Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PZP 3/13
POSTANOWIENIE
Dnia 2 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
SSN Krzysztof Staryk
Protokolant Anna Matura
w sprawie z powództwa P. K. i innych
przeciwko E. Spółce Akcyjnej w P.
o zapłatę odszkodowania z tytułu nienależytego wyliczenia stażu pracy dla celów
nieodpłatnego nabycia akcji,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 2 lipca 2013 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.
z dnia 16 kwietnia 2013 r.,
„czy okres zatrudnienia uprawnionych pracowników w spółce
wydzielonej ze spółki powstałej w wyniku komercjalizacji
przedsiębiorstwa państwowego podlega wliczeniu do stażu pracy od
którego zależy ilość należnych im akcji (art. 36 w związku z art. 38B
ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji
(tekst jednolity z 2013 roku, poz. 216)?”
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
Przedstawione w sentencji postanowienia zagadnienie prawne powstało w
związku z rozpoznawaniem przez Sąd Okręgowy w G. apelacji powodów w sprawie
2
przeciwko E. SA w P. o odszkodowanie z tytułu zaniżonej liczby nieodpłatnie
przekazanych im akcji, ze względu na wadliwe wyliczenie stażu pracy
warunkującego liczbę tych akcji.
Na podstawie art. 36 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o
komercjalizacji i prywatyzacji (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 216, dalej jako
ustawa z 1996 r.) w ramach prywatyzacji pośredniej pracownicy
komercjalizowanego przedsiębiorstwa państwowego mają prawo do nieodpłatnego
nabycia 15% akcji objętych przez Skarb Państwa, zaś ich podział między
pracowników zależy od okresu zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie, jego
poprzedniku i w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji tego przedsiębiorstwa
państwowego. Natomiast na mocy art. 38b ust. 1 tej ustawy, przepisy art. 36
stosuje się odpowiednio do nieodpłatnego nabywania akcji przez uprawnionych
pracowników w przypadku połączenia spółki powstałej w wyniku komercjalizacji z
inną spółką, podziału tej spółki, jej przekształcenia lub wniesienia przez Skarb
Państwa jej akcji do innej spółki.
Powodowie byli pracownikami pozwanej Spółki do dnia 30 czerwca 2007 r. i
z tego tytułu są pracownikami uprawnionymi do nieodpłatnego nabycia akcji w
liczbie stosownej do okresu zatrudnienia (art. 36 ust. 1 i 4 ustawy z 1996 r.). Byli oni
zatrudnieni w wyodrębnionej organizacyjnie części pozwanej Spółki, która przeszła
do Spółki z o.o. E. Operator. Podstawą przejścia była uchwała nadzwyczajnego
zgromadzenia wspólników Spółki E. Operator o podwyższeniu kapitału
zakładowego, co nastąpiło przez przeniesienie przez Spółkę E. SA zorganizowanej
części przedsiębiorstwa prowadzącej działalność dystrybucyjną w zamian za
udziały w Spółce E. Operator. Dnia 25 czerwca 2007 r. obie Spółki zawarły umowę,
na mocy której E. SA zobowiązała się udzielić pracownikom zatrudnionym w części
przedsiębiorstwa przechodzącej do E. Operator urlopów bezpłatnych na podstawie
art. 1741
k.p. na okres 10 lat, zaś E. Operator zobowiązała się do zatrudniania ich
na niezmienionych warunkach. Ponadto, dnia 29 czerwca 2007 r. zostało zawarte
porozumienie zbiorowe między związkami zawodowymi działającymi w E. SA i
obiema Spółkami, które przewidywało, że za zgodą pracowników posiadających
prawo do nieodpłatnego nabycia akcji, zostaną im udzielone przez E. SA urlopy
bezpłatne na podstawie art. 1741
k.p. w celu wykonywania pracy w E. Operator z
3
zachowaniem i kontynuacją wszystkich uprawnień wynikających z ciągłości stażu
pracy u obu pracodawców. Także dnia 29 czerwca 2007 r. E. SA udzieliła
powodom takiego urlopu bezpłatnego, przy czym w porozumieniach o ich
udzieleniu postanowiono, że okres urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy w
E. SA przy ustaleniu prawa do nieodpłatnego nabycia akcji. Dnia 10 lutego 2010 r.
Skarb Państwa zbył część akcji, wskutek czego na mocy art. 38 ust. 2 ustawy z
1996 r. pracownicy nabyli prawo do nieodpłatnego nabycia akcji. Pozwana E. SA
sporządziła według stanu na ten dzień listę uprawnionych pracowników i liczbę
przypadających im akcji. Przy ustalaniu liczby akcji należnych powodom pozwana
nie uwzględniła okresów ich pracy w E. Operator. Odszkodowanie z tego tytułu jest
przedmiotem niniejszej sprawy.
Sąd Rejonowy oddalił powództwa. Stwierdził, że brak jest podstaw do
zaliczenia powodom okresu pracy w E. Operator, gdyż z dniem przejścia do tej
Spółki stała się ona ich pracodawcą na mocy art. 231
§ 1 k.p. Przepis ten ma
charakter bezwzględnie obowiązujący i nie jest możliwe jego wyłączenie przez
indywidualne porozumienia stron stosunku pracy.
Przedstawiając zagadnienie prawne Sąd Okręgowy wskazał, że wymaga
rozważenia kwestia istnienia ustawowej podstawy zaliczenia powodom okresu
pracy u nowego pracodawcy do stażu pracy, na podstawie którego następuje
ustalenie liczby należnych im akcji. Sąd ten stwierdził, że nastąpił podział E. SA i
dlatego podstawą tą może być art. 38b ust. 1 ustawy z 1996 r. Wynika z niego, że
w przypadku podziału spółki powstałej w wyniku komercjalizacji, do nieodpłatnego
nabywania akcji przez uprawnionych pracowników stosuje się odpowiednio art. 36
tej ustawy. Sąd Okręgowy – po przeprowadzeniu analizy historycznej i
porównawczej – uznał, że art. 38b ust. 1 ustawy można rozumieć dwojako. Po
pierwsze, może być rozumiany jako przepis gwarantujący, że pracownicy nie tracą
prawa do akcji stając się pracownikami innego pracodawcy. Po drugie – i ku tej
możliwości skłania się Sąd Okręgowy – przepis ten może być rozumiany jako
przyznający prawo do akcji uprawnionym pracownikom, zatrudnionym w spółce
powstałej z podziału spółki poddanej komercjalizacji, dzięki uwzględnieniu
dodatkowego okresu zatrudnienia w tej spółce (tu: E. Operator) w okresie między
4
komercjalizacją a prywatyzacją spółki podlegającej podziałowi (tu: E. SA). Chodzi
więc o okres objęty żądaniem powodów (od 1 lipca 2007 r. do 10 lutego 2010 r.).
Sąd Okręgowy wskazał, że podział spółki reguluje Kodeks spółek
handlowych. W sprawie ma zastosowanie art. 529 § 1 pkt 4 tego Kodeksu
stanowiący, że podział może być dokonany przez przeniesienie części majątku
spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez
wydzielenie). Zdaniem Sądu Okręgowego podział nastąpił dnia 30 czerwca 2007 r.,
kiedy to E. SA przeniosła część swego majątku do istniejącej Spółki E. Operator.
Powodowie wnieśli o udzielenie odpowiedzi twierdzącej, zaś pozwana
wniosła o odmowę udzielenia odpowiedzi na pytanie Sądu Okręgowego. Obie
strony zgodnie stwierdziły, że zmiany organizacyjne, które nastąpiły w E. SA dnia
30 czerwca 2007 r. nie stanowiły podziału tej spółki w rozumieniu art. 529 § 1 k.s.h.,
lecz polegały na wniesieniu przez nią aportu w postaci zorganizowanej części
przedsiębiorstwa do E. Operator. Między tymi dwoma rodzajami przekształceń jest
istotna różnica, gdyż w razie podziału przez wydzielenie akcje lub udziały w spółce
przejmowanej obejmuje dotychczasowy akcjonariusz lub udziałowiec (tu: Skarb
Państwa), zaś w przypadku wniesienia aportu udziały lub akcje obejmuje wnoszący
aport (tu: E. SA). Wnosząc o udzielenie odpowiedzi twierdzącej powodowie
argumentują, że brak jest podstaw do różnicowania prawa do akcji w zależności od
tego, czy nastąpił podział spółki czy też pracownicy zmienili pracodawcę na skutek
wniesienia aportem tej zorganizowanej części przedsiębiorstwa w której byli
zatrudnieni, co przemawia za szeroką wykładnią art. 38b ustawy z 1996 r. Zdaniem
pozwanej w sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności przewidzianych w tym
przepisie, a w szczególności wniesienia aportu nie można utożsamiać z podziałem
spółki. Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy pozostaje zatem
bez związku ze sprawą rozpoznawaną przez ten Sąd, przez co nie spełnia
przesłanek określonych w art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 390 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., jeżeli przy rozpoznawaniu
apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może
5
przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając
rozpoznanie sprawy. Niezbędnym warunkiem udzielenia przez Sąd Najwyższy
odpowiedzi na przedstawione pytanie prawne jest prawidłowe ustalenie stanu
faktycznego i prawnego przez sąd drugiej instancji. Tylko wtedy bowiem spełniona
jest przesłanka związku między rozpoznawaniem apelacji a zagadnieniem
prawnym, które wymaga rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. Pytanie prawne
Sądu Okręgowego opiera się na ustaleniu, że nastąpił podział E. SA na podstawie
art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h. (podział przez wydzielenie) i z tego faktu Sąd wywodzi
swoje wątpliwości, czy do prawa powodów do nieodpłatnego nabycia akcji stosuje
się art. 38b ustawy z 1996 r., dotyczący tego prawa w razie podziału Spółki E. SA
powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego. Tymczasem w
sprawie mamy do czynienia nie z podziałem spółki, lecz z podwyższeniem kapitału
zakładowego Spółki E. Operator Sp. z o.o. przez wniesienie do niej przez Spółkę E.
SA aportu w postaci zorganizowanej części przedsiębiorstwa, w zamian za co E.
SA objęła udziały E. Operator. W wyniku tej czynności nie powstała „spółka
wydzielona”, o której mowa w sentencji pytania prawnego, lecz zorganizowana
część przedsiębiorstwa, w której byli zatrudnieni powodowie, stała się częścią
istniejącej już uprzednio Spółki E. Operator.
Rozważając przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne Sąd
Najwyższy nie może wychodzić poza granice określone w art. 390 § 1 k.p.c. Zostały
zatem pominięte kwestie dotyczące ewentualnego istnienia innych podstaw
odpowiedzialności pozwanej, co w szczególności odnosi się do sugerowanej przez
powodów szerokiej interpretacji art. 38b ustawy z 1996 r., polegającej na
zastosowaniu tego przepisu także do wniesienia aportu w postaci zorganizowanej
części przedsiębiorstwa.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.