III CZP 45/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:24-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 45/13
UCHWAŁA
Dnia 24 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku M. L. i K. L.
przy uczestnictwie Banku G. S.A. w W.
o wpis hipoteki,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 24 lipca 2013 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w T.
postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2013 r.,
"Czy prokurent w związku z umocowaniem zawartym
w art. 1091
§ 1 k.c., jest uprawniony do udzielenia pełnomocnictwa
procesowego w postępowaniu cywilnym, pracownikowi
przedsiębiorcy, na podstawie postanowień przepisu art. 87 § 2
k.p.c.?"
podjął uchwałę:
Prokurent może udzielić pełnomocnictwa procesowego -
także dalszego - osobom wymienionym w art. 87 § 2 k.p.c.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w T. z dnia
24 sierpnia 2012 r. oddalono wniosek M. L. i K. L. o wpis hipoteki umownej oraz
wpis roszczenia o przeniesienie hipoteki na opróżnione miejsce. W wyniku skargi
uczestnika - Banku G. S.A. w W. - Sąd Rejonowy w T., stwierdziwszy, że
orzeczenie referendarza straciło moc na skutek zaskarżenia, ponownie oddalił
wniosek wnioskodawców.
Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wniósł uczestnik działający
przez pełnomocników procesowych, pracowników Banku, legitymujących się
pełnomocnictwami procesowymi udzielonymi im przez dyrektora ds. małych
i średnich przedsiębiorstw oraz przez dyrektora ds. bankowości detalicznej,
umocowanych przez prokurentów Banku.
Rozpoznając tę apelację, Sąd Okręgowy w T. powziął poważne wątpliwości.
którym dał wyraz w przytoczonym na wstępie zagadnieniu prawnym, przed-
stawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa materialnoprawnego
udzielanego osobie fizycznej mającej pełną zdolność do czynności prawnych
(prokurentowi) przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru
przedsiębiorców. Jej zakres – określony w ustawie – obejmuje upoważnienie
prokurenta do dokonywania m.in. czynności sądowych związanych
z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 1091
§ 1 k.c.), nie budzi zatem wątpliwości,
że w tych sprawach prokurent może - bez specjalnego dodatkowego upoważnienia
- ustanawiać pełnomocników procesowych. Oczywiście, pełnomocnicy ustanawiani
przez prokurenta muszą spełniać kryteria określone w art. 87 k.p.c.
Upoważnienie do dokonywania czynności sądowych związanych
z prowadzeniem przedsiębiorstwa oznacza jednak także, że sam prokurent może
3
być pełnomocnikiem procesowym. Należy jednak podkreślić, że ustawowe
umocowanie prokurenta do czynności sądowych nie tworzy jednak eo ipso
pełnomocnictwa procesowego, bo do jego istnienia konieczne jest zawiśnięcie
przed sądem konkretnej sprawy; pełnomocnictwo procesowe powstaje dopiero
wtedy, gdy prokurent zgłosi się w tej sprawie w sądzie jako pełnomocnik i okaże
stosowny dokument, zastępujący wymagane od pełnomocnika sporządzone
na piśmie pełnomocnictwo procesowe; dokumentem tym jest odpis lub wyciąg
z rejestru sądowego (art. 89 § 1 k.p.c. i art. 1092
§ 1 k.c.; por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., II CK 120/05, „Prawo Spółek” 2006,
nr 5, s. 57). Inaczej mówiąc, prokura - instytucja prawa prywatnego - nie jest
równoznaczna z pełnomocnictwem procesowym, będącym instytucją prawa
publicznego; umożliwia jedynie, z mocy ustawy, do zajęcia pozycji pełnomocnika
procesowego w konkretnej sprawie.
Podobne unormowanie zawarte jest w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 8
ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia z dnia 8 lipca 2005 r.
o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.).
Jak w przypadku prokury, ustawa umocowuje radców Prokuratorii Generalnej oraz
jej Prezesa i wiceprezesów do zastępstwa procesowego Skarbu Państwa przed
sądami i podejmowania przez nich czynności procesowych, samo to umocowanie
także jednak nie jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
Radca (Prezes, wiceprezes) uzyskują status pełnomocnika procesowego z chwilą
zgłoszenia się w konkretnym sądzie w konkretnej sprawie i przedstawienia
legitymacji służbowej.
W tej sytuacji, skoro prokurent - podobnie jak organ przedsiębiorcy - może
ustanawiać pełnomocników procesowych spośród wszystkich osób wymienionych
w art. 87 k.p.c., a także samodzielnie pełnić tę rolę w konkretnej sprawie, to nie ma
wątpliwości, że jako pełnomocnik procesowy jest uprawniony do udzielenia
dalszego pełnomocnictwa (tzw. substytucji) wszystkim osobom spełniającym
kryteria określone w art. 87 k.p.c., a więc również osobom wymienionym w § 2 tego
artykułu. Wniosek, że prokurent - nie będąc pełnomocnikiem procesowym
w konkretnej sprawie – może ustanowić pełnomocnikiem każdą osobę wymienioną
w art. 87 k.p.c., a działając jako pełnomocnik może substytuować, zgodnie z art. 91
4
pkt 3 k.p.c., tylko adwokata lub radcę prawnego, jest wnioskiem logicznie
fałszywym, a funkcjonalnie niesłusznym, ograniczającym mocną pozycję
prokurenta bez istotnego ku temu powodu.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.
UCHWAŁA
Dnia 24 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Górowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku M. L. i K. L.
przy uczestnictwie Banku G. S.A. w W.
o wpis hipoteki,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 24 lipca 2013 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w T.
postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2013 r.,
"Czy prokurent w związku z umocowaniem zawartym
w art. 1091
§ 1 k.c., jest uprawniony do udzielenia pełnomocnictwa
procesowego w postępowaniu cywilnym, pracownikowi
przedsiębiorcy, na podstawie postanowień przepisu art. 87 § 2
k.p.c.?"
podjął uchwałę:
Prokurent może udzielić pełnomocnictwa procesowego -
także dalszego - osobom wymienionym w art. 87 § 2 k.p.c.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w T. z dnia
24 sierpnia 2012 r. oddalono wniosek M. L. i K. L. o wpis hipoteki umownej oraz
wpis roszczenia o przeniesienie hipoteki na opróżnione miejsce. W wyniku skargi
uczestnika - Banku G. S.A. w W. - Sąd Rejonowy w T., stwierdziwszy, że
orzeczenie referendarza straciło moc na skutek zaskarżenia, ponownie oddalił
wniosek wnioskodawców.
Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wniósł uczestnik działający
przez pełnomocników procesowych, pracowników Banku, legitymujących się
pełnomocnictwami procesowymi udzielonymi im przez dyrektora ds. małych
i średnich przedsiębiorstw oraz przez dyrektora ds. bankowości detalicznej,
umocowanych przez prokurentów Banku.
Rozpoznając tę apelację, Sąd Okręgowy w T. powziął poważne wątpliwości.
którym dał wyraz w przytoczonym na wstępie zagadnieniu prawnym, przed-
stawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa materialnoprawnego
udzielanego osobie fizycznej mającej pełną zdolność do czynności prawnych
(prokurentowi) przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru
przedsiębiorców. Jej zakres – określony w ustawie – obejmuje upoważnienie
prokurenta do dokonywania m.in. czynności sądowych związanych
z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 1091
§ 1 k.c.), nie budzi zatem wątpliwości,
że w tych sprawach prokurent może - bez specjalnego dodatkowego upoważnienia
- ustanawiać pełnomocników procesowych. Oczywiście, pełnomocnicy ustanawiani
przez prokurenta muszą spełniać kryteria określone w art. 87 k.p.c.
Upoważnienie do dokonywania czynności sądowych związanych
z prowadzeniem przedsiębiorstwa oznacza jednak także, że sam prokurent może
3
być pełnomocnikiem procesowym. Należy jednak podkreślić, że ustawowe
umocowanie prokurenta do czynności sądowych nie tworzy jednak eo ipso
pełnomocnictwa procesowego, bo do jego istnienia konieczne jest zawiśnięcie
przed sądem konkretnej sprawy; pełnomocnictwo procesowe powstaje dopiero
wtedy, gdy prokurent zgłosi się w tej sprawie w sądzie jako pełnomocnik i okaże
stosowny dokument, zastępujący wymagane od pełnomocnika sporządzone
na piśmie pełnomocnictwo procesowe; dokumentem tym jest odpis lub wyciąg
z rejestru sądowego (art. 89 § 1 k.p.c. i art. 1092
§ 1 k.c.; por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., II CK 120/05, „Prawo Spółek” 2006,
nr 5, s. 57). Inaczej mówiąc, prokura - instytucja prawa prywatnego - nie jest
równoznaczna z pełnomocnictwem procesowym, będącym instytucją prawa
publicznego; umożliwia jedynie, z mocy ustawy, do zajęcia pozycji pełnomocnika
procesowego w konkretnej sprawie.
Podobne unormowanie zawarte jest w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 8
ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia z dnia 8 lipca 2005 r.
o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.).
Jak w przypadku prokury, ustawa umocowuje radców Prokuratorii Generalnej oraz
jej Prezesa i wiceprezesów do zastępstwa procesowego Skarbu Państwa przed
sądami i podejmowania przez nich czynności procesowych, samo to umocowanie
także jednak nie jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
Radca (Prezes, wiceprezes) uzyskują status pełnomocnika procesowego z chwilą
zgłoszenia się w konkretnym sądzie w konkretnej sprawie i przedstawienia
legitymacji służbowej.
W tej sytuacji, skoro prokurent - podobnie jak organ przedsiębiorcy - może
ustanawiać pełnomocników procesowych spośród wszystkich osób wymienionych
w art. 87 k.p.c., a także samodzielnie pełnić tę rolę w konkretnej sprawie, to nie ma
wątpliwości, że jako pełnomocnik procesowy jest uprawniony do udzielenia
dalszego pełnomocnictwa (tzw. substytucji) wszystkim osobom spełniającym
kryteria określone w art. 87 k.p.c., a więc również osobom wymienionym w § 2 tego
artykułu. Wniosek, że prokurent - nie będąc pełnomocnikiem procesowym
w konkretnej sprawie – może ustanowić pełnomocnikiem każdą osobę wymienioną
w art. 87 k.p.c., a działając jako pełnomocnik może substytuować, zgodnie z art. 91
4
pkt 3 k.p.c., tylko adwokata lub radcę prawnego, jest wnioskiem logicznie
fałszywym, a funkcjonalnie niesłusznym, ograniczającym mocną pozycję
prokurenta bez istotnego ku temu powodu.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.