Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KZ 34/13
POSTANOWIENIE
Dnia 14 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej
na posiedzeniu w trybie art. 530 § 3 k.p.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 14 czerwca 2013r.
w sprawie S. M.,
zażalenia wniesionego przez skazanego,
na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w C. z
dnia 11 kwietnia 2013r. o odmowie przyjęcia osobistej kasacji skazanego z dnia 6
lutego 2013r., od wyroku Sądu Okręgowego w C. z dnia 22 października 2012r.,
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę do
ponownego postępowania Prezesowi Sądu Okręgowego w C. w
postępowaniu okołokasacyjnym.
UZASADNIENIE
Wyrok Sądu Okręgowego w C. wydany został w dniu 22 października 2012r.,
a w dniu 9 stycznia 2013r. doręczono skazanemu jego odpis wraz z uzasadnieniem
i pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia kasacji (k.418). W dniu 6 lutego
2013r. S. M. złożył osobistą kasację. Zarządzeniem z dnia 22 lutego 2013r. został
wezwany do usunięcia jej braku formalnego w terminie 7 dni, poprzez sporządzenie
jej i podpisanie przez adwokata (k.425). Wezwanie to doręczono skazanemu w dniu
26 marca 2013r. (k.435). W dniu 29 marca 2013r. skazany złożył w administracji
zakładu karnego kolejne dwa pisma procesowe. W pierwszym, ponownie
nazwanym „kasacją”, twierdził, że w jego sprawie wystąpiły uchybienia określone w
art. 439 pkt 10 i 11 k.p.k. (k.439). W drugim postulował „ponowne rozpoznanie
2
sprawy”, wskazując na te same uchybienia, ale zawierając też stwierdzenie o
niewłaściwej pracy dotychczasowego obrońcy „prosił o przyznanie mu obrońcy”, o
udzielenie mu „pomocy” (k.440v). Zarządzeniem z dnia 9 kwietnia 2013r.
poinformowano skazanego, że aktualne pozostaje wezwanie do usunięcia braku
formalnego kasacji osobistej, iż nie istnieje możliwość ponownego rozpoznania
sprawy, a pismo skazanego zostanie dołączone do akt (k.442).
W dniu 11 kwietnia 2013r. Przewodniczący Wydziału wydał zaskarżone
zarządzenie, doręczone w dniu 17 kwietnia br. (k.452). W dniu 22 kwietnia skazany
wniósł przedmiotowe zażalenie. Podobnie jak w poprzednich pismach, skazany
twierdził w nim, że w jego sprawie wystąpiły uchybienia określone w art. 439 k.p.k.,
gdyż przewód sądowy rozpoczęto bez jego obecności, a występujący na rozprawie
obrońca z wyboru nie był jego obrońcą i nie był przez niego opłacony, wobec czego
wnosił o przyjęcie kasacji.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Zażalenie na uwzględnienie zasługiwało, choć nie z tych powodów, na które
powołał się S. M. W postępowaniu okołokasacyjnym wystąpiły na tyle istotne
uchybienia, że implikowały uchylenie zaskarżonego zarządzenia i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania w tym postępowaniu.
Niewątpliwym jest, że w „kasacji” z dnia 6 lutego 2013r. skazany nie zawarł
wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu na tym etapie postępowania. Jednakże
wzywając skazanego do usunięcia braku formalnego w trybie art. 120 § 1 k.p.k.,
polegającego na „sporządzeniu i podpisaniu kasacji ... przez adwokata”,
Przewodniczący Wydziału nieprawidłowo określił termin do uzupełnienia braku na 7
dni. Wprawdzie termin taki wprost przewiduje przepis art. 120 § 1 k.p.k., ale w
przypadku właśnie tego braku formalnego, musi być on modyfikowany przez
pryzmat terminu określonego w art. 524 § 1 zd. pierwsze k.p.k. Sąd Najwyższy
wielokrotnie wypowiadał się w tym zakresie, choć na tle nieco odmiennej sytuacji
procesowej. Takiej mianowicie, kiedy skazanemu wyznaczono obrońcę z urzędu, a
ten poinformował sąd o niestwierdzeniu podstaw do wniesienia kasacji, w trybie art.
84 § 3 k.p.k. Wówczas to, wraz z przekazaniem skazanemu stanowiska obrońcy,
wzywano go do usunięcia braku formalnego „kasacji” osobistej, wskazując na
przewidziany w art. 524 § 1 k.p.k. termin 30 dni – postanowienia SN z dnia z dnia
3
12 grudnia 2012 r. sygn. V KZ 84/12, LEX nr 1235919; z dnia 18 listopada 2009 r. II
KZ 54/09, OSNKW 2010,z.1, poz.9; z dnia 12 grudnia 2008 r. IV KZ 82/08, OSNKW
2009, z.3, poz.22 i inne. We wskazanych judykatach szeroko uzasadniono
konieczność takiej właśnie gwarancyjnej interpretacji terminów określonych w art.
120 § 1 k.p.k. oraz w art. 524 § 1 zd. pierwsze k.p.k., jako uwzględniającej i
urealniającej uprawnienie skazanych do wniesienia kasacji oraz jako spełniającej
standardy konwencyjne. Różnica pomiędzy sytuacją procesową skazanego,
któremu wyznaczono obrońcę z urzędu w postępowaniu kasacyjnym, a ten nie
znalazł podstaw do wniesienia kasacji, wobec czego skazany został wezwany do
usunięcia braku formalnego kasacji w terminie 30 dni, a skazanego, który nie złożył
wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu i został wezwany do usunięcia takiego
samego braku formalnego w terminie 7 dni, jest przecież różnicą bardzo istotną,
nieznajdującą racjonalnego uzasadnienia. W szczególności jaskrawo widoczną w
sytuacji gdy skazani są pozbawieni wolności, gdyż wówczas termin 7 dni jest
zupełnie iluzoryczny, praktycznie uniemożliwiający uzupełnienie tego braku w tym
terminie. Orzekający w tej sprawie Sąd Najwyższy uznał zatem, że w również w
przypadku takiej sytuacji procesowej, jaka wystąpiła w niniejszej sprawie
(zakładając, że skazany nie złożył wniosku o wyznaczenie obrońcy w postępowaniu
kasacyjnym – o czym poniżej) wezwanie S. M. do usunięcia braku formalnego
poprzez sporządzenie i podpisanie kasacji przez adwokata powinno zakreślać
termin 30 dni, przewidziany w art. 524 § 1 zd. pierwsze k.p.k. Zakreślenie terminu 7
dni naruszyło gwarancję skazanego do skorzystania z uprawnienia do wniesienia
kasacji, a tym samym jego prawo do realnej obrony. Stanowisko takie wprost
musiało prowadzić do uchylenia zaskarżonego zarządzenia. Fakt, że S. M. w swych
pismach procesowych nawet nie sugerował zamiaru ustanowienia obrońcy z
wyboru nie stanowił argumentu podważającego powyższe stanowisko. Wszak
mając do dyspozycji 7 dni i przebywając w zakładzie karnym, musiał mieć
jednoznaczne przekonanie o braku realnej możliwości uzupełnienia braku, do
czego został wezwany.
Niezależnie od powyższego, w sprawie zachodzą też wątpliwości, czy S. M.
w istocie nie złożył wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym. W cytowanym na wstępie piśmie z dnia 28 marca 2013r. (k.440v)
4
„prosił o przyznanie obrońcy”, co – jak się wydaje – nie zostało dostrzeżone w
dotychczasowym postępowaniu, gdyż w tym zakresie nie podjęto żadnych
czynności procesowych.
Przedstawione powyżej uchybienia w dotychczasowym postępowaniu
spowodowały orzeczenie Sądu Najwyższego wyrażone w części dyspozytywnej
postanowienia. W toku ponownego postępowania konieczne będzie wyjaśnienie
kwestii złożenia przez skazanego wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, a w
razie jego braku bądź odmowy takiego wyznaczenia, ponowne wezwanie S. M. do
usunięcia braku formalnego jego „kasacji” osobistej, z zakreśleniem terminu 30 dni
do jego uzupełnienia. Dopiero niezastosowanie się do prawidłowego wezwania,
uzasadniało będzie wydanie zarządzenia o odmowie przyjęcia osobistej „kasacji”
skazanego.
Na zakończenie należy dodać, że zapewne brak należytego zrozumienia
swojej sytuacji procesowej spowodował, że S. M. w dniu 2 kwietnia 2013r. wniósł
kolejną osobistą „kasację”, tym razem bezpośrednio do Sądu Najwyższego, która
przekazana została Sądowi Okręgowemu w dniu 10 kwietnia 2013r. (k.447).
Zupełnie jednak zbędne było wydawanie kolejnego zarządzenia o odmowie
przyjęcia tej „kasacji” w dniu 17 kwietnia 2013r. (k.450), skoro właśnie tego dnia
doręczono skazanemu odpis zaskarżonego zarządzenia z 11 kwietnia 2013r.
(k.452), a zatem zarządzenie to nie mogło być uznane za mające przymiot
prawomocności. Nie każdemu przecież kolejnemu pismu zatytułowanemu „kasacją”
należy nadawać bieg procesowy, skoro już w tej materii postępowanie
okołokasacyjne się toczy bądź zostało zakończone – byłoby to zupełnie
nieracjonalne i sprzeczne z zasadą ne bis in idem – art. 522 k.p.k. W takiej zatem
sytuacji pozostaje wydanie zarządzenia o charakterze porządkowym, o
pozostawieniu pisma w aktach sprawy i poinformowaniu jego autora o zaistniałym
stanie rzeczy i jego przyczynach (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22
marca 2000 r. , OSNKW 2000, z.5-6, poz.52).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak w części
dyspozytywnej postanowienia.
5