Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 58/12
POSTANOWIENIE
Dnia 21 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa Tauron Wytwarzanie Spółki Akcyjnej w K.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o ustalenie kosztów osieroconych,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 21 czerwca 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 kwietnia 2012 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2. zasądza od Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na rzecz
Tauron Wytwarzanie S.A. w K. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt)
złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w
postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2012 r., oddalił apelację
Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) od wyroku Sądu
Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 26 maja 2010 r.,
w sprawie z odwołania Tauron Wytwarzanie S.A. w K. (poprzednio Południowy
Koncern Energetyczny S.A. w K.) o ustalenia kosztów osieroconych za 2008 r.
Decyzją z dnia 31 lipca 2009 r. Prezes Urzędu ustalił dla powoda dla roku
2008 r. wysokość korekty rocznej kosztów osieroconych w kwocie (-) 159.508.068
zł. Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem. Sąd Okręgowy zmienił
2
zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość korekty rocznej kosztów osieroconych w
kwocie (+) 79.088.005 zł. Sąd Okręgowy uznał, że Prezes Urzędu bezpodstawnie
przyjął, iż sprzedaż energii przez powoda w ramach grupy kapitałowej, do której
należała, nie była sprzedażą realizowaną na rynku konkurencyjnym. Prezes Urzędu
nie wykazał bowiem, by powód sprzedawał energię w II, III i IV kwartale 2008 r. z
pominięciem reguł rynkowych.
Oddalając apelację Prezesa Urzędu od wyroku Sądu pierwszej instancji Sąd
Apelacyjny stwierdził, że jej zarzuty dotyczą dwóch kwestii: rozkładu ciężaru
dowodu w zakresie braku konkurencyjności rynku, na którym powód sprzedawał
energię oraz samej oceny tego rynku, jako rynku konkurencyjnego. Odnosząc się
do pierwszego problemu Sąd Apelacyjny uznał, że to na Prezesie Urzędu
spoczywał obowiązek wykazania, iż sprzedaż przez powoda energii elektrycznej
przedsiębiorstwom należącym do grupy kapitałowej Tauron Polska Energia w
2008 r. nie była dokonywana na rynku konkurencyjnym. Stanowisko Prezesa
Urzędu w tym zakresie pozostawało jedynie w sferze deklaracji i założeń
niepopartych dowodami. Istnienie grup kapitałowych na rynku energetycznym było
znane ustawodawcy przed uchwaleniem ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o
zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z
przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii
elektrycznej (Dz.U. Nr 130, poz. 905 ze zm., dalej jako ustawa KDT). Znane
również były mechanizmy regulujące funkcjonowanie podmiotów tworzących takie
grupy. Skoro zatem sam ustawodawca nie kwestionował istnienia konkurencyjności
rynku w ramach grup kapitałowych, to Prezes Urzędu winien wykazać, że sprzedaż
w ramach grupy kapitałowej nie była sprzedażą na rynku konkurencyjnym. Sąd
Apelacyjny zwrócił również uwagę, iż ustawodawca nie wprowadził rozróżnienia
sprzedaży energii do podmiotów z danej grupy kapitałowej od sprzedaży do
podmiotów spoza grupy, zatem przychody ze sprzedaży wewnątrz grupy
kapitałowej winny być uwzględnione w takim samym zakresie jak przychody ze
sprzedaży na zewnątrz grupy, chyba że wykazano, że sprzedaż wewnątrz grupy
nie była sprzedażą na rynku niekonkurencyjnym.
Sąd Apelacyjny nie podzielił także stanowiska Prezesa Urzędu co do
charakterystyki relacji między podmiotami należącymi do skonsolidowanej pionowo
3
grupy kapitałowej, opartej na zaczerpniętej z prawa ochrony konkurencji koncepcji
single economic unit. Według Sądu Apelacyjnego instytucja ta nie znajduje
automatycznego zastosowania w sprawach dotyczących pomocy publicznej w
rozumieniu ustawy KDT, ponieważ doktryna single economic unit nie przewiduje
bezwzględnej niemożności kształtowania relacji, w tym również cenowych, między
podmiotami zależnymi i dominującymi na zasadach rynkowych.
Sąd Apelacyjny zwrócił wreszcie uwagę, że Prezes Urzędu po wydaniu
zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji zmienił swoje stanowisko odrzucające a
priori możliwość istnienia rynku konkurencyjnego w ramach grupy kapitałowej.
Sąd Apelacyjny przyjął także, że istnienia rynku konkurencyjnego nie
dowodzi sam fakt sprzedaży energii przez przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem
energią w ramach grupy kapitałowej po cenach niższych niż cena zakupu u
producenta. W niniejszej sprawie spółki obrotu kupowały u powoda energię
elektryczną po 155 zł MWh przy średniej cenie rynkowej 155,44 zł MWh, dlatego
brak podstaw do przyjęcia założenia, aby sprzedaż ta była dokonywana na rynku
niekonkurencyjnym po cenach narzucanych odgórnie.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w
całości. Zaskarżonemu wyrokowi Prezes Urzędu zarzucił naruszenie art. 6 k.c. i
art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej
do rozpoznania Prezes Urzędu powołał się na występowanie w sprawie istotnego
zagadnienia prawnego: „czy cena uzyskana przez wytwórcę jest wyłącznym
determinantem uznania przychodów z umów sprzedaży energii elektrycznej, rezerw
mocy i usług systemowych, określonych w art. 27 ust. 4 ustawy KDT, za przychody
uzyskane na rynku konkurencyjnym?”.
Powód w odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezesa Urzędu wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcie jej do rozpoznania i zasądzenie kosztów
postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie kwalifikowała się do przyjęcia celem
jej merytorycznego rozpoznania.
4
Sformułowane w skardze Prezesa Urzędu zagadnienie prawne odnoszące
się do art. 27 ust. 4 ustawy KDT nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego
sprawy ze względu na wyznaczony przez Prezesa Urzędu zakres jej rozpoznania
przez Sąd Najwyższy. Zgodnie z dyspozycją art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy
jest związany podstawami skargi kasacyjnej. Na podstawę skargi wniesionej w
niniejszej sprawie składają się zaś przepis art. 6 k.c. oraz przepis art. 328 § 1 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c. Sformułowane przez Prezesa Urzędu zagadnienie
prawne odnosi się zatem do przepisu, który nie został powołany w postawach
skargi kasacyjnej. Gdyby zaś skarga Prezesa Urzędu została przyjęta do
rozpoznania, Sąd Najwyższy nie mógłby rozstrzygnąć problemu prawnego,
sformułowanego w oparciu o przepisy ustawy KDT.
Niezależnie od powyższego Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że problem
prawny stanowiący podstawę dla skonstruowania zagadnienia prawnego we
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został już rozstrzygnięty
przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 maja 2013 r., III SK 34/12. W orzeczeniu
tym Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie „rynku konkurencyjnego” z art. 2 pkt 12 i
art. 27 ust. 4 ustawy KDT odnosi się do obiektywnie istniejącego bytu, jakim jest
rynek, na którym sprzedawana jest energia elektrycznej. Kwalifikacja sprzedaży
dokonywanej przez wytwórcę energii jako sprzedaży niekierowanej na rynek
konkurencyjny wymaga zatem przeprowadzenia odpowiedniej analizy rynku.
Ponadto sam kierunek sprzedaży (w ramach grupy lub poza grupę) nie stanowi
podstawy dla wyznaczenia odrębnych struktur lub segmentów w ramach rynku
energii. Nieuprawnione jest także traktowanie art. 27 ust. 4 ustawy KDT jako
przepisu uzależniającego udzielenia wytwórcy energii elektrycznej wsparcia
przewidzianego w ustawie KDT od sprzedaży poza grupą kapitałową, do której
przynależy. Z kolei potraktowanie grupy kapitałowej jako pewnej całości działającej
na rynku, zgodnie z koncepcją single economic unit, wymaga ustalenia
obowiązujących w danej grupie zasady działania wchodzących w jej skład spółek,
które muszą wyłączać ich autonomię decyzyjną. Dlatego sprzedaży energii w
ramach grupy kapitałowej nie można uznać za sprzedaż, która nie ma miejsca na
rynku tylko z tego powodu, że odbywa się w ramach grupy. Sprzedaży na rynku
5
niekonkurencyjnym nie dowodzi różnica w cenie między ceną sprzedaży w ramach
grupy a ceną sprzedaży poza grupą.
Stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego w niniejszej sprawie
wyroku, w zakresie objętym sformułowanym przez Prezesa Urzędu problemem
prawnym, odpowiada poglądom zawartym w uzasadnieniu powołanego powyżej
wyroku Sądu Najwyższego. Po pierwsze, Sąd Apelacyjny trafnie przyjął, że
kwalifikacja przez Prezesa Urzędu przychodów uzyskanych przez powoda jako
przychodów nieobjętych zakresem art. 27 ust. 4 ustawy KDT wymaga od Prezesa
Urzędu udowodnienia, że przychody osiągnięte przez powoda ze sprzedaży w
ramach grupy kapitałowej nie są przychodami uzyskanymi na rynku
konkurencyjnym. Sam fakt sprzedaży energii w ramach grupy kapitałowej nie
oznacza, że sprzedaż ta nie była dokonywana na rynku konkurencyjnym. Po
drugie, Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjął, że doktryna single economic unit może
znaleźć zastosowanie w sprawach z zakresu pomocy publicznej przewidzianej w
ustawie KDT, jednakże fakt przynależności powoda do grupy kapitałowej nie
oznacza sam z siebie, że to działania samej grupy wywołują skutki na rynku. Po
trzecie, Sąd drugiej instancji trafnie wskazał także na brak rozróżnienia przez
prawodawcę między przychodami ze sprzedaży w ramach grupy kapitałowej, a
przychodami ze sprzedaży poza grupą kapitałową. Nie ma zatem publicznoprawnej
potrzeby wyjaśnienia wątpliwości podniesionych przez Prezesa Urzędu odnośnie
do wykładni art. 27 ust. 4 ustawy KDT.
Mając powyższe na uwadze, z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. orzeczono jak w
sentencji. Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego zostało z kolei oparte
na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 13 ust. 4 pkt 2 w związku z § 18 ust. 2 pkt
3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze
zm.).