V CZ 107/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-07-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 107/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa T. R.
przeciwko A. R.
o rozwód,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie o kosztach, zawarte w punkcie drugim
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 kwietnia 2012 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że
a) nie obciąża pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego
b) przyznaje adw. A. K.-M. od Skarbu Państwa (Sądu
Okręgowego) kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł
podwyższoną o należny podatek od towarów i usług
tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi
z urzędu w postępowaniu apelacyjnym
2) nie obciąża pozwanego kosztami postępowania
zażaleniowego
3) przyznaje pełnomocnikom stron adw. A. K.-M. i adw. A. L.
od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego) kwoty po 120 (sto
dwadzieścia) zł podwyższone o należną stawkę podatku od
towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej stronom z urzędu.
Uzasadnienie
2
Pozwana A. R. wniosła zażalenie na postanowienie o kosztach
postępowania apelacyjnego zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13
kwietnia 2012 r. Postanowieniem tym Sąd Apelacyjny zasądził od niej na rzecz
powoda kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na
podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 108 ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych. W zażaleniu skarżąca zarzuciła naruszenie art.
102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i wniosła o zmianę zaskarżonego
orzeczenia przez odstąpienie od obciążania jej kosztami postępowania
apelacyjnego oraz zażaleniowego, jak również o zasądzenie na rzecz jej
pełnomocnika kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym
według norm przepisanych z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
pozwanej z urzędu. W odpowiedzi na zażalenie pozwanej powód wniósł o jego
oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto powód wniósł
o nieobciążanie go kosztami postępowania zażaleniowego oraz o przyznanie jego
pełnomocnikowi wynagrodzenia oraz zwrotu kosztów według norm przepisanych
i podwyższenie wynagrodzenia o stawkę podatku od towaru i usług.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawę do zastosowania art. 102 k.p.c. stanowią okoliczności sprawy
przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej
kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne. Art. 102 k.p.c.
nie konkretyzuje tych okoliczności, pozostawiając swobodę oceny sądowi
orzekającemu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r.,
IV CZ 155/11). Mogą nimi być zarówno fakty związane z samym procesem,
jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej czy stanu majątkowego stron.
Okoliczności te podlegają ocenie przede wszystkim z uwzględnieniem
zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
14 września 2012 r., I UZ 86/12, LEX nr 1228427). Zastosowania art. 102 k.p.c. nie
wyłącza bezzasadność złożonego środka zaskarżenia (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r., IV CZ 155/11, LEX nr 1238137), ponieważ
3
realizuje on zasadę słuszności, będąc odstępstwem od przewidzianej w art. 98 § 1
k.p.c. zasady orzekania o kosztach procesu zgodnie z jego wynikiem.
Decydując się na skorzystanie z tej wyjątkowej możliwości Sąd Apelacyjny miał
na uwadze położenie pozwanej. Pozwana znajduje się w wyjątkowo trudnej
sytuacji majątkowej oraz osobistej, spowodowanej ciężką chorobą dziecka, które
pozostaje pod jej opieką oraz własną niepełnosprawnością, ograniczającą nie tylko
możliwość zarobkowania, ale nawet wykonywania obowiązków rodzinnych.
Otrzymywane przez nią świadczenia są na minimalnym poziomie w porównaniu
z potrzebami i nie ma widoków na poprawę tego stanu rzeczy. Okoliczności
te w pełni uzasadniają zastosowanie art. 102 k.p.c.
Mając to na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 102 k.p.c. oraz art.
3941
§ 3 w związku z art. 39816
k.p.c., zmienił zaskarżone postanowienie,
odstępując od obciążenia pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego.
Mimo uwzględnienia zażalenia pozwanej Sąd Najwyższy nie obciążył
powoda kosztami postępowania zażaleniowego, którego sytuacja życiowa
i materialna również jest bardzo trudna.
Ponieważ obie strony korzystają w procesie z pomocy udzielonej przez
fachowych pełnomocników z urzędu, należało na podstawie § 19 i § 20 w związku
z § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163,
poz. 1348) przyznać pełnomocnikom stosowne wynagrodzenie za udzieloną pomoc
prawną. Rozmiar tego wynagrodzenia ustalony został przy uwzględnieniu
przedmiotu postępowania przed Sądem Apelacyjnym, którym były jedynie kwestie
opiekuńcze.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa T. R.
przeciwko A. R.
o rozwód,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia pozwanej na postanowienie o kosztach, zawarte w punkcie drugim
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 13 kwietnia 2012 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że
a) nie obciąża pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego
b) przyznaje adw. A. K.-M. od Skarbu Państwa (Sądu
Okręgowego) kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł
podwyższoną o należny podatek od towarów i usług
tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi
z urzędu w postępowaniu apelacyjnym
2) nie obciąża pozwanego kosztami postępowania
zażaleniowego
3) przyznaje pełnomocnikom stron adw. A. K.-M. i adw. A. L.
od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego) kwoty po 120 (sto
dwadzieścia) zł podwyższone o należną stawkę podatku od
towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej stronom z urzędu.
Uzasadnienie
2
Pozwana A. R. wniosła zażalenie na postanowienie o kosztach
postępowania apelacyjnego zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13
kwietnia 2012 r. Postanowieniem tym Sąd Apelacyjny zasądził od niej na rzecz
powoda kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na
podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 108 ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych. W zażaleniu skarżąca zarzuciła naruszenie art.
102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i wniosła o zmianę zaskarżonego
orzeczenia przez odstąpienie od obciążania jej kosztami postępowania
apelacyjnego oraz zażaleniowego, jak również o zasądzenie na rzecz jej
pełnomocnika kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym
według norm przepisanych z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
pozwanej z urzędu. W odpowiedzi na zażalenie pozwanej powód wniósł o jego
oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto powód wniósł
o nieobciążanie go kosztami postępowania zażaleniowego oraz o przyznanie jego
pełnomocnikowi wynagrodzenia oraz zwrotu kosztów według norm przepisanych
i podwyższenie wynagrodzenia o stawkę podatku od towaru i usług.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawę do zastosowania art. 102 k.p.c. stanowią okoliczności sprawy
przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej
kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne. Art. 102 k.p.c.
nie konkretyzuje tych okoliczności, pozostawiając swobodę oceny sądowi
orzekającemu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r.,
IV CZ 155/11). Mogą nimi być zarówno fakty związane z samym procesem,
jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej czy stanu majątkowego stron.
Okoliczności te podlegają ocenie przede wszystkim z uwzględnieniem
zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
14 września 2012 r., I UZ 86/12, LEX nr 1228427). Zastosowania art. 102 k.p.c. nie
wyłącza bezzasadność złożonego środka zaskarżenia (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 10 maja 2012 r., IV CZ 155/11, LEX nr 1238137), ponieważ
3
realizuje on zasadę słuszności, będąc odstępstwem od przewidzianej w art. 98 § 1
k.p.c. zasady orzekania o kosztach procesu zgodnie z jego wynikiem.
Decydując się na skorzystanie z tej wyjątkowej możliwości Sąd Apelacyjny miał
na uwadze położenie pozwanej. Pozwana znajduje się w wyjątkowo trudnej
sytuacji majątkowej oraz osobistej, spowodowanej ciężką chorobą dziecka, które
pozostaje pod jej opieką oraz własną niepełnosprawnością, ograniczającą nie tylko
możliwość zarobkowania, ale nawet wykonywania obowiązków rodzinnych.
Otrzymywane przez nią świadczenia są na minimalnym poziomie w porównaniu
z potrzebami i nie ma widoków na poprawę tego stanu rzeczy. Okoliczności
te w pełni uzasadniają zastosowanie art. 102 k.p.c.
Mając to na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 102 k.p.c. oraz art.
3941
§ 3 w związku z art. 39816
k.p.c., zmienił zaskarżone postanowienie,
odstępując od obciążenia pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego.
Mimo uwzględnienia zażalenia pozwanej Sąd Najwyższy nie obciążył
powoda kosztami postępowania zażaleniowego, którego sytuacja życiowa
i materialna również jest bardzo trudna.
Ponieważ obie strony korzystają w procesie z pomocy udzielonej przez
fachowych pełnomocników z urzędu, należało na podstawie § 19 i § 20 w związku
z § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163,
poz. 1348) przyznać pełnomocnikom stosowne wynagrodzenie za udzieloną pomoc
prawną. Rozmiar tego wynagrodzenia ustalony został przy uwzględnieniu
przedmiotu postępowania przed Sądem Apelacyjnym, którym były jedynie kwestie
opiekuńcze.
jw