Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 48/13
POSTANOWIENIE
Dnia 18 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 18 czerwca 2013r.,
sprawy z wniosku D. O.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawczyni
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 23 października 2012 r., sygn. akt […]
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w O.
z dnia 13 lipca 2012 r., sygn. akt […],
p o s t a n o w i ł
1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2) obciążyć wnioskodawczynię kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 13 lipca 2012 r., po rozpoznaniu
wniosku D. O. o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne
tymczasowe aresztowanie, zasądził na jej rzecz od Skarbu Państwa kwotę
9.049,11 zł tytułem odszkodowania i 35.000 zł zadośćuczynienia, zaś w pozostałej
części oddalił wniosek.
Apelacje złożyli: prokurator na niekorzyść wnioskodawczyni i jej
pełnomocnik.
2
Prokurator zakwestionował wysokość zadośćuczynienia i wniósł o jego
obniżenie do kwoty 10.000 zł albo uchylenie wyroku w tym zakresie i przekazanie
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił:
I. błąd w ustaleniach faktycznych o braku szkody majątkowej w oddalonej części,
II. obrazę przepisów prawa materialnego polegającą na niewłaściwym
zastosowaniu art. 445 k.c. i przyjęciu w okolicznościach przedmiotowej sprawy,
że zasądzona kwota 35.000 zł tytułem zadośćuczynienia będzie odpowiednia w
rozumieniu art. 445 k.c., podczas gdy mając na uwadze ogrom cierpień
doznanych przez skarżącą – wynikający ze zgromadzonego materiału
dowodowego – była to jedynie kwota symboliczna,
III. obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść orzeczenia
w postaci naruszenia art. 7 k.p.k. – poprzez przekroczenie dyrektywy
swobodnej oceny dowodów w następstwie nieuwzględnienia wszystkich
okoliczności istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy,
a w szczególności okoliczności przemawiających za uwzględnieniem w całości
lub co najmniej w znacznej części żądań skarżącej – następstwem naruszenia
których było błędne ustalenie faktów przyjętych za podstawę skarżonego
wyroku.
Skarżący wnosił o zasądzenie dodatkowo kwoty 85.000 zł zadośćuczynienia
i 111.522,55 zł tytułem odszkodowania albo uchylenie wyroku w części oddalającej
wniosek i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem z dnia 23 października 2012 r., Sąd Apelacyjny zmienił
zaskarżony wyrok przez obniżenie zadośćuczynienia do kwoty 10.700 zł wraz z
ustawowymi odsetkami od dnia 27 października 2012 r., zaś w pozostałej części
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
W kasacji od wyroku Sądu odwoławczego pełnomocnik wnioskodawczyni
zarzucił rażącą obrazę prawa materialnego, która mogła mieć wpływ na jego treść
wyroku, to jest:
„1) obrazę art. 445 § 1 k.c. poprzez dokonanie jego błędnej wykładni i przyjęcie, że
do oceny co jest „odpowiednią kwotą zadośćuczynienia” jedną z
najistotniejszych przesłanek jest wysokość stopy życiowej społeczeństwa,
3
natomiast mniej istotne są inne przesłanki mające wpływ na jego wysokość
(vide: s. 6 uzasadnienia wyroku) podczas gdy: odpowiednia kwota
zadośćuczynienia ma przede wszystkim pełnić funkcję kompensacyjną, tj. musi
obejmować zarówno cierpienia fizyczne, jak i sferę psychiczną
poszkodowanego, a nadto wysokość zadośćuczynienia odpowiadająca
doznanej krzywdzie powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić
mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia, jak również
stanowić odczuwalną wartość ekonomiczną,
2) obrazę art. 361 § 2 k.c. poprzez dokonanie jego błędnej wykładni skutkującej
niezastosowaniem rzeczonej normy i przyjęcie, że szkodę majątkową (in
concreto wynikającą z niesłusznego aresztowania) może stanowić jedynie
różnica między stanem majątkowym jaki by istniał, gdyby skazanego nie
pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym z chwili odzyskania wolności, w
sytuacji kiedy nie można wykluczyć, że szkoda majątkowa będąca normalnym
(nie wynikającym z innych przyczyn) następstwem bezzasadnego pozbawienia
wolności może powstać także po odzyskaniu wolności, o ile jest jednocześnie
jego bezpośrednią konsekwencją”.
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Prokurator w odpowiedzi na kasację wnosił o jej oddalenie jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna okazała się oczywiście bezzasadna, albowiem oba jej
zarzuty były chybione.
Ad 1) wbrew supozycji zawartej w tym zarzucie, „wysokość stopy życiowej
społeczeństwa” nie należała do wiodących przesłanek, którymi kierował się Sąd
odwoławczy obniżając wysokość zadośćuczynienia. Była to jedna z wielu
przesłanek, przyjętych przez ten Sąd, co jasno wynika z treści uzasadnienia
zaskarżonego wyroku (zob. s. 6 i 7). Ustalenie, jaka kwota zadośćuczynienia jest
odpowiednia w rozumieniu art. 445 § 2 w zw. z § 1 k.c., należy do sfery
swobodnego uznania sędziowskiego. Zarzut rażącego naruszenia dyspozycji tego
przepisu może więc być skuteczny tylko wtedy, gdy kwestionowane orzeczenie w
4
sposób oczywisty narusza zasady ustalenia wysokości zadośćuczynienia;
praktycznie wówczas, gdy jego kwota określona została symbolicznie. Pogląd ten,
utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego na tle spraw toczących się z
wniosków składanych na postawie art. 552 k.p.k. (zob. np. postanowienie z dnia 12
sierpnia 2008 r., V KK 45/08 – OSNKW-R 2008, poz. 1638 – el., Lex 438427),
znalazł się poza uwagą kasacji, podobnie jak konstatacja Sądu odwoławczego o
przecenieniu wagi tych przesłanek, które powodowały Sądem meriti przy określaniu
wysokości zadośćuczynienia (s. 6 uzasadnienia). Jeśli do tego dodać, że nie został
podniesiony zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny dyspozycji art. 7 k.p.k., a więc
zasady swobodnej oceny dowodów przysługującej, ale również obowiązującej sąd
odwoławczy w razie zmiany wyroku, to nie sposób podzielić stanowisko kasacji o
obrazie art. 445 § 1 k.c.
Ad 2) rzeczywiście nie można wykluczyć, że szkoda majątkowa może
powstać także po odzyskaniu wolności, o ile jest bezpośrednią konsekwencją jej
pozbawienia. Rzecz jednak w tym, że obowiązek wykazania normalnego związku
przyczynowego, a w rezultacie, naruszenia przez Sąd dyspozycji art. 361 § 2 k.c.
spoczywa na wnioskodawcy. Tymczasem w skardze, po pierwsze, istnienie tego
związku próbuje się wykazać przez odwołanie się do zeznań świadka – kierownika
PUP w N. (vide s. 6 uzasadnienia), co jest kwestionowaniem ustaleń faktycznych,
niedopuszczalnym w postępowaniu kasacyjnym, po drugie, pomija się zarówno
wywód Sądu I instancji (s. 4 in fine – 5 in princ. motywów) jak i uzasadnienie Sądu
odwoławczego (s. 8 in fine – 9 in princ.). Podkreślono w nich m.in. że na podstawie
art. 552 k.p.k. odszkodowanie nie przysługuje za szkody wynikłe z toczącego się
postępowania karnego (mające związek z tym postępowaniem), a należy się za
szkody powstałe jedynie na skutek pozbawienia wolności – tu pozostające w
związku z tym – czasowym aresztowaniem.
Z wszystkich przytoczonych względów oddalono kasację jako oczywiście
bezzasadną.