IV CZ 155/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:17-01-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 155/11
POSTANOWIENIE
Dnia 10 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa J. O., K. O. i P. O.
przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W.
o odszkodowanie i rentę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 maja 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 7 października 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Powodowie w związku ze śmiercią S. O. – odpowiednio męża i ojca
powodów - i znacznym pogorszeniem ich sytuacji życiowej żądali zasądzenia od
pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W.: J. O. 45.000 zł
tytułem odszkodowania i po 800 zł miesięcznie tytułem renty, natomiast K. i P. O.
po 25.000 zł każde z nich tytułem odszkodowania i po 1.000 zł miesięcznie każde z
nich tytułem renty. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powodów
odszkodowania w wysokości: 25.000 zł na rzecz J. O. oraz po 10.000 zł na rzecz K.
O. i P. O. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2010 r., Sąd Okręgowy oddalił apelację
powodów, w której żądali oni podwyższenia zasądzonych na ich rzecz kwot oraz
nie obciążył ich kosztami postępowania apelacyjnego. Orzeczenie w zakresie
kosztów postępowania odwoławczego zostało uchylone postanowieniem Sądu
Najwyższego. Po ponownym rozpoznaniu sprawy, w tym zakresie, Sąd Okręgowy,
postanowieniem z dnia 7 października 2011 r., nie obciążył powodów kosztami
postępowania za instancję odwoławczą. Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił
art. 102 k.p.c., zastosowany ze względu na sytuację majątkową i osobistą powodów
oraz specyfikę sprawy. Roszczenia dochodzone przez powodów miały za zadanie
zrekompensować szkody majątkowe, jakich powodowie doznali w związku ze
śmiercią męża i ojca. Roszczenia odszkodowawcze dochodzone w oparciu o art.
446 § 3 k.c. dotyczącą szeroko pojmowanych szkód majątkowych, często
nieuchwytnych i trudnych do wyliczenia, szkód pieniężnie niewymiernych.
Okoliczność wniesienia przez powodów apelacji, która została oddalona, nie może
automatycznie pociągać za sobą sankcji polegającej na ponoszeniu kosztów za
drugą instancję i wyeliminowaniu możliwości zastosowania art. 102 k.p.c. Sąd miał
także na względzie trudną sytuację majątkową powodów, z których jedynie K. O.
pracuje zawodowo za wynagrodzenie 2.900 zł brutto i pomaga finansowo matce i
bratu. Źródłem utrzymania J. O. i P. O. jest renta w wysokości 150 zł miesięcznie.
J. O. była ponadto do 6 czerwca 2010 r. zatrudniona jako stażysta za
wynagrodzeniem 840 zł brutto, zaś P. O., jako student, otrzymuje stypendium
socjalne w wysokości 625 zł. Gospodarstwo rolne, uprawiane przez S. O., po jego
śmierci zostało wydzierżawione przez J. O., która postawiła sobie tylko 86 arów. W
3
związku z podjęciem studiów przez syna J. O. zaciągnęła kredyt w kwocie 4.000 zł i
sprzedała jałówkę. Kredyt ten spłaca z dopłat unijnych, które wyniosły 1.000 zł
rocznie.
Od powyższego postanowienia zażalenie wniósł pozwany, który zaskarżył
je w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie na rzecz pozwanego
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w wysokości 2.400 zł od powódki J. O.
oraz po 1.200 zł od powodów K. O. i P. O., zgodnie z wynikiem postępowania
apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W art. 102 k.p.c. ustawodawca dopuścił możliwość odstąpienia od
przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady orzekania o kosztach procesu zgodnie
z jego wynikiem w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Zastosowanie art. 102
k.p.c. powinno mieć miejsce wówczas, gdy za tym przemawiają zasady słuszności.
Art. 102 k.p.c. nie określa żadnych okoliczności, czy przesłanek uzasadniających
jego zastosowanie. Z tego względu każdorazowo do sądu orzekającego należy
ocena, czy zachodzą przesłanki uzasadniające zastosowanie tego przepisu.
Za jego zastosowaniem mogą przemawiać zarówno okoliczności leżące poza
obszarem postępowania cywilnego, np. odnoszące się do sytuacji osobistej bądź
majątkowej strony, jak również ściśle związane z tym postępowaniem, jak rodzaj
dochodzonego roszczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia
2011 r., I CZ 26/11, Lex nr 1101325). Ocena podstaw do zastosowania art. 102
k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego, z tej przyczyny
ingerencja w to uprawnienie sądu wyższej instancji może mieć wyjątkowo
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2010 r., II PK 359/09, Lex nr 603828
oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 1 czerwca 2011 r., II CZ 24/11,
Lex nr 846568, z dnia 30 września 2011 r., III PZ 6/11, Lex nr 1101330, z dnia
19 października 2011 r., II CZ 68/11, Lex nr 1044004). Taka sytuacja nie zachodzi
w odniesieniu do postanowienia zaskarżonego zażaleniem. Wskazane przez Sąd
Okręgowy okoliczności wskazywały na wyjątkowo trudną sytuację majątkową
oraz osobistą powodów spowodowaną śmiercią S. O., co jest jedną z okoliczności,
która może uzasadniać zastosowanie art. 102 k.p.c. Również rodzaj dochodzonych
4
przez powodów roszczeń, wynikających z art. 446 § 3 k.c., trudnych do prostego,
„schematycznego” obliczenia, mógł uzasadniać zastosowanie zasady słuszności do
rozliczenia kosztów postępowania apelacyjnego. O wyłączeniu zastosowania art.
102 k.p.c. nie przesądza samodzielnie okoliczność, że apelacja powodów złożona
od niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji została
oddalona jako bezzasadna.
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 10 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa J. O., K. O. i P. O.
przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W.
o odszkodowanie i rentę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 maja 2012 r.,
zażalenia strony pozwanej
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 7 października 2011 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Powodowie w związku ze śmiercią S. O. – odpowiednio męża i ojca
powodów - i znacznym pogorszeniem ich sytuacji życiowej żądali zasądzenia od
pozwanego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w W.: J. O. 45.000 zł
tytułem odszkodowania i po 800 zł miesięcznie tytułem renty, natomiast K. i P. O.
po 25.000 zł każde z nich tytułem odszkodowania i po 1.000 zł miesięcznie każde z
nich tytułem renty. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powodów
odszkodowania w wysokości: 25.000 zł na rzecz J. O. oraz po 10.000 zł na rzecz K.
O. i P. O. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2010 r., Sąd Okręgowy oddalił apelację
powodów, w której żądali oni podwyższenia zasądzonych na ich rzecz kwot oraz
nie obciążył ich kosztami postępowania apelacyjnego. Orzeczenie w zakresie
kosztów postępowania odwoławczego zostało uchylone postanowieniem Sądu
Najwyższego. Po ponownym rozpoznaniu sprawy, w tym zakresie, Sąd Okręgowy,
postanowieniem z dnia 7 października 2011 r., nie obciążył powodów kosztami
postępowania za instancję odwoławczą. Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił
art. 102 k.p.c., zastosowany ze względu na sytuację majątkową i osobistą powodów
oraz specyfikę sprawy. Roszczenia dochodzone przez powodów miały za zadanie
zrekompensować szkody majątkowe, jakich powodowie doznali w związku ze
śmiercią męża i ojca. Roszczenia odszkodowawcze dochodzone w oparciu o art.
446 § 3 k.c. dotyczącą szeroko pojmowanych szkód majątkowych, często
nieuchwytnych i trudnych do wyliczenia, szkód pieniężnie niewymiernych.
Okoliczność wniesienia przez powodów apelacji, która została oddalona, nie może
automatycznie pociągać za sobą sankcji polegającej na ponoszeniu kosztów za
drugą instancję i wyeliminowaniu możliwości zastosowania art. 102 k.p.c. Sąd miał
także na względzie trudną sytuację majątkową powodów, z których jedynie K. O.
pracuje zawodowo za wynagrodzenie 2.900 zł brutto i pomaga finansowo matce i
bratu. Źródłem utrzymania J. O. i P. O. jest renta w wysokości 150 zł miesięcznie.
J. O. była ponadto do 6 czerwca 2010 r. zatrudniona jako stażysta za
wynagrodzeniem 840 zł brutto, zaś P. O., jako student, otrzymuje stypendium
socjalne w wysokości 625 zł. Gospodarstwo rolne, uprawiane przez S. O., po jego
śmierci zostało wydzierżawione przez J. O., która postawiła sobie tylko 86 arów. W
3
związku z podjęciem studiów przez syna J. O. zaciągnęła kredyt w kwocie 4.000 zł i
sprzedała jałówkę. Kredyt ten spłaca z dopłat unijnych, które wyniosły 1.000 zł
rocznie.
Od powyższego postanowienia zażalenie wniósł pozwany, który zaskarżył
je w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie na rzecz pozwanego
zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w wysokości 2.400 zł od powódki J. O.
oraz po 1.200 zł od powodów K. O. i P. O., zgodnie z wynikiem postępowania
apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W art. 102 k.p.c. ustawodawca dopuścił możliwość odstąpienia od
przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady orzekania o kosztach procesu zgodnie
z jego wynikiem w wypadkach szczególnie uzasadnionych. Zastosowanie art. 102
k.p.c. powinno mieć miejsce wówczas, gdy za tym przemawiają zasady słuszności.
Art. 102 k.p.c. nie określa żadnych okoliczności, czy przesłanek uzasadniających
jego zastosowanie. Z tego względu każdorazowo do sądu orzekającego należy
ocena, czy zachodzą przesłanki uzasadniające zastosowanie tego przepisu.
Za jego zastosowaniem mogą przemawiać zarówno okoliczności leżące poza
obszarem postępowania cywilnego, np. odnoszące się do sytuacji osobistej bądź
majątkowej strony, jak również ściśle związane z tym postępowaniem, jak rodzaj
dochodzonego roszczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia
2011 r., I CZ 26/11, Lex nr 1101325). Ocena podstaw do zastosowania art. 102
k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego, z tej przyczyny
ingerencja w to uprawnienie sądu wyższej instancji może mieć wyjątkowo
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2010 r., II PK 359/09, Lex nr 603828
oraz postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 1 czerwca 2011 r., II CZ 24/11,
Lex nr 846568, z dnia 30 września 2011 r., III PZ 6/11, Lex nr 1101330, z dnia
19 października 2011 r., II CZ 68/11, Lex nr 1044004). Taka sytuacja nie zachodzi
w odniesieniu do postanowienia zaskarżonego zażaleniem. Wskazane przez Sąd
Okręgowy okoliczności wskazywały na wyjątkowo trudną sytuację majątkową
oraz osobistą powodów spowodowaną śmiercią S. O., co jest jedną z okoliczności,
która może uzasadniać zastosowanie art. 102 k.p.c. Również rodzaj dochodzonych
4
przez powodów roszczeń, wynikających z art. 446 § 3 k.c., trudnych do prostego,
„schematycznego” obliczenia, mógł uzasadniać zastosowanie zasady słuszności do
rozliczenia kosztów postępowania apelacyjnego. O wyłączeniu zastosowania art.
102 k.p.c. nie przesądza samodzielnie okoliczność, że apelacja powodów złożona
od niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji została
oddalona jako bezzasadna.
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.