Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 658/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Krzysztof Pietrzykowski
Protokolant Bogumiła Gruszka
w sprawie z powództwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
w Warszawie
przeciwko R. O.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 23 maja 2013 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 czerwca 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną;
zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę
2700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 9 stycznia 2012 r. utrzymał w mocy
nakaz zapłaty, którym zgodnie z żądaniem pozwu orzeczono, że pozwany R. O.
ma zapłacić na rzecz powodowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
(dalej jako ARiMR) w Warszawie kwotę 82 812,38 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 18 sierpnia 2011 r.
Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym.
W dniu 22 listopada 2005 r. strony zawarły umowę o dofinansowaniu
projektu, na podstawie której ARiMR udzieliła pozwanemu prowadzącemu
gospodarstwo rolne w gminie M. pomocy finansowej w kwocie 50.000 zł. Kwotę tę
pozwany wydatkował w całości. W § 5 umowy pozwany zobowiązał się do
wykonania określonych w niej obowiązków, w tym zgodnie z jego pkt. 9 i 10 do
„uzupełnienia wykształcenia w celu spełnienia wymogu dotyczącego kwalifikacji
zawodowych w przypadku gdyby wymóg ten nie był spełniony w dniu złożenia
wniosku i dofinansowania realizacji projektu" oraz przedłożenia powódce
dokumentów potwierdzających wypełnienie tego zobowiązania przed upływem 5 lat
od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego. W umowie postanowiono,
że w razie niewykonania przez pozwanego co najmniej jednego zobowiązania
powódce przysługuje prawo żądania zwrotu udzielonej pomocy wraz z odsetkami
(6 ust. 1 pkt 3). Na zabezpieczenie zobowiązania pozwany wystawił weksel
in blanco, na podstawie którego powódka po jego wypełnieniu dochodziła zapłaty.
Pozwany oświadczył we wniosku o przyznanie dofinansowania, że znane mu są
warunki i kryteria udzielenia dofinansowania realizacji projektu w zakresie
ułatwienia startu młodym rolnikom i przyznał, że na dzień 21 lipca 2005 r., to jest
dzień rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa nie spełnia kryterium kwalifikacji
zawodowych oraz oświadczył, że uzupełni wykształcenie w ciągu 5 lat od
rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa. Wówczas posiadał podstawowe
wykształcenie rolnicze i legitymował się zaświadczeniem KRUS, że został
ubezpieczony z dniem 31 sierpnia 2005 r., nie miał więc wymaganego stażu pracy
jako rolnik i nie wykazał posiadania stażu pracy mierzonego okresem
3
ubezpieczenia w systemie rolniczych ubezpieczeń społecznych w charakterze
rolnika lub domownika lub okresem, w którym wnioskodawca był posiadaczem
gospodarstwa rolnego. Podczas trwania umowy pozwany nie podjął próby
uzupełnienia wykształcenia, nie zwracał się do powódki z wnioskiem
o przedłużenie terminu do wykonania tego obowiązku, ani o zwolnienie od niego
z powodu siły wyższej, nie zwracał się też o wyjaśnienie zapisów umowy.
W odpowiedzi na przypomnienie powódki o wynikających z umowy obowiązkach
pozwany oświadczył, że zostaną one wykonane w ciągu 5 lat od rozpoczęcia
prowadzenia gospodarstwa. Termin do uzupełnienia przez pozwanego warunku
kwalifikacji upłynął 21 lipca 2010 r. i do tego dnia pozwany nie dostarczył
dokumentu stwierdzającego jego wypełnienie. Pozwany jest dopiero w trakcie
uzupełniania wykształcenia rolniczego, uczy się w Centrum Kształcenia
ustawicznego o profilu rolniczym i jest na II z IV wymaganych semestrów.
Przy dokonywaniu oceny prawnej przytoczonych ustaleń Sąd Okręgowy
powołał się na wskazane w §10 umowy rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 3 września 2004 r. w sprawie przyjęcia Sektorowego
Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego
oraz rozwoju obszarów wiejskich 2004 -2006 r." (Dz. U. Nr 197, poz. 2032) oraz
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r. w sprawie
Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego, „Restrukturyzacja
i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-
2006" (Dz. U. 207, poz. 2117), które przewidywały konieczność posiadania
odpowiednich kwalifikacji zawodowych przez rolników wnioskujących o przyznanie
pomocy finansowej w dacie składania wniosku o jej udzielenie. Zgodnie
z przepisami załącznika do rozporządzenia z dnia 8 września 2004 r. pomoc
mogła być przyznana rolnikowi posiadającemu wykształcenie wyższe lub średnie
rolnicze, zasadnicze zawodowe wykształcenie rolnicze lub tytuł kwalifikacyjny w
zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3-letni
staż pracy w gospodarstwie rolnym, wykształcenie wyższe na kierunku innym niż
rolniczy i co najmniej 3-letni staż pracy w gospodarstwie rolnym albo wykształcenie
wyższe na kierunku innym niż rolniczy i ukończone studia podyplomowe na
kierunku związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie nierolnicze i co
4
najmniej 3-letni staż pracy w gospodarstwie rolnym, wykształcenie podstawowe lub
zasadnicze zawodowe i co najmniej 5-letni staż w gospodarstwie rolnym (okres
w którym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu w KRUS jako
domownik oraz okres, w którym rolnik prowadził przejęte gospodarstwo rolne).
W przepisach załącznika do rozporządzenia z dnia 8 września 2004 r.
przewidziano nadto, że w przypadku gdy wnioskodawca nie spełnienia wymagań
w zakresie kwalifikacji zawodowych pomoc może być przyznana pod warunkiem,
że uzupełni swoje wykształcenie w okresie w ciągu 5 lat od chwili podjęcia
prowadzenia gospodarstwa.
Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów pozwanego, że w umowie nie ustalono
terminu wykonania zobowiązania i w tym zakresie przyjął za wiążące zobowiązanie
złożone w odpowiedzi na pismo ARiMR, w którym pozwany sam określił ten termin.
Jako pozbawioną znaczenia dla oceny wykonania umowy przez pozwanego ocenił
okoliczność, że zgodnie z jego twierdzeniami uzupełnił on staż pracy
w gospodarstwie rolnym do okresu 5 lat wymaganego przy podstawowym
wykształceniu, gdyż nie było to przedmiotem jego zobowiązania. Przy wykładni
powołanych uprzednio przepisów krajowych regulujących pomoc unijną na
dostosowanie gospodarstw do standardów Unii, Sąd Okręgowy miał na uwadze
przepisy rozporządzenia Rady (RE) nr 1257/1999 z 17 maja 1999 r. w sprawie
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich ze środków Europejskiego Funduszu
Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR) oraz zmieniającego i uchylającego niektóre
rozporządzenia z (Dz. U. UE. L. 160 z dnia 26 czerwca 1999 r., - dalej jako
rozporządzenie nr 1257/1999), a nadto szczegółowe zasady stosowania tego
rozporządzenia określone w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 817/2004 (Dz. U. UE,
L. 153 z dnia 30 kwietnia 2004 r. - dalej jako rozporządzenie nr 817/2004).
W rozporządzaniu nr 1257/1999 wskazano, że rolnik, któremu ma być przyznana
pomoc musi posiadać odpowiednią wiedzę i umiejętności zawodowe (rozdział II art.
8). Zgodnie z art. 4 ust. 1 (sekcja 2) rozporządzenia nr 817/2004 r. warunki
ustanowione w art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 1257/1999 muszą być spełnione
w chwili podjęcia indywidualnej decyzji o przyznaniu wsparcia, zaś na podstawie
z art. 4 ust.2 rozporządzenia nr 817/2004 okres 5 lat może być przyznany w celu
spełnienia wymogów między innymi odnoszących się do umiejętności i kompetencji
5
zawodowych. Analiza przytoczonych regulacji unijnych doprowadziła Sąd
Okręgowy do wniosku, że przedmiotowa umowa jest zgodna z nimi. W oparciu
o poczynione ustalenia i ich ocenę prawną Sąd Okręgowy uznał, że powódka była
upoważniona do wypełnienia weksla zgodnie z upoważnieniem w deklaracji
wekslowej pozwanego.
Zaskarżonym obecnie wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego opartą na zarzutach błędnej wykładni
art. 354 § 1 k.c. i art. 4 ust. 2 rozporządzenia Komisji (WE) nr 817/2004 w zw. z art.
8 ust. 1 rozporządzenia Rady Europy (WE) nr 1257/1999, art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz
art. 3531
k.c. W jego uzasadnieniu wskazał, że z jednoznacznego zapisu § 5 ust. 1
pkt 9 umowy wynika, iż nałożył on na pozwanego obowiązek uzupełnienia
wykształcenia rolniczego i przedłożenia dokumentu potwierdzającego ten fakt.
Postulowana przez pozwanego wykładnia umowy, zmierzająca do zastąpienia tego
wymogu stażem pracy w gospodarstwie, rozumianym jako okres opłacania składek
w KRUS jest nadto - jak ocenił - sprzeczna z treścią wniosku, w którym pozwany
jednoznacznie zobowiązał się do uzupełnienia wykształcenia. Sąd Apelacyjny
stwierdził, że odesłanie w umowie do aktów prawnych unijnych dotyczy jedynie
kwestii w niej nieunormowanych. Nie zgodził się ze stanowiskiem apelującego, że
fakt podlegania przez niego ubezpieczeniu rolniczemu jest równoznaczny z
nabywaniem kwalifikacji zawodowych rolniczych. Dodatkowo podniósł, że obszar
działki pozwanego wynosi 1,0638 ha użytków rolnych tj. 0.2248 ha
przeliczeniowego, pozwany nie spełnia więc nawet minimalnej normy obszarowej
(1 ha przeliczeniowy), niezbędnej dla objęcia go ubezpieczeniem społecznym
rolników (art. 7 ust. 1 pkt 1 art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym
rolników). Pozwany pracuje poza rolnictwem jako kierowca i mieszka 46 km od
miejscowości, w której położona jest przedmiotowa działka, nabyta przez niego
cztery miesiące przed zawarciem umowy z powódką. W okresie od 2005 r. do 2010
r. pozwany nie składał wniosków o dopłaty bezpośrednie, a w 2010 r. odmówiono
mu płatności z uwagi na zbyt mały obszar nieruchomości. Sąd Apelacyjny nie
podzielił podnoszonego w apelacji zarzutu sprzeczności rozporządzenia Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r., w zakresie ustanowionych w
nim kryteriów dostępu precyzujących wymogi wykształcenia, z celami i literalnym
6
brzmieniem art. 8 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/99. Kierując się
powyższymi względami podzielił ocenę Sądu Okręgowego, że pozwany mając
świadomość ciążącego na nim obowiązku uzupełnienia kwalifikacji nie wypełnił go,
a tym samym nie wykonał zawartej z pozwaną umowy, jest więc zobowiązany do
zwrotu powódce kwoty otrzymanej pomocy finansowej.
W skardze kasacyjnej pozwany ponowił zarzuty podnoszone uprzednio
w apelacji zarzucając naruszenie:
1/ art. 354 § 1 k.c. i art. 4 ust. 2 rozporządzenia nr 817/2004 przez przyjęcie,
że pozwany nie może być zwolniony z zobowiązania mimo spełnienia wymogu
uzyskania odpowiedniej wiedzy i umiejętności zawodowych przez uzupełnienie
stażu pracy w gospodarstwie prowadząc samodzielnie i efektywnie gospodarstwo
przez 5 lat, 2/ art. 65 § 1 i 2 k.c. i art. 3531
k.c. przez błędną wykładnię i uznanie,
że pozwany zobowiązał się w § 5 ust. 1 pkt 9 umowy o dofinansowanie wyłącznie
do uzupełnienia wykształcenia rolniczego w celu spełnienia wymogu posiadania
odpowiedniej wiedzy i umiejętności zawodowych podczas gdy zobowiązał się on
do uzupełnienia stażu pracy zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia Komisji (WE)
nr 817/2004 r.( § 5 ust. 1 pkt 9 umowy).
3/ § 5 ust. 1 pkt 9 umowy w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 4 ust. 2
rozporządzenia Komisji ( WE) nr 817/2004 i art. 8 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE)
nr 1257/1999 przez błędną wykładnię i przyjęcie, że pozwany był zobowiązany do
uzupełnienia wykształcenia średniego rolniczego, podczas gdy nie wynika to z
wiążącej strony umowy ani z żadnego aktu normatywnego.
Wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy
lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 1257/99 pomoc młodym rolnikom
w celu ułatwienia im podejmowania działalności w rolnictwie będzie przyznawana
pod określonymi w nim warunkami, a pośród nich pod warunkiem, że rolnik
posiada odpowiednia wiedzę i umiejętności zawodowe. Stosownie do art. 4 ust. 1
7
rozporządzenia nr 817/2004 warunki dotyczące pomocy w podejmowaniu
działalności przez młodych rolników ustanowione w art. 8 rozporządzenia
nr 1257/99 muszą być spełnione w chwili podjęcia indywidualnej decyzji o
przyznaniu wsparcia. Z kolei art. 4 ust. 2 tego rozporządzenia stanowi, że okres nie
przekraczający pięciu lat od rozpoczęcia działalności może być przyznany w celu
spełnienia wymogów odnoszących się m. innymi do umiejętności i kompetencji
zawodowych.
Przepisy powołanych rozporządzeń nie ustalają kryteriów pozwalających
ocenić, czy rolnik ubiegający się o objętą nimi pomoc spełnia wymogi posiadania
odpowiedniej wiedzy (kompetencji zawodowych) i umiejętności , pozostawiając tym
samym regulację prawną w tym zakresie prawu krajowemu państw członkowskich
Unii Europejskiej, których obywatelami są beneficjenci pomocy udzielanej
w oparciu o te rozporządzenia z funduszy strukturalnych na ułatwianie zakładania
i przejmowania gospodarstw rolnych przez młodych rolników. Ustalenie takich
kryteriów jest niezbędne dla zapewnienia równego dostępu do środków
pomocowych osobom o takich samych, jasno określonych kwalifikacjach oraz dla
zapobiegania niepożądanej uznaniowości w gospodarowaniu środkami
pomocowymi (współfinansowanymi z budżetu państwa), służącym celowi
określonemu w danym projekcie, którym w rozważanym wypadku jest wsparcie
rozwoju obszarów wiejskich i ułatwienie podejmowania działalności przez młodych
rolników.
Kryteria dostępu do uzyskania pomocy finansowanej ze środków
Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej określone zostały
w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r.
Pomoc przeznaczona jest dla młodych rolników, za których rozporządzenie uznaje
osoby, które rozpoczęły po raz pierwszy samodzielnie prowadzenie gospodarstwa
rolnego w ciągu ostatnich pięciu lat przed dniem przyznania pomocy i w chwili tej
nie przekroczyły czterdziestego roku życia. Użyte w załączniku do wymienionego
rozporządzenia pojęcie kwalifikacji zawodowych nawiązuje do warunków
dotyczących pomocy w podejmowaniu działalności przez młodych rolników
ustanowionych w art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 1257 i art. 4 ust. 2 rozporządzenia
nr 817/2004 w postaci posiadania odpowiedniej wiedzy i umiejętności zawodowych
8
lub umiejętności i kompetencji zawodowych przez odwołanie się do kryteriów
wykształcenia i stażu pracy w gospodarstwie rolnym i w tym zakresie nie nakłada
na rolnika, który chce skorzystać ze środków pomocowych większych obowiązków
niż wynikające z powołanych rozporządzeń, a jedynie je konkretyzuje. Przepis art.
4 ust. 2 rozporządzenia nr 817 dopuszcza możliwość uzupełnienia wymogów
dotyczących umiejętności i kompetencji przez co rozumieć należy spełnienie
konkretyzujących je w prawie krajowym kryteriów dostępu do uzyskania środków
pomocowych w sposób w nim określony. Zgodnie z załącznikiem do
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r.
kryterium dostępu do pomocy w ramach działania „ułatwianie startu młodym
rolnikom" (pkt .3.2.1.) jest dla osób fizycznych prowadzenie gospodarstwa rolnego
przez osobę o odpowiednich kwalifikacjach rolniczych opisanych szczegółowo
w przytoczonych uprzednio motywach wyroku Sądu Okręgowego. W przypadku,
gdy wnioskodawca nie spełnia wymagań w zakresie kwalifikacji zawodowych,
którymi co do zasady powinien się legitymować w chwili podjęcia indywidualnej
decyzji o przyznaniu wsparcia, pomoc może być przyznana pod warunkiem
uzupełnienia przez wnioskodawcę wykształcenia w okresie nie dłuższym niż 5 lat
od chwili podjęcia prowadzenia gospodarstwa. Zakres koniecznego uzupełnienia
wykształcenia jest zależny od tego, czy wnioskodawca legitymuje się stażem pracy
w gospodarstwie, przy czym, im dłuższy ma staż pracy, a tym samym większe
umiejętności i kompetencje zawodowe, tym niższe są wymagania dotyczące
uzupełnienia wykształcenia. W sytuacji, gdy wnioskodawca podejmujący po raz
pierwszy prowadzenie gospodarstwa, nie legitymuje się - jak pozwany - stażem
pracy w gospodarstwie rolnym (także mierzonym okresem podlegania
ubezpieczeniu społecznemu w KRUS), warunek uzupełnienia kwalifikacji
zawodowych nie podlega korekcie na podstawie kryterium stażu pracy.
W świetle powyższego brak jest podstaw normatywnych do uznania -
zgodnie ze stanowiskiem skarżącego - że § 5 ust. 1 pkt 9 łączącej strony umowy
oceniany na tle art. 8 rozporządzenia nr 1257/99 i art. 4 rozporządzenia
nr 817/2004 zawęża w sposób nieuprawniony możliwość uzupełnienia przez
pozwanego umiejętności i kompetencji zawodowych wyłącznie do uzyskania
wyższego lub średniego wykształcenia rolniczego wyłączając warunek
9
uzupełnienia stażu pracy w gospodarstwie. Nieuzasadnione jest w konsekwencji
tego zapatrywanie skarżącego, na którym oparty jest zarzut naruszenia art. 354
k.c., że w obowiązującym stanie prawnym nie zachodzą podstawy do przyjęcia,
iż pozwany na podstawie umowy zawartej z powódką był zobowiązany do
uzupełnienia stażu pracy w gospodarstwie rolnym i zobowiązanie to wykonał
zgodnie z jego treścią. Wskazać trzeba przy tym, co pomija skarżący formułując
zarzuty wniesionej skargi, że zgodnie z ustaleniami, które poczynił Sąd Apelacyjny,
pozwany faktycznie zaprzestał prowadzenia gospodarstwa rolnego przed upływem
pięciu lat od uzyskania dofinansowania i jak wskazał ten Sąd nawet przy przyjęciu,
że kryterium stażu pracy zastępuje wypełnienie wymogu uzupełnienia
wykształcenia nie można uznać, iż pozwany posiada pięcioletni staż pracy
w gospodarstwie.
Z przyczyn wcześniej omówionych nie zachodzi też zarzucane w skardze
kasacyjnej naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c., przez błędna wykładnię § 5 ust. 1 pkt 9
łączącej strony wywodzone z twierdzenia o jego sprzeczności z art. 4 ust. 2
rozporządzenia nr 817/2004. Wykładnia przedmiotowej umowy w zakresie
jednoznacznie sformułowanego jej § 5, uwzględnia przy tym cele jej zwarcia
określone w załączniku do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia
8 września 2004 r., których realizacja jest możliwa pod warunkiem posiadania
przez rolników rozpoczynających samodzielne gospodarowanie odpowiednich
kwalifikacji zawodowych. Wsparcie finansowe udzielane młodym rolnikom ma
służyć podejmowaniu przez nich modernizacji gospodarstw rolnych i przyczyniać
się do poprawy kondycji ekonomicznej tych gospodarstw.
Argumentów na rzecz odmiennej, prezentowanej w skardze kasacyjnej
wykładni łączącej strony umowy oraz powołanych w niej przepisów nie dostarczają
motywy przywołanego przez skarżącego wyroku Sądu Najwyższego z dnia
12 stycznia 2012 r. w sprawie sygn. akt IV CSK 287/11 (nie publ.),
w okolicznościach której - odmiennych niż w sprawie niniejszej - powództwo
ARiMR o zapłatę zostało oddalone wobec uznania, że powódka nie może
powoływać się na nieuzupełnienie wykształcenia rolniczego przez pozwanego
w sytuacji, gdy nie można mu przypisać w tym zakresie braku należytej
10
staranności, a niemożność nauki miała charakter obiektywny. Nadto jak przyjęto
strona powodowa nie współdziałała należycie z pozwanym.
Stosownie do art. 3531
k.c. strony mogą ukształtować wedle swego uznania
treści stosunku umownego, o ile nie zachodzą ustawowe ograniczenia wynikające
z natury tego stosunku, ustawy lub zasad współżycia społecznego. Bezpodstawnie
podnosi skarżący, że przedmiotowa umowa zawarta została z naruszeniem tego
przepisu, z uwagi na faktyczną nierówność stron stosunku umownego, w którym
pozycja pozwanego była słabsza niż powódki. Jak wskazał Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 18 marca 2008 r., IV CSK 478/07 (nie publ.) z wyrażonej w art.
3531
k.c. zasady swobody umów wynika przyzwolenie na faktyczną nierówność
stron umowy. Nieekwiwalentność sytuacji prawnej stron umowy nie wymaga, więc
co do zasady istnienia okoliczności, które by ją usprawiedliwiały, skoro stanowi ona
wyraz woli stron. Obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy
zasługiwać będzie na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzić do
uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy
do takiego ukształtowania stosunków umownych, który jest dla niej w sposób
widoczny krzywdzący, doszło przy świadomym lub tylko spowodowanym
niedbalstwem, wykorzystaniu przez drugą stronę swojej silniejszej pozycji. Umowa
zawarta przez stronę działającą pod presją faktycznej przewagi kontrahenta nie
może być, bowiem uznana za wyraz w pełni swobodnej i rozważnie podjętej przez
nią decyzji. Pozwany nie podnosił jednak w sprawie twierdzeń mogących
uzasadniać taką ocenę.
Z tych względów skarga kasacyjna, której podstawy okazały się
nieuzasadnione podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. O kosztach
postępowania kasacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1
i art. 39821
k.p.c.
es