IV KK 102/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II KK 142/10 III KK 235/04
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KK 102/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Jacek Sobczak
SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Grabowska
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 24 kwietnia 2013 r.,
sprawy E. M.
skazanego z art. 36 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach
szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. Nr 30 poz.
192),
z powodu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść
skazanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego w R.
z dnia 26 sierpnia 1960 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i uniewinnia E. M., a kosztami
postępowania karnego w sprawie obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
E. M. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w R. z dnia 26 sierpnia 1960 r.
został skazany na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z
art. 36 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie
niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. Nr 30, poz. 192, dalej
2
m.k.k.) polegające na tym, że „w bliżej nieustalonym okresie, do dnia 25
lutego 1960 r. na terenie województwa rzeszowskiego brał udział w związku
p.n. Świadkowie Jehowy, którego istnienie, ustrój i cel miał pozostać w
tajemnicy wobec władzy państwowej". W związku z tym postępowaniem
wobec E. M. był stosowany środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego
aresztowania od dnia 25 lutego 1960 r. Środek ten został uchylony w dniu 26
sierpnia 1960 r., a kara wymierzona wyrokiem uznana została za odbytą
wobec zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet wymierzonej
kary.
Powyższy wyrok uprawomocnił się wobec niezaskarżenia przez strony.
Od prawomocnego wyroku Sądu Wojewódzkiego w R. z dnia 26
sierpnia 1960 r., kasację wywiódł Rzecznik Praw Obywatelskich, który
zaskarżył wyrok w całości.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił rażące i
mające istotny wpływ na treść orzeczenia, naruszenie prawa karnego
materialnego, a mianowicie art. 36 m.k.k., polegające na uznaniu E. M. za
winnego popełnienia przypisanego mu czynu, pomimo braku w jego
zachowaniu znamion przestępstwa określonego tym przepisem i wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego w R. i uniewinnienie E. M. od
popełnienia przypisanego mu czynu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, gdyż zaskarżony wyrok zapadł z
rażącą obrazą art. 36 m.k.k.
Przedmiotową sprawę podobnie jak wiele innych przypadków skazań
wyznawców Wspólnoty Świadków Jehowy, należy uznać za element represji
stosowanych wobec tego środowiska w przeszłości.
Na dokonanej przez Sąd Wojewódzki prawno-karnej ocenie działania
oskarżonego zaważył bez wątpienia fakt, iż wspólnota religijna „Świadkowie
Jehowy”, funkcjonująca na mocy Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27
października 1932 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 94, poz. 808 z
późn. zm.), po wydaniu w dniu 2 lipca 1950 r. odmownej decyzji o jej
3
rejestracji przez Urząd do Spraw Wyznań, była uznawana przez ówczesne
władze za nielegalną.
Tymczasem, istnienie i formy działalności tej wspólnoty, po jej
delegalizacji, polegające na publicznym głoszeniu zasad wiary, nie stanowiły
dla ówczesnych władz państwowych żadnej tajemnicy, choćby z powodu
podejmowanych przez członków wspólnoty licznych prób prawnego
usankcjonowania działalności, na przykład poprzez przedkładanie organom
władzy statutu wspólnoty i wniosków o ponowną rejestrację.
Ponadto, należy wskazać, iż odnoszenie pojęcia związku, w rozumieniu
prawa karnego materialnego, do wspólnoty o charakterze religijnym nie było
uzasadnione. Doszukiwanie się na użytek prawa karnego we wspólnotach
religijnych, a w tym także w strukturach hierarchii religijnej, zależności
występujących między wyznawcami religii, a osobami pełniącymi godności
religijne, tych samych elementów, które charakteryzują tę formę organizacyjną
społeczności świeckiej, jaką jest „związek”, było nieuprawnione. Grupa
wyznaniowa „Świadkowie Jehowy” oparta wyłącznie na więzach religijnych,
nie mogła być traktowana jako „związek” w rozumieniu prawa karnego (np.
wyrok SN z dnia 09.11.2004 r., III KK 235/04, wyrok SN z dnia 27.01.2011 r.,
II KK 142/10). Zarówno przytoczona decyzja Urzędu do Spraw Wyznań, jak
też stanowiące podstawę jej wydania i uniemożliwiające rejestrację wspólnoty
przepisy dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów
prawa o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 45, poz. 335), były sprzeczne z zasadą
wolności sumienia i wyznania, wyrażoną w obowiązującym w dacie orzekania
przepisie art. 70 Konstytucji z dnia 22 lipca 1952 r. oraz deklaracją
sformułowaną w art. 1 dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o ochronie wolności
sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 45, 334).
Podsumowując przypisany E. M. czyn nie wyczerpał znamion żadnego
przestępstwa, w konsekwencji Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i
uniewinnił E. M., a kosztami postępowania karnego w sprawie obciążył Skarb
Państwa.
4
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Jacek Sobczak
SSN Józef Szewczyk (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Grabowska
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 24 kwietnia 2013 r.,
sprawy E. M.
skazanego z art. 36 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach
szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. Nr 30 poz.
192),
z powodu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść
skazanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego w R.
z dnia 26 sierpnia 1960 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i uniewinnia E. M., a kosztami
postępowania karnego w sprawie obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
E. M. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w R. z dnia 26 sierpnia 1960 r.
został skazany na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z
art. 36 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie
niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. Nr 30, poz. 192, dalej
2
m.k.k.) polegające na tym, że „w bliżej nieustalonym okresie, do dnia 25
lutego 1960 r. na terenie województwa rzeszowskiego brał udział w związku
p.n. Świadkowie Jehowy, którego istnienie, ustrój i cel miał pozostać w
tajemnicy wobec władzy państwowej". W związku z tym postępowaniem
wobec E. M. był stosowany środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego
aresztowania od dnia 25 lutego 1960 r. Środek ten został uchylony w dniu 26
sierpnia 1960 r., a kara wymierzona wyrokiem uznana została za odbytą
wobec zaliczenia okresu tymczasowego aresztowania na poczet wymierzonej
kary.
Powyższy wyrok uprawomocnił się wobec niezaskarżenia przez strony.
Od prawomocnego wyroku Sądu Wojewódzkiego w R. z dnia 26
sierpnia 1960 r., kasację wywiódł Rzecznik Praw Obywatelskich, który
zaskarżył wyrok w całości.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił rażące i
mające istotny wpływ na treść orzeczenia, naruszenie prawa karnego
materialnego, a mianowicie art. 36 m.k.k., polegające na uznaniu E. M. za
winnego popełnienia przypisanego mu czynu, pomimo braku w jego
zachowaniu znamion przestępstwa określonego tym przepisem i wniósł o
uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego w R. i uniewinnienie E. M. od
popełnienia przypisanego mu czynu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, gdyż zaskarżony wyrok zapadł z
rażącą obrazą art. 36 m.k.k.
Przedmiotową sprawę podobnie jak wiele innych przypadków skazań
wyznawców Wspólnoty Świadków Jehowy, należy uznać za element represji
stosowanych wobec tego środowiska w przeszłości.
Na dokonanej przez Sąd Wojewódzki prawno-karnej ocenie działania
oskarżonego zaważył bez wątpienia fakt, iż wspólnota religijna „Świadkowie
Jehowy”, funkcjonująca na mocy Rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 27
października 1932 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 94, poz. 808 z
późn. zm.), po wydaniu w dniu 2 lipca 1950 r. odmownej decyzji o jej
3
rejestracji przez Urząd do Spraw Wyznań, była uznawana przez ówczesne
władze za nielegalną.
Tymczasem, istnienie i formy działalności tej wspólnoty, po jej
delegalizacji, polegające na publicznym głoszeniu zasad wiary, nie stanowiły
dla ówczesnych władz państwowych żadnej tajemnicy, choćby z powodu
podejmowanych przez członków wspólnoty licznych prób prawnego
usankcjonowania działalności, na przykład poprzez przedkładanie organom
władzy statutu wspólnoty i wniosków o ponowną rejestrację.
Ponadto, należy wskazać, iż odnoszenie pojęcia związku, w rozumieniu
prawa karnego materialnego, do wspólnoty o charakterze religijnym nie było
uzasadnione. Doszukiwanie się na użytek prawa karnego we wspólnotach
religijnych, a w tym także w strukturach hierarchii religijnej, zależności
występujących między wyznawcami religii, a osobami pełniącymi godności
religijne, tych samych elementów, które charakteryzują tę formę organizacyjną
społeczności świeckiej, jaką jest „związek”, było nieuprawnione. Grupa
wyznaniowa „Świadkowie Jehowy” oparta wyłącznie na więzach religijnych,
nie mogła być traktowana jako „związek” w rozumieniu prawa karnego (np.
wyrok SN z dnia 09.11.2004 r., III KK 235/04, wyrok SN z dnia 27.01.2011 r.,
II KK 142/10). Zarówno przytoczona decyzja Urzędu do Spraw Wyznań, jak
też stanowiące podstawę jej wydania i uniemożliwiające rejestrację wspólnoty
przepisy dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów
prawa o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 45, poz. 335), były sprzeczne z zasadą
wolności sumienia i wyznania, wyrażoną w obowiązującym w dacie orzekania
przepisie art. 70 Konstytucji z dnia 22 lipca 1952 r. oraz deklaracją
sformułowaną w art. 1 dekretu z dnia 5 sierpnia 1949 r. o ochronie wolności
sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 45, 334).
Podsumowując przypisany E. M. czyn nie wyczerpał znamion żadnego
przestępstwa, w konsekwencji Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i
uniewinnił E. M., a kosztami postępowania karnego w sprawie obciążył Skarb
Państwa.
4