 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wielu emerytalnego pracowników
zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), tj. nie
stanowią zatrudnienia, o którym mowa w poz. 5 wykazu A działu XIV załącznika do
tego rozporządzenia. To, że niektórzy ubezpieczeni mogli na podstawie
prawomocnych wyroków sądowych uzyskać wcześniejsze uprawnienia emerytalne
z tytułu stażu pracy na stanowiskach kasjerów lotniczych, nie oznacza, że
skarżącej przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu
tego zatrudnienia, które nie miało szczególnego charakteru prawnego w rozumieniu
omówionych regulacji prawnych. W konsekwencji Sąd Najwyższy oddalił skargę
kasacyjną na podstawie art. 39814
k.p.c.