Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 456/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Szewczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Roman Sądej
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej,
w sprawie B. P. oskarżonego z art. 157 § 2 kk
i J. P. oskarżonego z art. 217 § 1 kk,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 2 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego
od wyroku Sądu Okręgowego w Z.
z dnia 3 lipca 2012 r., sygn. akt […],
uchylającego wyrok Sądu Rejonowego w Ś.
z dnia 21 lutego 2011 r., […],
I. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Z.;
II. zarządza zwrot opłaty kasacyjnej na rzecz oskarżyciela
posiłkowego W. P.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Ś. wyrokiem z dnia 21 lutego 2012 r. uznał:
1. oskarżonego B. P. za winnego tego, że w dniu 5 lipca 2011 r. w W.,
uderzył pięścią w twarz oraz kopnął w lewą stronę klatki piersiowej, złapał kończyną
górną za szyję W. P., czym spowodował u niego obrażenia ciała pod postacią
zażółcenia grzbietu nosa, delikatnych otarć naskórka w okolicy szyjnej przedniej i
bocznej, zażółcone i nieregularne podbiegnięcia krwawe w okolicy piersiowo -
podobojczykowej prawej o wymiarach 10,0 cm x 7,5 cm x 5,5 cm, bolesności
uciskowej i oddechowej żeber w okolicy lewego łuku żebrowego, przy czym
obrażenia te nie naruszyły czynności narządów ciała i nie spowodowały rozstroju
zdrowia na czas przekraczający siedem dni, tj. przestępstwa wyczerpującego
znamiona art. 157 § 2 k.k.;
2. oskarżonego J. P. za winnego tego, że w dniu 5 lipca 2011 r. w R.,
złapał za rękę i szarpał W. P., czym naruszył jego nietykalność cielesną, tj.
przestępstwa wyczerpującego znamiona art. 217 § 1 k.k.
W oparciu o art. 66 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k. Sąd warunkowo umorzył
postępowanie karne wobec obu oskarżonych na okres próby 1 roku i jednocześnie
na podstawie art. 67 § 3 k.k. i art. 47 § 1 k.k., tytułem nawiązki, zasądził na rzecz
pokrzywdzonego W. P. :
- od oskarżonego B. P. kwotę 400 zł;
- od J. P. kwotę 200 zł.
Nadto na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. Sąd zarządził zwrot pokrzywdzonemu
W. P. dowodu rzeczowego w postaci koszulki oraz na zasadzie art. 629 k.p.k. w zw.
z art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa wydatki
postępowania w kwocie 144,20 zł, zaś na podstawie art. 7 ustawy z dnia
23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych wymierzył im opłaty w kwocie po 100
zł.
Powyższy wyrok, zaskarżony został przez obrońcę obu oskarżonych oraz
przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.
Obrońca zaskarżył wyrok w całości na korzyść oskarżonych, zarzucając iż
wydany został z obrazą art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. z uwagi na to, że Sąd, mając na
uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny, zaniechał umorzenia postępowania
3
karnego wobec obu oskarżonych z powodu znikomej szkodliwości społecznej
czynów przez nich popełnionych i wniósł o zmianę wyroku poprzez umorzenie
postępowania karnego na zasadzie art. 17 § 1 pkt. 3 k.p.k.
Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżył wyrok na niekorzyść obu
oskarżonych, ale jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
1. błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na treść orzeczenia,
polegający na bezzasadnym uznaniu, że wina oraz stopień społecznej
szkodliwości popełnionych przez oskarżonych czynów nie są znaczne, co tym
samym umożliwiło zastosowanie względem nich instytucji warunkowego
umorzenia postępowania karnego;
2. błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na treść orzeczenia,
polegający na wadliwym przyjęciu, że wysokość orzeczonego na rzecz
pokrzywdzonego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest adekwatna do
stopnia doznanej przez niego krzywdy, jak również dochodów i warunków
majątkowych i osobistych sprawców czynów;
3. obrazę prawa procesowego, tj. art. 424 k.p.k., poprzez wadliwe uzasadnienie
wydanego wyroku, w szczególności przez zaniechanie szczegółowego
wykazania przesłanek, którymi kierował się Sąd przy dokonywaniu wymiaru
wysokości środka karnego.
W oparciu o tak sformułowane zarzuty pełnomocnik oskarżyciela
posiłkowego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 3 lipca 2012 r.,
uchylił zaskarżony wyrok i na podstawie art. 1 § 2 k.k. i art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.
postępowanie karne wobec B. P. oraz J. P. umorzył, a kosztami procesu obciążył
Skarb Państwa.
Od wyroku Sądu odwoławczego kasację wywiodła pełnomocnik oskarżyciela
posiłkowego W. P., która zaskarżyła orzeczenie w całości na niekorzyść
oskarżonych.
Na podstawie art. 523 k.p.k. wyrokowi zarzuciła:
4
„1. rażące naruszenie prawa procesowego, art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3
k.p.k., poprzez niewłaściwe przeprowadzenie kontroli apelacyjnej i zaniechanie
rozpatrzenia zarzutów apelacji oskarżyciela posiłkowego, co miało istotny wpływ na
treść orzeczenia,
2. rażące naruszenie prawa procesowego, art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. w zw.
z art. 437 § 2 k.p.k., poprzez przeprowadzenie przez Sąd odwoławczy dowolnej
oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego z pominięciem istotnych
okoliczności, ujawnionych w toku rozprawy przed Sądem I instancji, co w
konsekwencji doprowadziło do odmiennych ustaleń stanu faktycznego sprawy, a
tym samym ma istotny wpływ na treść orzeczenia,
3. rażące naruszenie prawa procesowego, art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art.
115 § 2 k.k. i w zw. z art. 433 § 1 i 2 k.p.k., poprzez wadliwe uznanie, że stopień
społecznej szkodliwości zachowań, których dopuścili się oskarżeni B. P. oraz J. P.,
powinien zostać oceniony przez pryzmat zachowania pokrzywdzonego”.
Autorka kasacji wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w całości oraz przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja zasługuje na uwzględnienie.
Ma rację skarżąca, kiedy wywodzi, że strony nie kwestionowały
poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych w sprawie, natomiast
zarzuciły błędną ocenę stopnia społecznej szkodliwości przestępstw, jakich
dopuścili się oskarżeni na szkodę oskarżyciela posiłkowego W. P., oraz wymiar
orzeczonych środków karnych.
Zauważył też to Sąd odwoławczy, który na wstępie swoich rozważań trafnie
stwierdził, że „ustalenia faktyczne poczynione zostały w tej sprawie w zasadzie
prawidłowo … . Kwestią sporną pozostała … ocena stopnia społecznej
szkodliwości czynów…, a więc również konsekwencji prawnych, jakie powinny
spotkać oskarżonych za przypisane im czyny” (k. 177).
Po przedstawionej deklaracji, Sąd Okręgowy, stosownie do treści art. 433 §
2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. powinien przystąpić do oceny zarzutów apelacji oraz
uzasadnienia, dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne lub niezasadne.
5
Tymczasem z rażącą obrazą wspomnianych przepisów zupełnie odstąpił od oceny
apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, kwitując to
stwierdzeniem „z obu wywiedzionych apelacji za zasadną uznać należało jedynie
apelację obrońcy oskarżonych” (k. 176). Sąd odwoławczy pozbawił w ten sposób
oskarżyciela posiłkowego możliwości poznania przyczyn negatywnej oceny jego
apelacji. Z dyspozycji art. 457 § 3 k.p.k. odczytywanej w powiązaniu z art. 433 § 2
k.p.k., wynika w sposób niebudzący wątpliwości, że obowiązkiem Sądu
odwoławczego jest przedstawienie , w pisemnych motywach wyroku, powodów
uwzględnienia lub nieuwzględnienia zarzutów apelacji, przy czym prezentowane
rozważania powinny odnosić się do wszystkich zarzutów. Uchybienia w zakresie
wymogów jakie powinno spełniać uzasadnienie Sądu II instancji mogą świadczyć o
niedokładnej kontroli instancyjnej oraz uniemożliwić przeprowadzenie kontroli
kasacyjnej.
Następnie z niezrozumiałych względów, wbrew wcześniej zajętemu
stanowisku, iż ustalenia faktyczne poczynione w sprawie są prawidłowe i
niekwestionowane przez strony, Sąd II instancji przeprowadził ponowną ocenę
materiału dowodowego. Przypomnieć należy, iż Sąd Rejonowy ustalenie stanu
faktycznego oparł głównie na podstawie zeznań pokrzywdzonego W. P. oraz opinii
sądowo – lekarskiej, natomiast odmówił wiary wyjaśnieniom oskarżonych.
Uzasadnienie przyjętej przez Sąd I instancji oceny materiału dowodowego spełnia
wymogi art. 424 § 1 k.p.k. Natomiast Sąd odwoławczy głównie w oparciu o
wyjaśnienia oskarżonych stwierdził, że nie można w sposób pewny i kategoryczny
ustalić jak zachowywali się B. P. i W. P. podczas manewru wyprzedzania
oskarżonego przez pokrzywdzonego. Jednak bezspornym jest, iż w znaczącej
mierze pokrzywdzony przyczynił się do powstania konfliktu i jego eskalacji, gdyż
doprowadził do bardzo poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu
drogowego, a w konsekwencji do silnego wzburzenia emocjonalnego oskarżonego.
Dalej odmiennie niż Sąd Rejonowy – Sąd odwoławczy wywiódł – nie można
wykluczyć, że do eskalacji konfliktu doszło na skutek lekceważącego czy wręcz
wyzywającego zachowania pokrzywdzonego. Ponadto ustalił, że oskarżony B. P.
samoistnie zaniechał stosowania przemocy wobec pokrzywdzonego, zaś J. P.
6
„działał pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami”
(k.178).
Deklarując, że ocenia jedynie stopień społecznej szkodliwości czynów, z
obrazą zasad: bezpośredniości, swobodnej oceny dowodów, dwuinstancyjności i
art. 424 § 1 k.p.k. Sąd odwoławczy dokonał własnej, odmiennej oceny dowodów
oraz poczynił nowe ustalenia faktyczne.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w razie zmiany
oceny dowodów oraz ustaleń faktycznych, Sąd odwoławczy powinien stosować się
do ogólnych zasad uzasadnienia wyroku określonych w art. 424 § 1 k.p.k.
Uzasadnienie takie powinno więc zawierać szczegółową analizę materiałów
dowodowych, w szczególności zaś wskazywać zarówno to, dlaczego sąd uznał
ustalenia Sądu I instancji za błędne, jak i to jakie fakty uznał za udowodnione lub
nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach oraz dlaczego nie uznał
dowodów przeciwnych (por. T. Grzegorczyk. Kodeks postępowania karnego.
Komentarz, Warszawa 2008, s. 891 - 892). Opisanych wymogów uzasadnienie
Sądu II instancji nie spełnia.
Rażąca obraza art. 433 § 2 k.p.k., art. 457 § 3 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410
k.p.k. i art. 424 § 1 k.p.k. mogła mieć istotny wpływ na treść wyroku, w związku z
czym Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu, który w toku ponownej oceny wniesionych
apelacji winien uniknąć uchybień, które stały się przyczyną niniejszego
rozstrzygnięcia.
Na podstawie art. 527 § 4 k.p.k. zarządzono zwrot opłaty kasacyjnej na
rzecz oskarżyciela posiłkowego.
Podsumowując, orzeczono jak w wyroku.