II CSK 570/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-08-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 570/12
POSTANOWIENIE
Dnia 26 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku G. - Spółki Akcyjnej w W.
przy uczestnictwie "B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" -
Spółki komandytowej w S.
o wpis hipoteki umownej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w S.
z dnia 27 czerwca 2012 r., sygn. akt [..],
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w S. postanowieniem z dnia 2 marca 2012 r. - uwzględniając
skargę uczestnika postępowania B. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki
komandytowej - uchylił wpis hipoteki umownej do kwoty 1.261.450,26 zł, dokonany
w dniu 13 stycznia 2012 r. przez referendarza sądowego w księdze wieczystej
nr […] na rzecz wnioskodawczyni G. Spółki Akcyjnej i oddalił wniosek.
Sąd Okręgowy w S. postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
apelację wnioskodawczyni od powyższego orzeczenia, podzielając ocenę Sądu
Rejonowego, że dokonaniu wpisu sprzeciwia się rozbieżność między treścią
wniosku i oświadczeń wnioskodawcy oraz właściciela nieruchomości objętej księgą
wieczystą nr […], złożonych na podstawie art. 95 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze
zm., dalej: „pr. bank.”), a treścią wymienionej księgi. Żądanie dokonania wpisu
hipoteki oraz wzmiankowane oświadczenia dotyczą nieruchomości - mającej
urządzoną księgę wieczystą nr […] - o powierzchni 11462 m2
, składającej się z
dziesięciu działek oznaczonych konkretnymi numerami geodezyjnymi. Tymczasem
w chwili złożenia wniosku nieruchomość objęta tą księgą miała powierzchnię
0,9795 ha i składała się z ośmiu działek, gdyż działki oznaczone numerami 24/51 i
24/52 zostały odłączone do innych ksiąg wieczystych. W takiej sytuacji - w ocenie
Sądu Okręgowego - błędna treść żądania wniosku uniemożliwia jego uwzględnienie
(art. 6269
k.p.c.).
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie określonej w art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c., wnioskodawczyni zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 65 § 1 k.c.
w związku z art. 6268
§ 1, 2 i 5 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie
polegające na uznaniu, że między treścią wniosku oraz załączonych do nich
dokumentów a treścią księgi wieczystej zachodzi niezgodność uniemożliwiająca
dokonanie wpisu.
Powołując się na tak ujętą podstawę kasacyjną, skarżąca wniosła
o uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego oraz poprzedzającego go
3
postanowienia Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie obu tych orzeczeń
i utrzymanie w mocy postanowienia referendarza sądowego z dnia 13 stycznia
2012 r. w przedmiocie wpisu hipoteki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skardze kasacyjnej nie można odmówić słuszności.
Zgodnie z art. 6268
§ 1 k.p.c., wpis do księgi wieczystej dokonywany jest
jedynie na wniosek i w jego granicach. Stosownie zaś do art. 6268
§ 2 k.p.c.,
rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych
do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd Okręgowy, odwołując się
do tych zasad, prawidłowo uznał, że sąd wieczystoksięgowy nie może dokonać
wpisu z urzędu, jak też nie może wyjść poza granice wniosku. Trafnie też zauważył,
że rozbieżność między treścią wniosku o wpis i załączonych do niego dokumentów
a treścią księgi wieczystej może stanowić przeszkodę do wpisu (art. 6269
k.p.c.).
Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zasadności rozpoznanego wniosku o wpis
hipoteki przez pryzmat przytoczonych przepisów budzi jednak - co trafnie zarzuciła
skarżąca - istotne zastrzeżenia.
Punktem wyjścia do przeprowadzenia takiej oceny musi być prawidłowe
zidentyfikowanie żądania zawartego we wniosku. Wnioskodawczyni
wskazała, że domaga się wpisu hipoteki na nieruchomości objętej
księgą wieczystą nr […]. Do wniosku załączyła dokumenty przewidziane w art. 95
pr. bank., w tym oświadczenie jedynego właściciela
nieruchomości o ustanowieniu hipoteki na rzecz wnioskodawczyni. Wynikało
z nich, że nieruchomość została opisana według stanu faktycznego z daty
ustanowienia hipoteki; w chwili złożenia wniosku wymieniona nieruchomość
miała już mniejszą powierzchnię i nie obejmowała dwóch działek przeniesionych
do innej księgi wieczystej. Nie ulega wątpliwości, że w takiej sytuacji sąd
wieczystoksięgowy powinien dokonać wykładni treści zgłoszonego żądania
na podstawie całokształtu okoliczności i przedstawionych dokumentów.
Jeśli stwierdzona rozbieżność istotnie wzbudziła wątpliwości sądu co do
tożsamości nieruchomości opisanej w księdze wieczystej ze wskazaną we wniosku,
4
to nie było przeszkód do ich usunięcia na podstawie art. 130 § 1 zdanie drugie
k.p.c., gdyż przepis ten w związku z art. 13 § 2 k.p.c., znajduje zastosowanie
w postępowaniu wieczystoksięgowym (zob. postanowienia Sądu Najwyższego:
z dnia 15 marca 2007 r., II CSK 517/06, niepubl. oraz z dnia 4 marca 2011 r., I CSK
453/10, niepubl.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że art. 6268
§ 2 k.p.c.
nie może być rozumiany w sposób sprowadzający rolę sądu w postępowaniu
wieczystoksięgowym do realizacji wyłącznie funkcji rejestracyjno-ewidencyjnych.
Określony w nim zakres kognicji wyklucza wprawdzie przeprowadzanie
jakichkolwiek własnych dowodów i dokonywania na ich podstawie własnych
ustaleń, nie stoi to jednak na przeszkodzie wyjaśnieniu i sprawdzeniu poprawności
danych pochodzących z ewidencji gruntów i budynków (zob. postanowienie SN
z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 265/04, niepubl.). Wskazuje się również, że sąd
wieczystoksięgowy jest uprawniony do przeprowadzenia oceny skuteczności
materialnoprawnej umowy stanowiącej podstawę żądania dokonania wpisu (zob.
m.in. postanowienia: z dnia 30 września 2009 r., V CSK 63/09, niepubl. i z dnia
23 listopada 2011 r., IV CSK 123/11, niepubl.) oraz że nie ma przeszkód do
częściowego uwzględnienia wniosku w sytuacji, w której jego zasadność została
wykazana dokumentami nie w pełnym zakresie (zob. postanowienie z dnia
2 grudnia 2009 r., I CSK 132/09, niepubl.).
Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, co do skuteczności ustanowienia
hipoteki objętej wnioskiem. Gdyby zatem - po dokonaniu prawidłowej wykładni
żądania wnioskodawczyni - okazało się, że zmierza ono do obciążenia hipoteką
działek nie wchodzących w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą nr […],
wskazaną we wniosku i załączonych do niego dokumentach, to okoliczność ta nie
sprzeciwiałaby się częściowemu uwzględnieniu wniosku.
Na marginesie należy zauważyć, że zapatrywanie Sądu Okręgowego,
które legło u podstaw zaskarżonego postanowienia, w istocie uniemożliwia
wnioskodawczyni uzyskanie wpisu do księgi wieczystej skutecznie ustanowionej
hipoteki. Gdyby we wniosku o wpis nieruchomość została opisana w sposób
odpowiadający stanowi (opisowi) ujawnionemu w księdze wieczystej, to - kierując
5
się tokiem rozumowania Sądu Okręgowego - należałoby stwierdzić, że między
treścią wniosku a dokumentami mającymi stanowić podstawę wpisu istnieje
rozbieżność uniemożliwiająca jego dokonanie.
Z tych przyczyn, nie mogąc skutecznie odeprzeć zarzutu podniesionego
w skardze kasacyjnej, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w związku
z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 26 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku G. - Spółki Akcyjnej w W.
przy uczestnictwie "B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" -
Spółki komandytowej w S.
o wpis hipoteki umownej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w S.
z dnia 27 czerwca 2012 r., sygn. akt [..],
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w S. postanowieniem z dnia 2 marca 2012 r. - uwzględniając
skargę uczestnika postępowania B. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki
komandytowej - uchylił wpis hipoteki umownej do kwoty 1.261.450,26 zł, dokonany
w dniu 13 stycznia 2012 r. przez referendarza sądowego w księdze wieczystej
nr […] na rzecz wnioskodawczyni G. Spółki Akcyjnej i oddalił wniosek.
Sąd Okręgowy w S. postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
apelację wnioskodawczyni od powyższego orzeczenia, podzielając ocenę Sądu
Rejonowego, że dokonaniu wpisu sprzeciwia się rozbieżność między treścią
wniosku i oświadczeń wnioskodawcy oraz właściciela nieruchomości objętej księgą
wieczystą nr […], złożonych na podstawie art. 95 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze
zm., dalej: „pr. bank.”), a treścią wymienionej księgi. Żądanie dokonania wpisu
hipoteki oraz wzmiankowane oświadczenia dotyczą nieruchomości - mającej
urządzoną księgę wieczystą nr […] - o powierzchni 11462 m2
, składającej się z
dziesięciu działek oznaczonych konkretnymi numerami geodezyjnymi. Tymczasem
w chwili złożenia wniosku nieruchomość objęta tą księgą miała powierzchnię
0,9795 ha i składała się z ośmiu działek, gdyż działki oznaczone numerami 24/51 i
24/52 zostały odłączone do innych ksiąg wieczystych. W takiej sytuacji - w ocenie
Sądu Okręgowego - błędna treść żądania wniosku uniemożliwia jego uwzględnienie
(art. 6269
k.p.c.).
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie określonej w art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c., wnioskodawczyni zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 65 § 1 k.c.
w związku z art. 6268
§ 1, 2 i 5 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie
polegające na uznaniu, że między treścią wniosku oraz załączonych do nich
dokumentów a treścią księgi wieczystej zachodzi niezgodność uniemożliwiająca
dokonanie wpisu.
Powołując się na tak ujętą podstawę kasacyjną, skarżąca wniosła
o uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego oraz poprzedzającego go
3
postanowienia Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie obu tych orzeczeń
i utrzymanie w mocy postanowienia referendarza sądowego z dnia 13 stycznia
2012 r. w przedmiocie wpisu hipoteki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skardze kasacyjnej nie można odmówić słuszności.
Zgodnie z art. 6268
§ 1 k.p.c., wpis do księgi wieczystej dokonywany jest
jedynie na wniosek i w jego granicach. Stosownie zaś do art. 6268
§ 2 k.p.c.,
rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych
do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd Okręgowy, odwołując się
do tych zasad, prawidłowo uznał, że sąd wieczystoksięgowy nie może dokonać
wpisu z urzędu, jak też nie może wyjść poza granice wniosku. Trafnie też zauważył,
że rozbieżność między treścią wniosku o wpis i załączonych do niego dokumentów
a treścią księgi wieczystej może stanowić przeszkodę do wpisu (art. 6269
k.p.c.).
Dokonana przez Sąd Okręgowy ocena zasadności rozpoznanego wniosku o wpis
hipoteki przez pryzmat przytoczonych przepisów budzi jednak - co trafnie zarzuciła
skarżąca - istotne zastrzeżenia.
Punktem wyjścia do przeprowadzenia takiej oceny musi być prawidłowe
zidentyfikowanie żądania zawartego we wniosku. Wnioskodawczyni
wskazała, że domaga się wpisu hipoteki na nieruchomości objętej
księgą wieczystą nr […]. Do wniosku załączyła dokumenty przewidziane w art. 95
pr. bank., w tym oświadczenie jedynego właściciela
nieruchomości o ustanowieniu hipoteki na rzecz wnioskodawczyni. Wynikało
z nich, że nieruchomość została opisana według stanu faktycznego z daty
ustanowienia hipoteki; w chwili złożenia wniosku wymieniona nieruchomość
miała już mniejszą powierzchnię i nie obejmowała dwóch działek przeniesionych
do innej księgi wieczystej. Nie ulega wątpliwości, że w takiej sytuacji sąd
wieczystoksięgowy powinien dokonać wykładni treści zgłoszonego żądania
na podstawie całokształtu okoliczności i przedstawionych dokumentów.
Jeśli stwierdzona rozbieżność istotnie wzbudziła wątpliwości sądu co do
tożsamości nieruchomości opisanej w księdze wieczystej ze wskazaną we wniosku,
4
to nie było przeszkód do ich usunięcia na podstawie art. 130 § 1 zdanie drugie
k.p.c., gdyż przepis ten w związku z art. 13 § 2 k.p.c., znajduje zastosowanie
w postępowaniu wieczystoksięgowym (zob. postanowienia Sądu Najwyższego:
z dnia 15 marca 2007 r., II CSK 517/06, niepubl. oraz z dnia 4 marca 2011 r., I CSK
453/10, niepubl.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że art. 6268
§ 2 k.p.c.
nie może być rozumiany w sposób sprowadzający rolę sądu w postępowaniu
wieczystoksięgowym do realizacji wyłącznie funkcji rejestracyjno-ewidencyjnych.
Określony w nim zakres kognicji wyklucza wprawdzie przeprowadzanie
jakichkolwiek własnych dowodów i dokonywania na ich podstawie własnych
ustaleń, nie stoi to jednak na przeszkodzie wyjaśnieniu i sprawdzeniu poprawności
danych pochodzących z ewidencji gruntów i budynków (zob. postanowienie SN
z dnia 2 lipca 2004 r., II CK 265/04, niepubl.). Wskazuje się również, że sąd
wieczystoksięgowy jest uprawniony do przeprowadzenia oceny skuteczności
materialnoprawnej umowy stanowiącej podstawę żądania dokonania wpisu (zob.
m.in. postanowienia: z dnia 30 września 2009 r., V CSK 63/09, niepubl. i z dnia
23 listopada 2011 r., IV CSK 123/11, niepubl.) oraz że nie ma przeszkód do
częściowego uwzględnienia wniosku w sytuacji, w której jego zasadność została
wykazana dokumentami nie w pełnym zakresie (zob. postanowienie z dnia
2 grudnia 2009 r., I CSK 132/09, niepubl.).
Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, co do skuteczności ustanowienia
hipoteki objętej wnioskiem. Gdyby zatem - po dokonaniu prawidłowej wykładni
żądania wnioskodawczyni - okazało się, że zmierza ono do obciążenia hipoteką
działek nie wchodzących w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą nr […],
wskazaną we wniosku i załączonych do niego dokumentach, to okoliczność ta nie
sprzeciwiałaby się częściowemu uwzględnieniu wniosku.
Na marginesie należy zauważyć, że zapatrywanie Sądu Okręgowego,
które legło u podstaw zaskarżonego postanowienia, w istocie uniemożliwia
wnioskodawczyni uzyskanie wpisu do księgi wieczystej skutecznie ustanowionej
hipoteki. Gdyby we wniosku o wpis nieruchomość została opisana w sposób
odpowiadający stanowi (opisowi) ujawnionemu w księdze wieczystej, to - kierując
5
się tokiem rozumowania Sądu Okręgowego - należałoby stwierdzić, że między
treścią wniosku a dokumentami mającymi stanowić podstawę wpisu istnieje
rozbieżność uniemożliwiająca jego dokonanie.
Z tych przyczyn, nie mogąc skutecznie odeprzeć zarzutu podniesionego
w skardze kasacyjnej, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w związku
z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
jw