Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 660/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Agencji Rozwoju Regionalnego
Spółki Akcyjnej w Ł.
przeciwko P. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 lipca 2013 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 29 czerwca 2012 r.
1. oddala skargę kasacyjną
2. zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę
1800 zł (jeden tysiąc osiemset) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Agencja Rozwoju Regionalnego Spółka Akcyjna w Ł. wniosła o zasądzenie
na jej rzecz od P. M. kwoty 59.623,85 złotych z należnymi odsetkami tytułem
zwrotu dofinansowania uzyskanego przez pozwanego na zakup ciągnika
i podnośnika hydraulicznego.
W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości
i o zasądzenie na jego rzecz od powódki kosztów procesu według norm
przepisanych. Podniósł m.in. zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia oraz
brak legitymacji czynnej strony powodowej.
Wyrokiem z dnia 17 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy w Ł. oddalił powództwo
oraz zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 3.617 złotych
tytułem zwrotu kosztów procesu. Na skutek apelacji powódki od tego wyroku, Sąd
Okręgowy w Ł. (w sprawie [..]) uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi
I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania apelacyjnego.
Wyrokiem z dnia 6 października 2011 r. Sąd Rejonowy w Ł. zasądził od
pozwanego P. M. na rzecz strony powodowej - Agencji Rozwoju Regionalnego
Spółki Akcyjnej w Ł. kwotę 59.623,85 złotych z odsetkami oraz kosztami procesu.
Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 czerwca 2004 r. Województwo […]
zawarło ze stroną powodową umowę, na mocy której powierzyło jej
obowiązki Instytucji Wdrażającej w województwie […] dla realizacji działań
„Promocja Przedsiębiorczości" i „Mikroprzedsiębiorstwa" w ramach Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006. Zadania powierzone
Agencji na podstawie umowy obejmowały między innymi ogłaszanie konkursów
o naborze wniosków o dofinansowanie, przyjmowanie wniosków, przeprowadzanie
formalnej oceny wniosków, nadzór nad realizacją projektów, wykrywanie
nieprawidłowości w ramach działań, przeprowadzanie kontroli realizacji projektów.
W dniu 31 stycznia 2005 r. Województwo zawarło z powódką umowę o pełnienie
roli Instytucji Wdrażającej przez Agencję, przy realizacji działań w ramach unijnego
3
Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Województwo
zobowiązało się do przekazania powódce środków finansowych na realizację
działań „Mikroprzedsiębiorstwa" z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
i budżetu państwa. Umowa została zawarta na czas realizacji powyższego
działania. Zadaniem Agencji był m.in. obowiązek podjęcia czynności prawnych
zmierzających do odzyskania należnych środków w przypadku, gdy dotacja
przekazana beneficjentowi została przez niego wykorzystana niezgodnie
z przeznaczeniem, pobrana nienależnie lub w nadmiernej wysokości (§ 8 ust. 3
umowy).
Umowa z dnia 31 styczna 2005 r. została zastąpiona umową z dnia
16 października 2006 r. nr 63/06/PR dla działania „Mikroprzedsiębiorstwa",
zmienioną następnie aneksem z 8 maja 2008 r. Precyzowała ona umowę
o pełnienie roli Instytucji Wdrażającej z 18 czerwca 2004 r. Okres realizacji ustalono
na okres od dnia 18 października 2004 do 31 grudnia 2008. Umowa ta
przewidywała także zobowiązanie Agencji do podejmowania czynności prawnych
zmierzających do odzyskania nienależnie przekazanych lub nieprawidłowo
wykorzystanych przez beneficjenta dotacji.
W dniu 9 września 2005 r. strona powodowa jako upoważniona na mocy
umów z Województwem Instytucja Wdrażająca zawarła z pozwanym -
Beneficjentem umowę o dofinansowanie projektu „Utworzenie serwisu sprzętu
rolniczego. Komputeryzacja i wyposażenie firmy" w ramach Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Na mocy umowy powódka
przyznała pozwanemu dofinansowanie na realizację projektu ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w wysokości 65% wydatków
kwalifikowanych, nie więcej niż 177.970 zł, w tym środki europejskie w wysokości
35% wydatków kwalifikowanych - 95.830 zł, i środki z budżetu państwa - 30%
wydatków kwalifikowanych, nie więcej niż 82.140 zł. W sumie wartość projektu
wynosiła 316.436 zł, w tym wydatki kwalifikowane - 273.800 zł. Umowa zawierała
szczegółowo sposób realizacji projektu oraz przekazywania beneficjentowi dotacji,
m.in. jednym z obowiązków beneficjenta było stosowanie przepisów ustawy
o zamówieniach publicznych. Pozwany zawarł z S. D.- F. Polska sp. z o.o. w dniu 7
lutego 2005 r. umowę dystrybucyjną, w której zobowiązał się do dokonywania
4
sprzedaży sprzętu produkowanego przez tę markę, a także - w razie chęci zakupu
sprzętu innej firmy - do uzyskania pisemnej zgody S. D.-F. Polska sp. z o.o. W dniu
24 listopada 2005 r. pozwany zakupił w ramach projektu, od S. D.-F. Polska sp. z
o.o. ciągnik S. R. 70W; zakup został dokonany z wolnej ręki. U pozwanego
przeprowadzono kontrolę, a ostateczną wersję informacji pokontrolnej przedstawił
Urząd Wojewódzki dnia 30 kwietnia 2009 r. W toku kontroli stwierdzono m.in.
naruszenie ustawy prawo zamówień publicznych poprzez dokonanie zakupu
ciągnika z wolnej ręki.
Sąd Rejonowy uznał, że strona powodowa na podstawie umów łączących ją
z Województwem posiadała kompetencje Instytucji Wdrażającej wobec projektu
realizowanego przez pozwanego, w tym także kompetencję do występowania
przeciwko beneficjentom do sądu. Przesądzając istnienie legitymacji czynnej
rozpoznał zgłoszone przez nią żądanie, które w oparciu o treść art. 471 k.c. uznał
za zasadne.
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r. oddalił apelację
wniesioną przez pozwanego. Podniesione przez niego zarzuty uznał za
nieuzasadnione. Zwrócił także uwagę na związanie wyrokiem z dnia 17 listopada
2010 r., w którym przesądzono o istnieniu legitymacji czynnej strony powodowej.
Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony skargą kasacyjną przez
pozwanego w całości. Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia
przepisów prawa materialnego (art. 398 § 1 pkt 1 k.p.c.). Skarżący zarzucił
naruszenie art. 23a pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie
Rozwoju (Dz.U. Nr 116, poz. 1206 ze zm.); podrozdziału 8.2.7.1 Załącznika do
Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2004 roku (Dz. U.
Nr 166, poz. 1745 z 2004 roku, strona 491-492); podrozdziału 8.5.2. Załącznika do
Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 1 lipca 2004 roku (Dz. U. Nr 166,
poz. 1745 z 2004 roku, strona 499), poprzez ich błędną wykładnię. Wniósł,
o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego z dnia 29 czerwca 2012 r. oraz wyroku Sądu
Rejonowego w Ł. z dnia 6 października 2011 r. i orzeczenie co do istoty sprawy
poprzez oddalenie powództwa, a także zasądzenie na jego rzecz kosztów
postępowania. Skarżący wniósł także o orzeczenie o zwrocie spełnionego
5
świadczenia, tj. kwoty 113.389,85 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia
skargi kasacyjnej na podstawie art. 39816
w zw. z art. 415 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na etapie postępowania kasacyjnego skarżący kwestionował jedynie
legitymację czynną strony powodowej wskazując, że nie ma ona uprawnienia do
wystąpienia przeciwko pozwanemu o zwrot środków przyznanych w ramach
programu ZPORR. Ponadto skarżący podniósł, że Sąd pierwszej instancji
zamiennie traktuje pojęcia „wojewoda" i województwo […] ", co nie znajduje
uzasadnienia.
Odnosząc się do problematyki legitymacji powodowej spółki należy wskazać,
że zasadniczą kwestią wymagającą w tym zakresie rozstrzygnięcia jest to, czy
wojewoda mógł w trybie umowy cywilnoprawnej przekazać kompetencje do
dochodzenia roszczeń o zwrot środków w ramach realizowanego programu
ZPORR instytucji wdrażającej, którą w niniejszej sprawie jest powódka - Agencja
Rozwoju Regionalnego Spółka Akcyjna w Ł. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga
dokonania wykładni przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym
Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206 ze zm., dalej: „u.n.p.r.").
Pozwany był beneficjentem środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (art. 2 pkt 1 u.n.p.r.). W myśl przepisów ustawy o narodowym planie
rozwoju instytucją zarządzającą był właściwy minister (art. 2 pkt 5), instytucją
pośredniczącą wojewoda (art. 11 ust. 6 i 7), natomiast instytucją wdrażającą -
województwo (art. 2 pkt 4).
W myśl art. 19 ust. 1 i 3 u.n.p.r. instytucja zarządzająca może przekazać,
w drodze porozumienia, zarządzanie, monitorowanie i kontrolę poszczególnych
priorytetów operacyjnych, działań lub projektów instytucjom pośredniczącym;
porozumienie może przewidywać możliwość przekazania elementów zarządzania
innym instytucjom określonym w Planie. Z powyższego wynika zatem
jednoznacznie, że właściwy minister na mocy porozumienia może przekazać
kompetencje, o których mowa w tym przepisie wojewodzie. Z kolei wojewoda mógł
przekazać wskazane kompetencje innej jednostce określonej w Planie, w tym
instytucji wdrażającej, jeżeli porozumienie taką możliwość przewiduje. W każdej
6
z powyższych sytuacji, tj. przekazania kompetencji kolejnej jednostce ujętej
w Planie, porozumienie określa szczegółowy zakres kompetencji przekazanych
instytucji pośredniczącej w zarządzaniu, monitorowaniu i kontroli oraz prawa
i obowiązki stron w tym zakresie (art. 19 ust. 2 u.n.p.r.). Nie ulega zatem
wątpliwości, iż dopuszczalne jest zawarcie tego rodzaju porozumienia, wraz
z przekazaniem kompetencji, pomiędzy wojewodą (instytucją pośredniczącą)
a województwem (instytucją wdrażającą). W myśl art. 21 ust. 1 u.n.p.r. działania
objęte programami, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 i 3, mogą być realizowane
przez instytucje wdrażające ustanawiane dla poszczególnych działań. Te instytucje
wdrażające ustanawia właściwa instytucja zarządzająca w porozumieniu
z Instytucją Zarządzającą Podstawami Wsparcia Wspólnoty, jeżeli program tak
stanowi (art. 21 ust. 4 u.n.p.r.). W takiej sytuacji umowa zawarta z instytucją
zarządzającą programem lub instytucją pośredniczącą określa szczegółowe
zadania instytucji wdrażających zasady i warunki realizacji działań oraz
uprawnienia i obowiązki stron w tym zakresie (art. 21 ust. 5 u.n.p.r.). Oznacza to,
że województwo nie jest jedynym podmiotem mogącym pełnić rolę instytucji
wdrażającej; może to być zatem inna jednostka wymieniona w Planie, albo
powołana do wykonywania tej roli.
Przywołane powyżej przepisy przewidują zatem możliwość przekazania
kompetencji wojewody jako instytucji pośredniczącej, a także województwa jako
instytucji wdrażającej, innemu - powołanemu w tym celu - podmiotowi. Odnosząc
się do przywołanego przez skarżącego - jako naruszonego - art. 23a u.n.p.r. należy
wskazać, że określa on ustawowe kompetencje wojewody jako instytucji
pośredniczącej. W ich ramach mieści się, m.in. odzyskiwanie od beneficjentów
nieprawidłowo wykorzystanego lub pobranego dofinansowania (art. 23a pkt 3
u.n.p.r.). Przewidziane w tym przepisie uprawnienia nie stanowią jednak
kompetencji wyłącznej wojewody, albowiem przepisy ustawy o narodowym planie
rozwoju pozwalają na jej przekazanie, w ramach umowy cywilnoprawnej, innemu
podmiotowi. Dochodzenie nieprawidłowo wykorzystanych przez beneficjentów
środków mieści się bowiem w ramach „zarządzania", o którym mowa w art. 19 ust.
1 w zw. z ust. 3 u.n.p.r. Oznacza to , że wojewoda jako instytucja pośrednicząca był
uprawniony do zawarcia umowy z województwem […] jako instytucja wdrażającą, w
7
ramach której powierzył tej jednostce obowiązek podjęcia czynności prawnych
zmierzających do odzyskiwania należnych środków od beneficjentów,
w przypadkach wskazanych w umowie, w tym w razie wykorzystania ich niezgodnie
z przeznaczeniem. Z kolei województwo […] było uprawnione do zawarcia ze
stroną powodową - Agencją Rozwoju Regionalnego Spółką Akcyjną w Ł. umowy, w
której powierzono tej jednostce kompetencje jednostki wdrażającej. Z treści
łączącej strony umowy wynikało jednoznacznie, że Agencja Rozwoju ma
obowiązek podjęcia czynności prawnych zmierzających do odzyskania należnych
środków w przypadku, gdy dotacja przekazana beneficjentowi została przez niego
wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, pobrana nienależnie lub w nadmiernej
wysokości (§ 8 ust. 3 umowy). Oznacza to, że powódka uzyskała uprawnienie do
wstąpienia przeciwko pozwanemu z pozwem o zapłatę albowiem właściwe
jednostki miały prawo do przekazania jej wskazanej kompetencji. Pozostawało to
w zgodzie z uprawnieniem do zawierania przez stronę powodową umów
stanowiących podstawę roszczeń o zwrot dotacji, której to kompetencji strony
powodowej skarżący nie podważał. Wskazane wyżej uprawnienie strony
powodowej wynikały z ciągu umów zawartych przez podmioty upoważnione do
tego w świetle ustawy o Narodowym Planie Rozwoju.
Wprawdzie umowę zawartą między województwem […] a wojewodą, strona
powodowa złożyła dopiero po wniesieniu skargi kasacyjnej, nie mniej jednak na fakt
zawarcia tej umowy powoływano się wcześniej, w tym w umowie zawartej między
województwem […] i Agencją Rozwoju Regionalnego Spółką Akcyjną w Ł. dnia 31
stycznia 2005 r. Ponadto zawarcie umowy między wojewodą a województwem […]
nie było okolicznością sporną między stronami; żadna ze stron w toku
postępowania tego faktu nie kwestionowała.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była pozbawiona
uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 39821
k.p.c.
8