Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 270/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. sp. z o.o. w K.
przeciwko D. sp. z o.o. w S. powstałej w wyniku przekształcenia Firmy Handlowo-
Usługowej D. R. T. sp.j. w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 czerwca 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Strona powodowa – P. S.A. w K., aktualnie po przekształceniu – M. spółka z
o.o. w K., domagała się zasądzenia od strony pozwanej - Firmy Handlowo
Usługowej D. R. T. spółki jawnej w S. (przekształconej następnie w D. spółkę z o.o.
w S.) kwoty 766.630,03 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu tytułem
zwrotu pobranych przez pozwanego od powoda opłat innych, niż marża handlowa
(717.956 zł), tytułem zapłaty należności za dostarczony pozwanemu towar
(36.306,66 zł) oraz odsetek za zwłokę w zapłacie faktur (12.367,37 zł).
Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z dnia 15.02.2011 r., zasądził od pozwanego
na rzecz powoda kwotę 727.917,84 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami
procesu, oddalając powództwo w pozostałej części. Na skutek apelacji pozwanego,
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 24.05.2011 r. uchylił zaskarżony wyrok w części
uwzględniającej powództwo i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z dnia
23 września 2011 r., zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 18.477,76 zł z
odsetkami ustawowymi od kwot cząstkowych wskazanych w sentencji wyroku, zaś
w pozostałej części powództwo oddalił.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód dostarczał sprzęt komputerowy do
sieci sklepów, należących do pozwanego. W dniu 2 stycznia 2007 r. strony zawarły
porozumienie dotyczące warunków współpracy handlowej, przewidujące,
że pozwany w okresie od dnia 2 stycznia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2007 roku,
wystawi we wszystkich punktach sprzedaży towary powoda, zobowiązując się do
promowania tych towarów przez ich eksponowanie na regałach wystawienniczych.
Strony ustaliły rabat w postaci premii od sprzedaży towaru na poziomie 5 %
wartości netto obrotów, osiągniętych w danym okresie przez strony, liczonej na
podstawie wartości faktur VAT z uwzględnieniem korekt. Wypłata premii miała
następować po zakończeniu każdego miesiąca, na podstawie faktury, wystawionej
przez pozwanego po uzgodnieniu jej wartości z powodem. Według dalszych
ustaleń Sądu pierwszej instancji, poczynionych na podstawie zeznań świadków J.
M. i P. G. oraz korespondencji elektronicznej stron, przed dostawą towaru,
pracownicy stron, drogą mailową lub telefonicznie, uzgadniali cenę konkretnego
3
sprzętu. Powód w wystawianych fakturach VAT za dostarczany towar, zawyżał
cenę towaru o pięć procent, w stosunku do wcześniej uzgodnionej i taką też,
zawyżoną cenę, płacił pozwany. Następnie pozwany odzyskiwał nadpłaconą kwotę
w formie opisanych wyżej premii.
W tym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy uwzględnił jedynie roszczenie
powoda o zapłatę należności za dostarczony przez powoda sprzęt komputerowy
(9.993,09 zł.) i odsetki za opóźnienie pozwanego w zapłacie faktur (8.484,67 zł).
Oddalił natomiast roszczenie w pozostałej części, nie dopatrując się w działaniu
pozwanego znamion, zarzucanego przez powoda, czynu nieuczciwej konkurencji,
polegającego na pobieraniu od powoda, za przyjęcie towaru do sprzedaży, opłat
innych, niż marża handlowa (art. 15 ustęp 1 punkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia
1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – tj. Dz. U. 2003, nr 153,
poz. 1503 ze zmianami - dalej jako z.n.k.) .
Po rozpoznaniu apelacji powoda, zaskarżającego wyrok w części
oddalającej powództwo co do kwoty 705.558 zł i zarzucającego naruszenie art. 386
§ 6 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c., błąd w ustaleniach faktycznych i naruszenie przepisu
art.15 ust 1 punkt 4 ustawy o z.n.k., Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 stycznia
2012 r., oddalił apelację, stwierdzając, że zaoferowany przez powoda materiał
dowodowy nie wykazał, że pozwany dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji,
albowiem sam fakt zastrzeżenia, w porozumieniu handlowym stron, rabatu w formie
premii, nie stanowi takiego czynu. Wypłata premii po sprzedaży towaru nie daje
podstaw do przyjęcia, że rabat ten stanowił opłatę za wprowadzenie towaru,
dostarczanego przez powoda, do obrotu czy też utrudniał dostęp do rynku.
Wprawdzie powód zasadnie zarzucił dokonanie przez Sąd Okręgowy błędnej oceny
zeznań świadków J. M. i P. G. i bezpodstawne uznanie ich za wiarygodne, ale to
uchybienie procesowe Sądu pierwszej instancji nie miało, zdaniem Sądu
Apelacyjnego, znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
W skardze kasacyjnej powód, zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego
uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy przez zasądzenie od pozwanego na
rzecz powoda 705.557,38 zł z ustawowymi odsetkami od kwot wskazanych
w skardze i kosztów postępowania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku
4
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego. Zarzucił naruszenie art. 15 ust 1
punkt 4 ustawy o z.n.k. przez błędną wykładnię i przyjęcie, że pobieranie przez
pozwanego od powoda, ustalonego w porozumieniu handlowym z dnia 2 stycznia
2007 roku, rabatu w postaci premii od sprzedaży, nie stanowi czynu nieuczciwej
konkurencji, stypizowanego w tym przepisie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powoda jest uzasadniona. Z uwagi na podniesiony przez
skarżącego, zarzut naruszenia prawa materialnego, miarodajne dla oceny
prawidłowości zastosowania przez Sąd wskazanego przepisu prawa są ustalenia
faktyczne Sądu drugiej instancji. Zwrócić należy uwagę, że w obowiązującym
modelu apelacji pełnej, Sąd drugiej instancji ma obowiązek samodzielnie ocenić
zgromadzone w sprawie dowody i w oparciu o ten materiał, dokonać własnych,
jednoznacznych i stabilnych ustaleń faktycznych oraz subsumcji stanu faktycznego
do właściwej normy prawa materialnego (por. uchwała składu 7 Sędziów SN z dnia
31 stycznia 2008 roku, III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz.55). Jeżeli sąd
odwoławczy w całości aprobuje ocenę dowodów i ustalenia faktyczne Sądu
pierwszej instancji, wystarczające jest wskazanie, że ustalenia faktyczne Sądu
pierwszej instancji podziela i uznaje za własne.
W rozpoznawanej sprawie, Sąd drugiej instancji nie poczynił własnych
ustaleń faktycznych, ograniczył się jedynie do przytoczenia w uzasadnieniu
zaskarżonego orzeczenia, ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji, bez
zaznaczenia, czy i w jakim zakresie je akceptuje. Jednocześnie Sąd Apelacyjny
zdyskwalifikował, jako niewiarygodne, zeznania świadków J. M. i P. G.,
podzielając, sformułowany w apelacji powoda, zarzut błędnej ich oceny przez Sąd
pierwszej instancji. Tymczasem to w oparciu o te zeznania, Sąd Okręgowy, dając
wiarę świadkom, poczynił kluczowe w sprawie ustalenie faktyczne, rzutujące na
treść rozstrzygnięcia, dotyczące specyficznych zasad współpracy handlowej stron,
pobierania przez powoda zawyżonych o pięć procent, w stosunku do wcześniej
uzgodnionych, cen za dostarczany pozwanemu sprzęt komputerowy i odbierania
5
następnie przez pozwanego „nadpłaconej nadwyżki” ceny w postaci premii od
sprzedaży, wskazanej w porozumieniu z dnia 2 stycznia 2007 roku.
W oparciu o te dowody, Sąd Okręgowy przyjął, że premia, stanowiła
w istocie, zwrot wcześniej nadpłaconej przez pozwanego ceny, dostarczanego
przez powoda, sprzętu komputerowego i w związku z tym nie miała charakteru
innej, niż marża handlowa, opłaty, pobieranej przez pozwanego za przyjęcie towaru
do sprzedaży, co skutkowało oceną Sądu pierwszej instancji, że pozwany nie
dopuścił się zarzucanego mu czynu nieuczciwej konkurencji i w konsekwencji
oddaleniem powództwa w tej części.
W uzasadnieniu wyroku Sąd drugiej instancji, nie poszerzając wątku błędnej
oceny dowodów przez Sąd Okręgowy, stwierdził jedynie, że nie miała ona wpływu
na treść rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. W związku tym stwierdzić należy,
że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie ma, jak to już wyżej podniesiono,
własnych ustaleń faktycznych Sądu drugiej instancji, które uzasadniałyby przyjętą
koncepcję końcowego rozstrzygnięcia. W myśl zaś utrwalonej linii orzeczniczej
Sądu Najwyższego, taka sytuacja, będąc określonym stanem procesowym, nie
musi mieć charakteru stawianego przez skarżącego w skardze kasacyjnej, zarzutu
i może wynikać także z własnej oceny Sądu kasacyjnego, co do możliwości
merytorycznego rozpoznania skargi kasacyjnej (por. orzeczenia Sądu
Najwyższego: z 18 września 1997 r., I CKN 229/97, z 26 maja 1998 r., III CRN
516/97, z 2 grudnia 1999 r., I CKN 954/98, z 13 czerwca 2000 r., V CKN 69/00,
z 28 lutego 2002 r., III CKN 547/00 oraz z 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, a także
z 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 100,
nie publikowane).
Ocena prawidłowości wykładni i zastosowania, wskazanego w ramach
pierwszej podstawy kasacyjnej, przepisu prawa materialnego jest możliwa bowiem
tylko w sytuacji, gdy pozwalają na nią ustalenia faktyczne sądu drugiej instancji,
stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku (por. wyrok SN z dnia
11 marca 2003 roku, V CKN 1825/00, niepubl.) Zastosowanie przepisów prawa
materialnego do niedostatecznie ustalonego przez Sąd drugiej instancji stanu
faktycznego oznacza wadliwą subsumcję tego stanu do zawartych w nich norm
6
prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia zarzut kasacyjny naruszenia
prawa materialnego przez niewłaściwe jego zastosowanie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 września 2012 r., IV CSK 76/12, nie publ.).
Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest konieczność uwzględnienia skargi
kasacyjnej powoda na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. Skoro bowiem sąd kasacyjny
nie może ocenić prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy, to nie może też przyjąć,
że nieuzasadnione są podniesione przez skarżącego zarzuty w ramach,
przytoczonej w skardze kasacyjnej, podstawy.