Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CNP 55/12
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski
ze skargi Skarbu Państwa - Wojskowego Biura Emerytalnego
w W. o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w W. z dnia 29 września 2011 r.,
wydanego w sprawie
z powództwa A. W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w W.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 10 lipca 2013 r.,
odrzuca skargę; zasądza od Skarbu Państwa - Wojskowego
Biura Emerytalnego w W. na rzecz A. W. kwotę 1200 (jeden
tysiąc dwieście) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania przed
Sądem Najwyższym.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z 29 września 2011 r. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego
Skarbu Państwa – Wojskowego Biura Emerytalnego od wyroku Sądu Rejonowego
z 29 kwietnia 2011 r., wydanego w sprawie z powództwa A. W. o zapłatę.
Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wskazanego orzeczenia Sądu
Okręgowego wniósł pozwany Skarb Państwa, podnosząc, że w sprawie nie istniała
droga sądowa i żądając stwierdzenia niezgodności z prawem tego orzeczenia, jak
również - na podstawie art. 42411
§ 3 k.p.c. - uchylenia zaskarżonego wyroku
i poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji oraz odrzucenia pozwu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniesiona skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem jest
niedopuszczalna.
Skargę w niniejszej sprawie wniósł pozwany Skarb Państwa, domagając się
uchylenia zaskarżonego orzeczenia i poprzedzającego go orzeczenia Sądu
pierwszej instancji ze względu na brak drogi sądowej. Wniesienie tej skargi przez
Skarb Państwa – stronę postępowania jest jednak niedopuszczalne. Podstawową
funkcją analizowanej skargi jest bowiem doprowadzenie do prejudycjalnego
stwierdzenia przez Sąd Najwyższy wystąpienia jednej z materialnoprawnych
przesłanek roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej jurysdykcyjną
działalnością sądów powszechnych w postaci niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia (art. 4171
§ 2 k.c.). Skarga ta służy więc dochodzeniu
przez poszkodowaną stronę odszkodowania od Skarbu Państwa. Między
postępowaniem unormowanym w art. 4241
i nast. k.p.c. i postępowaniem
z powództwa przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie zachodzi przy tym
ścisły związek, gdyż orzeczenie Sądu Najwyższego uwzględniające skargę stanowi
prejudykat w późniejszym procesie odszkodowawczym. W tym kontekście nie jest
dopuszczalne wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności prawomocnego
orzeczenia przez Skarb Państwa, gdyż nie mógłby on w przyszłym postępowaniu
dochodzić odszkodowania od samego siebie, innymi słowy, na rzecz pozwanego
Skarbu Państwa nie powstało nieodzowne dla niniejszego postepowania
roszczenie o naprawienie szkody. Pogląd ten, wyrażony już w doktrynie, należy
3
zaaprobować. Podkreślono w nim podstawową funkcję skargi, która nie stanowi
klasycznego środka zaskarżenia zmierzającego do uchylenia lub zmiany
zaskarżonego orzeczenia. Poza tym zaakcentowano w nim subsydiarność skargi,
która stanowi środek nadzwyczajny, dopuszczalny w razie braku innych możliwych
sposobów uchylenia lub zmiany orzeczenia. Okoliczności tej nie zmienia
możliwość, skądinąd całkowicie wyjątkowa, uchylenia zaskarżonego orzeczenia
przez Sąd Najwyższy, który stwierdza niezgodność orzeczenia z prawem.
Określona w art. 42411
§ 3 k.p.c. możliwość uchylenia ma charakter nadzwyczajny
i nie może być głównym celem wniesionej skargi. Uchylenie to następuje jedynie
przy okazji stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, a nie
stanowi samoistnego celu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem. Skarga ta
w żadnym bowiem stopniu nie konkuruje z innymi środkami prawnymi.
Na etapie badania dopuszczalności skargi nie dochodzi jeszcze do analizy,
czy podstawy do uchylenia orzeczenia istnieją. Sąd bada zaś, czy podmiot
wnoszący skargę jest legitymowany do jej wniesienia. W niniejszej sprawie, mimo
że skarga została wniesiona przez stronę postępowania, nie można jej uznać za
dopuszczalną ze względu na okoliczność, że podmiotem tym jest Skarb Państwa.
Podmiot ten nie mógłby zaś, jak już zaznaczono, w przyszłym postępowaniu
odszkodowawczym dochodzić odszkodowania od samego siebie.
Jedynie na marginesie można wskazać, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest dopuszczalna, jeżeli
zmiana lub uchylenie tego orzeczenia nie było i nie jest możliwe w drodze
przysługujących stronie środków prawnych (art. 4241
§ 1 k.p.c.). Skarżący
wskazuje, że ze względu na niedopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawie nie
ma innej drogi do wyeliminowania orzeczenia, które zapadło w postępowaniu,
w którym sądom nie przysługiwała droga sądowa. Z poglądem tym nie można
jednak się zgodzić, gdyż zgodnie z art. 64 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r.
o Sądzie Najwyższym, Sąd Najwyższy na wniosek Prokuratora Generalnego
unieważnia prawomocne orzeczenie wydane w sprawie, która w chwili orzekania ze
względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich lub w której w chwili
orzekania droga sądowa była niedopuszczalna, jeżeli orzeczenie to nie może być
wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych.
4
Środek ten służy właśnie wyeliminowaniu z obrotu prawnego prawomocnego
orzeczenia, które zostało wydane m.in. przy braku drogi sądowej.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 4248
§ 1 k.p.c.).
O kosztach postępowania Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1
w zw. z art. 391 § 1, art. 39820
i art. 42412
k.p.c.
db