Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 5/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa A.N.- Firmy Wielobranżowej M. w C.
przeciwko W.K.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 maja 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C.
z dnia 6 września 2012 r., sygn. akt […]
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w C.
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 29 marca 2012 r. Sąd Rejonowy- Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w C. w pkt 1. zasądził od pozwanej W.K. na rzecz powoda A.N.-
Firma Wielobranżowa „M.” w C. kwotę 12.780 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1
października 2010 r. do dnia zapłaty; w pkt. 2 oddalił powództwo w pozostałej
części; w pkt. 3 zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.145,93 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania, w pkt. 4 nakazał pobrać od pozwanej na rzecz
Skarbu Państwa - kasa Sądu Rejonowego w C. kwotę 75,03 zł tytułem kosztów
postępowania.
Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana W.K. była zatrudniona u powoda A.N. w
Firmie Wielobranżowej „M.” w C. na podstawie kolejno zawartych umów o pracę: na
czas określony od 1 kwietnia 2008 r. do 31 marca 2009 r., i na czas nieokreślony
od dnia 1 kwietnia 2009 r., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku głównej
księgowej. Wynagrodzenie miesięczne pozwanej wynosiło 4.260 zł brutto. W dniu
31 lipca 2009 r. pracodawca wręczył pozwanej pismo zawierające oświadczenie o
rozwiązaniu umowy o pracę za jednomiesięcznym wypowiedzeniem, którego termin
upływał 31 sierpnia 2009 r. Po otrzymaniu wypowiedzenia pozwana udała się na
urlop wypoczynkowy. Pod nieobecność pozwanej w pracy pracodawca zaczął
otrzymywać informacje od zastępujących pozwaną pracowników o brakach w
dokumentacji księgowej firmy, nieprawidłowościach w prowadzonych księgach
handlowych. A.N. podjął decyzję o odwołaniu pozwanej z urlopu wypoczynkowego.
Próbowano skontaktować się telefonicznie z pozwaną ale bez rezultatu.
Pracodawca wystosował do W.K. pismo informujące o odwołaniu jej z urlopu
wypoczynkowego w trybie art. 167 k.p. z żądaniem natychmiastowego powrotu do
pracy celem wyprowadzenia księgi handlowej. Pozwana dostarczyła do
pracodawcy zwolnienie lekarskie na okres od 7 sierpnia 2009 r. do 17 sierpnia
2009 r., a następnie od 18 sierpnia 2009 r. do 31 sierpnia 2009 r. Pracodawca
wystąpił do ZUS o przeprowadzenie kontroli prawidłowości wystawionych zwolnień
lekarskich. Lekarz orzecznik ZUS w dniu 28 sierpnia 2009 r. po przebadaniu
pozwanej i zapoznaniu się z dokumentacją medyczną wydał orzeczenie
stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez pozwaną pracy na
3
zajmowanym stanowisku. Pozwana do pracy zgłosiła się w dniu 31 sierpnia 2009 r.
tj. w ostatnim dniu okresu wypowiedzenia.
Ponieważ pozwana nie zgłosiła się do pracy po dniu 7 sierpnia 2009 r.
powód zlecił zewnętrznej firmie księgowej przeprowadzenie kontroli księgowej dla
ustalenia, czy pozwana prawidłowo wykonywała czynności księgowe. Firma ta
miała nie tylko skontrolować pracę pozwanej, ale również, w przypadku
stwierdzenia nieprawidłowości, dokonanie w miarę możliwości, ich usunięcia. W
tym celu, w dniu 14 września 2009 r., powód zawarł ze Spółką T. umowę zlecenie,
na podstawie której firma ta przyjęła do wykonania przeprowadzenie nadzoru
merytorycznego nad usuwaniem dostrzeżonych błędów w dokumentacji księgowej
za okres od 1 kwietnia 2008 r., do 31 września 2009 r. oraz zapewnienie
doprowadzenia do prawidłowości i kompletności rozliczeń księgowych powoda z
Urzędem Skarbowym i prawidłowości dokumentowania zdarzeń podatkowych za
ten okres. Spółka T. zobowiązała się wskazać uchybienia i wytyczne, które miały
pomóc doprowadzić do stanu zgodnego z ustawą o rachunkowości i prawem
podatkowym oraz miała sprawować stały nadzór merytoryczny nad procedurą
usuwania ewentualnych uchybień. Na podstawie zawartej umowy zlecenia kontrola
dokumentacji księgowej obejmowała w szczególności:
1. weryfikację pod kątem rachunkowym miesięcznych deklaracji
podatkowych,
2. kontrolę zgodności wykazanych w deklaracjach wyników finansowych
z rachunkami, fakturami je dokumentującymi oraz z rozliczeniem wyciągów
bankowych i raportów kasowych,
3. kontrolę zasadności ponoszonych kosztów oraz sposób ich
kwalifikacji,
4. porównanie faktycznie poniesionych wydatków z kwotami
uzgodnionymi dla każdej z kategorii kosztów,
5. weryfikację prawidłowości stosowania zasad księgowania z punktu
widzenia zgodności z zarządzeniem właściciela firmy z dnia 1.01.2007 r. w sprawie
zakładowego planu kont i zasad w zakresie rachunkowości,
6. weryfikację prawidłowości rozliczeń różnic kursowych.
4
Strony umowy ustaliły wynagrodzenie w wysokości 13.000 zł netto (15.800 zł
brutto), płatne na podstawie faktury, po przedstawieniu raportu.
W.K., pismem z dnia 19 września 2009 r., została wezwana do zapłaty na
rzecz powoda kwoty 12.780 zł w terminie do dnia 22 września 2009 r. tytułem
odszkodowania za szkodę wyrządzona pracodawcy z powodu nierzetelnego
wykonywania obowiązków wynikających z umowy o pracę. W dniu 5 grudnia 2009
r. firma T., w ramach wykonania zawartej z powodem umowy zlecenia, sporządziła
protokół dotyczący realizacji zadań wynikających z umowy zawartej w dniu 14
września 2009 r., w którym przedstawiła nieprawidłowości w prowadzeniu
księgowości Firmy Wielobranżowej „M.” w okresie od 1 kwietnia 2008 r. do 30
września 2009 r. W dniu 20 stycznia 2010 r. zleceniobiorca wystawił fakturę za
wykonane czynności opiewającą na kwotę wskazaną w umowie zlecenia, tj. 15.800
zł brutto. Zleceniobiorca stwierdził, że księgowość firmy powoda była prowadzona
w sposób nieprawidłowy poprzez: 1) brak sporządzenia i wydrukowania planu
amortyzacji środków trwałych na rok 2009 co skutkowało błędnym ustaleniem
kwoty amortyzacji i zaksięgowaniem w koszty firmy amortyzacji środków trwałych
za okres l-VII 2009 r. w kwocie 45.320,43 zł (przyjęcie w koszty firmy amortyzacji w
kwocie niezgodnej z planem amortyzacji zniekształciło wynik finansowy jednostki);
2) nie była zaprowadzona analityczna ewidencja środków trwałych w formie księgi
inwentarzowej na rok 2009 (przedłożono włącznie ewidencję syntetyczną - wydruk
syntetyczny konta „010 Środki trwałe,,), co nie spełniało wymogów art. 17 ust. 1
ustawy o rachunkowości; 3) nie została przeprowadzona inwentaryzacji należności
na dzień 31 grudnia 2008 r. poprzez wysłanie do kontrahentów i uzyskanie
potwierdzeń sald co do zgodności wykazywanych w księgach należności, przez co
powódka nie dopełniła w pełni obowiązków inwentaryzacji aktywów firmy według
wymogów ustawy o rachunkowości; 4) stan aktywów i pasywów na koniec roku
2008 nie był zgodny ze stanem otwarcia na rok obrotowy 2009; 5) błędne
rozliczenia wyników finansowych na rok 2007 i 2008 (różnice pomiędzy wynikiem
wykazywanym w księgach a wynikiem ze sprawozdań) co stanowiło
nieprawidłowość i poważało wiarygodność sporządzonego bilansu jednostki; 6)
brak w wykazanych kosztach usług remontowych przypisania poniesionych
kosztów remontów do konkretnego środka trwałego - nieprawidłowe księgowanie
5
dotyczące rozliczeń kosztów doprowadziło do zawyżenia wyniku finansowego
jednostki poprzez nieuwzględnienie w rzeczywistej kwocie np. kosztów transportu,
a tym samym do zawyżenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2008 r.;
7) brak księgowań operacji z wyciągów od nr 1 do 8 za okres styczeń - lipiec 2009
r.; operacje w większości dotyczyły: opłat bankowych, odsetek i obejmowały od 1-2
operacji w wyciągu; 8) niegodność kwot stanu początkowego wykazanego na
wyciągu bankowym nr 1 z 29 stycznia 2009 r. a saldem konta nr […] co świadczy,
iż nie zostało zinwentaryzowane konto na dzień 31 grudnia 2008 r. i pominięte
zostały księgowania; 9) brak księgowań operacji z wyciągów od nr 1 do 4 za okres
styczeń - kwiecień 2009 r.; 10) niepełna analiza kont kontrahentów zagranicznych
w 2009 roku pod kątem rozliczenia różnic kursowych co miało wpływ na wynik
finansowy jednostki; 11) niekompletne księgowanie rozliczenia zakupu waluty tzw.
„przewalutowanie” w wyniku czego konto wykazywało nieprawidłowe saldo; 12)
brak przekazywania zaliczek miesięcznych tytułem podatku VAT do urzędu
skarbowego za okres l-VIII 2009 r.; 13) zastosowanie niewłaściwych formularzy
deklaracji podatkowych VAT i w konsekwencji konieczność sporządzenia korekt
deklaracji podatku VAT.
Protokół z dnia 7 czerwca 2010 r. z kontroli ZUS przeprowadzonej w dniach
25 czerwca 2010 r. do 7 czerwca 2010 r., obejmującej między innymi: prawidłowość
obliczania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy
wykazał kolejne nieprawidłowości wynikające z obowiązków powódki w różnicy w
naliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za m-ce VI i XI 2008 r.,
różnicy w naliczeniu składek na FP i FGSP za m-c czerwiec 2008 r. Na skutek
nieprawidłowości w prowadzeniu księgowości firmy powód zapłacił 100.000 zł
podatku dochodowego, którego nie powinien zapłacić. Nadto ma dopłacić 20.000 zł
zaległego podatku VAT i 30.000 zł podatku dochodowego plus odsetki. Biorąc
pod uwagę ostatnie 3-4 lata powód musiał zapłacić odsetki rzędu około 20.000-
30.000 zł.
Pracodawca zapłacił Firmie T. należność wynikającą z przedłożonej faktury
VAT za wykonane zlecenie w trzech ratach - w dniu 5 lutego 2010 r. kwotę 5.000 zł,
w dniu 14 kwietnia 2010 r. kwotę 5.180 zł, w dniu 30 września 2010 r. kwotę 5.620
6
zł. Z dniem 30 września 2010 r. nastąpiło całkowite rozliczenie faktury VAT na
rzecz Firmy T.
Sąd Rejonowy stwierdził, że bezsporne w sprawie jest, że pracodawca nie
określił na piśmie zakresu obowiązków pozwanej. Brak pisemnego zakresu
obowiązków nie mógł jednak, zdaniem Sądu, powodować, że pozwana W. K. nie
znała zakresu swoich czynności i obowiązków, gdyż zakres pracy osoby
zatrudnionej na stanowisku głównego księgowego wynika z przepisów ustawy z
dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości i przyjętych zasad rachunkowości
oraz obowiązujących ustaw podatkowych, a w szczególności: ustawy o podatku od
towarów i usług i ustawy o podatku od osób fizycznych. Zdaniem Sądu Rejonowego
pozwana była obowiązana znać przepisy prawa zawarte w poszczególnych
ustawach i stosować je podczas wykonywania swoich obowiązków pracowniczych,
bowiem to właśnie od znajomości powyższych regulacji i ewentualnego
dokształcania się w tym zakresie, zależało czy księgowa będzie wykonywała
czynności pracownicze dobrze czy też będzie popełniała uchybienia w tym
zakresie. Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że osoba prowadząca księgowość
firmy - główny księgowy, winna posiadać wiedzę o wysokości zobowiązań
podatkowych firmy z uwagi na fakt, iż wylicza wysokość podatku bądź kwotę
zaliczki miesięcznej podatku, sporządza stosowne deklaracje podatkowe i
przekazuje je do podpisania właścicielowi firmy. Sąd podkreślił, że w praktyce
jednostek gospodarczych główny księgowy informuje właściciela o terminie
płatności i wysokości zobowiązań podatkowych niezależnie od podpisanej
deklaracji.
Sąd Rejonowy zaznaczył, że firma T., w ramach wykonania zawartej z
powodem umowy zlecenia, przedstawiła nieprawidłowości w prowadzeniu
księgowości Firmy Wielobranżowej „M.” w okresie od 1 kwietnia 2008 r. do 30
września 2009 r. Nieprawidłowości te, jak podkreślił Sąd pierwszej instancji, zostały
w części usunięte przez pracowników powoda jak również przez nowego głównego
księgowego i Firmę T., która zrobiła bilans za 2009 r. i dokonanie korekty rozliczeń i
deklaracji podatku VAT.
Sąd ustalił, że powołana biegła z zakresu ekonomii i rachunkowości zarówno
w treści swojej opinii z 14 lutego 2011 r. jak i w pisemnej opinii uzupełniającej z
7
dnia 14 kwietnia 2011 r. oraz w ustnej opinii uzupełniającej z dnia 6 grudnia 2011 r.
również stwierdziła nieprawidłowości w prowadzeniu księgowości Firmy
Wielobranżowej „M.” w okresie od 1 kwietnia 2008 r. do 30 września 2009 r.
Nieprawidłowości te faktycznie pokrywały się z nieprawidłowościami ustalonymi
przez Firmę T.
Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne opinie biegłego sądowego z zakresu
ekonomii i rachunkowości, gdyż były pełne, jasne, zrozumiałe, wewnętrznie spójne i
sporządzone przez osobę posiadającą fachową wiedzę. Opinie biegłej wyjaśniały
wszelkie okoliczności dotyczące stanu księgowości firmy powoda w okresie
objętym zakresem badania.
W ocenie Sądu pierwszej instancji stan faktyczny sprawy jednoznacznie
wskazuje, iż W.K., pracując na stanowisku głównej księgowej, bądź to nie znała
przepisów, z których wynikały jej obowiązki bądź też - stosując się do regulacji
prawnych - wykonywała swoją pracę nierzetelnie popełniając przy tym szereg
uchybień, które bez wątpienia dotyczyły jej obowiązków pracowniczych, które
obejmowały: „nieprawidłowe rozliczania faktur VAT, nieprawidłowości w VAT
unijnym, rozliczeniach kursowych, nieprawidłowości w rozliczeniach z Urzędem
Skarbowym”.
Jak zauważył Sąd Rejonowy, firma T. wykonała zlecone jej prace w ramach
podpisanej umowy zlecenia. Dokonała kontroli dokumentacji księgowej firmy
powoda za okres wskazany w treści zlecenia i usunięcia wykrytych błędów
księgowych. Po przeprowadzeniu kontroli dokumentacji księgowej firma T.
sporządziła w dniu 5 grudnia 2009 r. zestawienie wykrytych nieprawidłowości w
księgowości firmy pozwanego oraz zestawienie wykonanych poprawek i korekt
dokumentów księgowych. W dniu 20 stycznia 2010 r. została wystawiona faktura
VAT za realizację tej umowy zlecenia.
Sąd Rejonowy podzielił stanowisko pozwanej, że powód dochodząc
odszkodowania w oparciu o art. 114 k.p. winien udowodnić w toku postępowania
zarówno winę pozwanej jak i wysokość szkody. Zdaniem Sądu ustalenia dokonane
w toku postępowania, a w szczególności pisemne i usta opinia biegłego, zeznania
świadków potwierdziły, że W.K., pracując na stanowisku głównej księgowej w firmie
powoda wykonywała swoją pracę nierzetelnie popełniając przy tym szereg
8
uchybień, które bez wątpienia dotyczyły jej obowiązków pracowniczych. Sąd uznał,
że powód - pracodawca poniósł szkodę w wysokości odpowiadającej
wynagrodzeniu wypłaconemu Firmie T. za wykonanie umowy zlecenia. W ocenie
Sądu istnieje związek przyczynowy między wykonywaniem przez powódkę w
sposób nieprawidłowy obowiązków głównego księgowego a powstałą szkodą i jej
wysokością.
Sąd pierwszej instancji powołując art. 119 k.p. zasądził na rzecz powoda od
pozwanej W.K. odszkodowanie w wysokości 12.780 zł, tj. trzymiesięcznego
wynagrodzenia. W zakresie, w jakim powód żądał zasądzenia odsetek, Sąd
podkreślił, że powód dopiero w dniu 30 września 2010 r. zapłacił pozostałą cześć
należności wynikającej z wystawionej przez Firmę T. faktury VAT, dlatego też z tą
datą nastąpiło w całości rozliczenie tej faktury oraz z tą datą po stronie powoda
wystąpiła szkoda w kwocie dochłodzonej w pozwie. Zatem odsetki w wysokości
ustawowej Sąd zasądził od dnia 1 października 2010 r.
Od powyższego wyroku apelację wniosła W.K.
Wyrokiem z 6 września 2012 r., Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w C. w pkt. 1 zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddalił
powództwo; w pkt. 2 zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 3 i zasądził od powoda
A.N.- Firma Wielobranżowa M. w C. na rzecz pozwanej W.K. kwotę 1800 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed sądem pierwszej instancji; w pkt. 3
zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 4 i nakazał pobrać od powoda na rzecz
Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w C.) kwotę 281,96 zł (dwieście
osiemdziesiąt jeden złotych dziewięćdziesiąt sześć groszy) tytułem kosztów
postępowania; w pkt. 5 zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 930 zł
tytułem zwrotu kosztów procesu przed sądem drugiej instancji.
Sąd Okręgowy stwierdził, że powód upatruje szkody w kosztach audytu, a
nie w konkretnych uchybieniach pozwanej powiązanych przyczynowo z konkretną
szkodą. W ocenie Sądu drugiej instancji trudno jest dopatrywać się pomiędzy takim
uszczerbkiem majątkowym powoda jakiejkolwiek prostej zależności pomiędzy
niewłaściwym wykonaniem obowiązków pracowniczych przez pozwaną w
rozumieniu adekwatnego związku przyczynowego, o którym mowa w art. 115 k.p.
W ocenie Sądu Okręgowego odpowiedzialność oparta na art. 114 k.p. oznacza, iż
9
wnoszący powództwo musi wykazać spełnienie takich przesłanek jak: powstanie
szkody po jego stronie udowadniając jej wysokość, istnienie związku
przyczynowego między działaniem pracownika, a powstałą szkodą, jak również fakt
zawinienia pracownika. W ocenie Sądu Okręgowego nie ma związku
przyczynowego między kosztami kontroli księgowości przedsiębiorstwa
prowadzonego przez powoda, wyrażonymi w wynagrodzeniu dla Spółki T., a
zawinionym zachowaniem pozwanej. Inaczej mówiąc, nie można w oparciu o
odpowiedzialność z art. 114 k.p. i art. 115 k.p. obciążać pracownika swobodnie
ustalonymi kosztami Spółki, która miała badać ewentualne błędy pracownika.
Powództwo oparto na błędnych podstawach faktycznych. Okoliczność ta decyduje
o rozstrzygnięciu.
Powyższy wyrok został zaskarżony w całości skargą kasacyjną wniesioną
przez powoda, w którym zarzucono: „naruszenie prawa materialnego t.j. art. 114
k.p. poprzez jego niewłaściwą wykładnię i zastosowanie polegającą na uznaniu, iż
nie stanowią szkody koszty poniesione przez pracodawcę, w związku z
koniecznością usunięcia błędów księgowych popełnionych przez pozwaną
wykonującą w przedsiębiorstwie powoda czynności głównej księgowej przy
stwierdzeniu istniejącego według Sądu Okręgowego braku związku przyczynowego
pomiędzy szkodą tj. wydatkami, jakie poniósł powód na usuniecie błędów
księgowych, a zawinionym zachowaniem pozwanej;
2. naruszenie prawa procesowego które to uchybienie mogło mieć wpływ na wynik
sprawy t.j. art. 328 § 2 k.p.c w zw. z art. 391 §1 k.p.c. poprzez brak przytoczenia w
uzasadnieniu orzeczenia podstaw ustalonych faktów i dowodów na których się
oparł przyjmując iż Powód swej szkody upatruje w kosztach audytu co uniemożliwia
dokonanie kontroli kasacyjnej prawidłowości wydanego orzeczenia”.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł „w przypadku braku podzielenia
przez Sąd Najwyższy zarzutów opartych na przepisach postępowania a podzieleniu
zarzutu naruszenia prawa materialnego” wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości (art. 39816
k.p.c.) oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania w
tym kosztów zastępstwa adwokackiego za pierwszą instancję oraz za drugą
instancję a także 1800 zł za postępowanie kasacyjne; ewentualnie o jego uchylenie
10
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz z
orzeczeniem o kosztach postępowania (art. 39815
§ 1 k.p.c.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnioną podstawę odnoszącą się do naruszenia
prawa materialnego. Niezasadny jest natomiast zarzut naruszenia przepisów
postępowania. Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w
związku z art. 391 § 1 k.p.c., tym bardziej w stopniu wpływającym na wynik sprawy
(art. 398 § 1 pkt 2 k.p.c.). Skarżący w uzasadnieniu skargi kasacyjnej przytacza
orzeczenia Sądu Najwyższego, w których został wyrażony powszechnie przyjęty
pogląd o skuteczności zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (w związku z art. 391 §
1 k.p.c.) tylko w takich wyjątkowych przypadkach, gdy wady uzasadnienia
orzeczenia sądu drugiej instancji są tego rodzaju, że niemożliwe jest dokonanie
kontroli kasacyjnej tego orzeczenia. Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego nie
jest obarczone takimi wadami. Przyjęty przezeń pogląd, który przesądził o
rozstrzygnięciu został jasno przedstawiony. Sprowadza się on do dwóch tez:
szkody nie może stanowić „kwota wydatkowana na opłacenie umowy zlecenia z
firmą, która po zwolnieniu powódki podjęła się usunięcia błędów księgowych
przedsiębiorstwie powoda” oraz: „W ocenie Sądu Okręgowego nie ma związku
przyczynowego miedzy kosztami kontroli księgowości przedsiębiorstwa
prowadzonego przez powoda, wyrażonymi w wynagrodzeniu dla Spółki T., a
zawinionym zachowaniem pozwanej”. Poglądy te nie mogą być podzielone, co
sprawia, że uzasadniony jest kasacyjny zarzut naruszenia art. 114 k.p.
Według wiążących (art. 39813
§ 2 k.p.c.) ustaleń faktycznych, pozwana,
zatrudniona przez powoda na stanowisku głównej księgowej, nierzetelnie
prowadziła księgowość jego przedsiębiorstwa, co wyszło na jaw w okresie urlopu
wykorzystywanego w okresie wypowiedzenia. Pozwana bezpodstawnie uchyliła się
od powrotu z urlopu, z którego pracodawca odwołał ją na podstawie art. 167 § 1
k.p. Wobec tego powód zaangażował Spółkę T. do sprawdzenia prawidłowości
księgowości przedsiębiorstwa i usunięcia – w miarę możliwości – stwierdzonych
uchybień. Koszt wykonania tej usługi poniesiony przez powoda, ograniczony do
11
wysokości wynagrodzenia pozwanej za trzy miesiące, stanowi roszczenie
dochodzone w tej sprawie. Zdaniem Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy
bezpodstawnie uznał, że nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności
odszkodowawczej pozwanej określone w art. 114 k.p. Według tego przepisu,
pracownik ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną pracodawcy szkodę, powstałą
wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków.
Nierzetelne prowadzenie księgowości stanowi niewątpliwie naruszenie
obowiązków pracownicy zatrudnionej na stanowisku głównej księgowej. Nie sposób
twierdzić, że niewykonanie obowiązku rzetelnego prowadzenia księgowości
nastąpiło bez winy pozwanej, chociażby w postaci niedbalstwa. Powód udowodnił
poniesienie kosztów związanych z wykryciem i usunięciem popełnionych przez
pozwaną błędów. Koszty te stanowią szkodę powoda. Wydatek ten pomniejszył
majątek powoda. Nie stanowiłby on szkody powoda (w rozumieniu art. 114 k.p.)
wówczas gdyby był, obiektywnie i racjonalnie rzecz ujmując, niepotrzebny. Tak
jednak nie było. Sprawdzenie prawidłowości czynności księgowych było konieczne
do stwierdzenia uchybień i ich usunięcia. Dokonała tego zaangażowana przez
powoda Spółka a za wykonaną usługę powód zapłacił. Uszczerbek w majątku
powoda wyrażony tą zapłatą stanowi szkodę. Szkoda ta to rzeczywista strata w
rozumieniu art. 115 k.p.
Pozostaje ona w normalnym związku przyczynowym z zachowaniem
pozwanej, z nienależytym wykonywaniem przez nią obowiązków. Gdyby prowadziła
ona księgowość przedsiębiorstwa powoda właściwie, nie zaszłaby potrzeba
dokonania sprawdzenia ksiąg i dokumentów i usuwania stwierdzonych błędów.
Powód miał podstawy do zlecenia tych czynności, tym bardziej, że pozwana,
bezpodstawnie powołując się na chorobę, nie przerwała urlopu. Podejrzenia
powoda co do nierzetelności czynności podejmowanych przez główną księgową
okazały się słuszne. Nie chodziło zatem, jak przyjął Sąd Okręgowy, o swobodnie
ustalone koszty stwierdzenia ewentualnych błędów pracownicy. Badanie
rzetelności ksiąg i usuwanie błędów popełnionych przez pozwaną było konieczne
dla interesów pracodawcy i wykonywania przez niego obowiązków
publicznoprawnych. Ustalone okoliczności wypełniają przesłankę
odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika w postaci normalnego związku
12
przyczynowego powstania szkody z nienależytym wykonaniem przez niego
obowiązków.
W zaskarżonym wyroku doszło zatem do naruszenia art. 114 k.p., co
powoduje konieczność jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
/tp/