Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 13/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Piotr Hofmański
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby
Radców Prawnych Konrada Mazura
w sprawie radcy prawnego E. P.
obwinionej z art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy o radcach prawnych
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 25 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionej
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego przy Krajowej Izbie Radców
Prawnych w […] z dnia 4 lutego 2013 r.,
zmieniającego orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby
Radców Prawnych […] z dnia 3 października 2012 r.
1. uchyla zaskarżone orzeczenie oraz zmienione nim
orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby
Radców Prawnych z dnia 3 października 2012 r., i na podstawie
art. 17 §1 pkt 6 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art.
741
ustawy o radcach prawnych postępowanie w sprawie
umarza;
2. kosztami postępowania obciąża:
2
- w zakresie postępowania przed Wyższym Sądem
Dyscyplinarnym przy Krajowej Izbie Radców Prawnych oraz
Okręgowym Sądem Dyscyplinarnym Okręgowej Izby Radców
Prawnych– właściwe organy samorządu adwokackiego,
- w zakresie postępowania kasacyjnego – Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Radca prawny E. P., orzeczeniem Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego
Okręgowej Izby Radców Prawnych z dnia 3 października 2012 r., została uznana
za winną tego, że wykonując zastępstwo procesowe, na podstawie udzielonego jej
pełnomocnictwa przez W. W., w sprawie przeciwko Agencji Rozwoju Mechanizacji
Rolnictwa o przywrócenie do pracy, w dniu 11 grudnia 2007 r. podrobiła jego podpis
na wniosku o zwolnienie od kosztów, tj. popełnienia przewinienia dyscyplinarnego z
art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (Dz. U.
2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.; dalej: u.r.p.) w zw. z art. 6 ust. 1 Kodeksu Etyki
Radcy Prawnego i za to, na podstawie art. 65 ust. 1 pkt 4 u.r.p. została jej
wymierzona kara zawieszenia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego na
okres 3 miesięcy oraz – na mocy art. 65 ust. 2b u.r.p. – kara dodatkowa zakazu
wykonywania patronatu na okres 3 lat.
Od tego orzeczenia odwołanie wniosła obwiniona, podnosząc zarzut
wadliwej oceny materiału dowodowego i błędu w ustaleniach faktycznych oraz
zarzut rażącej niewspółmierności kary. Na podstawie tak sformułowanych zarzutów
obwiniona wniosła o zmianę orzeczenia Sądu pierwszej instancji i „oddalenie
wniosku o ukaranie” albo o zmniejszenie wymierzonej kary dyscyplinarnej.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Izbie Radców Prawnych
orzeczeniem z dnia 4 lutego 2013 r., zmienił zaskarżone orzeczenie w zakresie
sankcji w ten sposób, że za przypisane obwinionej przewinienie dyscyplinarne
wymierzył karę nagany z ostrzeżeniem oraz orzekł karę dodatkową zakazu
wykonywania patronatu na okres 3 lat.
Orzeczenie Sądu drugiej instancji zostało zaskarżone kasacją obrońcy
obwinionej, w której podniesiono następujące zarzuty:
1. rażące naruszenie art. 70 ust. 1 u.r.p., poprzez wszczęcie postępowania
dyscyplinarnego po upływie 3 lat od daty popełnienia przypisanego obwinionej
przewinienia dyscyplinarnego;
3
2. rażące naruszenie art. 70 ust. 3a u.r.p. poprzez ukaranie obwinionej, w
sytuacji, gdy od popełnienia przypisanego jej przewinienia dyscyplinarnego
upłynęło pięć lat;
3. rażące naruszenie art. 64 ust. 1 pkt 2 u.r.p. w zw. z art. 6 ust. 1 Kodeksu
Etyki Radcy Prawnego, poprzez przyjęcie, że obwiniona nie kierowała się prawem,
dobrymi obyczajami oraz wykonywała czynności uwłaczające godności zawodowej,
podważające tym samym zaufanie do zawodu radcy prawnego jako zawodu
zaufania publicznego, w sytuacji gdy – w przekonaniu skarżącego – w działaniu
obwinionej przejawiała się uczciwość i rzetelność oraz dbałość o interes klienta;
4. rażącą niewspółmierność wymierzonej kary dyscyplinarnej do
zarzucanego czynu i okoliczności sprawy, w szczególności z uwagi na umorzenie
postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia i umorzenie postępowania albo uniewinnienie obwinionej,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Wyższemu
Sądowi Dyscyplinarnemu przy Krajowej Izbie Radców Prawnych do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w części, w której skarżący podniósł zarzuty upływu
terminu przedawnienia. Należy zauważyć, że w sprawie o ten sam czyn Sąd
Rejonowy wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2012 r., sygn. akt V K …/12, przypisując
obwinionej popełnienie przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 2a k.k.,
warunkowo umorzył postępowanie na okres roku próby. Orzeczenie to zostało
jednak zmienione wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 13 grudnia 2012 r., sygn. akt
IV Ka …/12, który stwierdzając znikomy stopień społecznej szkodliwości
zarzucanego czynu zarzucanego radcy prawnemu E. P., umorzył postępowania na
podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. Tym samym brak przesłanki
do uznania obowiązywania w niniejszej sprawie terminu przedawnienia
określonego w art. 70 ust. 2 u.r.p.
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie wyraża bowiem pogląd, zgodnie z
którym określony w art. 70 ust. 2 zwrot: „zawiera znamiona przestępstwa”, należy
interpretować jako zawierający warunek prawomocnego stwierdzenia przestępności
4
czynu, obejmujący obok wypełnienia określonych w ustawie karnej znamion czynu
zabronionego, także bezprawność, winę oraz większy niż znikomy stopień
społecznej szkodliwości (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22
września 2006 r. (I KZP 8/06, OSNKW 2006/10/87, Prok.i Pr.-wkł. 2007/1/21,
Biul.SN 2006/9/11).
Stanowisko to, z uwagi na niejasność pojęcia „znamiona przestępstwa” na
gruncie języka prawniczego, gdzie pojęcie znamion należy odnosić do określonego
w ustawie karnej czynu zabronionego, a nie przestępstwa, którego stwierdzenie
wymaga ustalenia pozostałych przesłanek odpowiedzialności karnej, może budzić
wprawdzie wątpliwości, jednakże dają się one usunąć przy zastosowaniu innych
metod wykładni. Wobec bowiem niejednoznaczności rezultatu wykładni
gramatycznej, należy odwołać się do wykładni systemowej oraz dynamicznej
(zgodnej z wolą aktualnego prawodawcy), ustalając znaczenie przepisu art. 70 § 2
u.r.p. w oparciu o brzmienie analogicznych regulacji w nowszych ustawach
korporacyjnych, tj. ustawie z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. z
2009 r., Nr 219, poz. 1708 ze zm.; dalej: u.i.l.) i ustawie z dnia 1 lipca 2011 r. o
samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. z 2011 r., Nr 174, poz. 1038; dalej:
u.s.p.p.), co jest tym bardziej uzasadnione, że od uchwalenia ustawy o radcach
prawnych minęło ponad 30 lat. W tych aktach ustawowych funkcjonalne
odpowiedniki art. 70 § 2 u.r.p., tj. art. 64 ust. 4 u.i.l. oraz art. 46 ust. 4 u.s.p.p.,
zawierają sformułowanie: „stanowi przestępstwo”, co wskazuje na to, że również
tak należy interpretować znaczenie analogicznej regulacji na gruncie ustawy o
radcach prawnych, albowiem jest to zgodnie z wolą aktualnego prawodawcy. Taka
wykładnia przepisów przedłużających okres przedawnienia deliktów
dyscyplinarnych na czas przedawnienia przestępstwa – jak już to zauważył Sąd
Najwyższy we wspomnianej uchwale z dnia 22 września 2006 r. (KZP 8/06) –
pozostaje ponadto w koherencji z instytucją przedawnienia, która dotyczy właśnie
konstrukcji przestępstwa, a nie czynu zabronionego. Logiczne wydaje się bowiem
to, aby przesłanką przedłużenia przedawnienia było stwierdzenie przestępstwa,
którego charakter (zwłaszcza górna granica ustawowego zagrożenia) determinuje
przyjęcie jednego z terminów przedawnienia na podstawie art. 101 k.k., 102 k.k. i
105 k.k.
5
Przenosząc powyższe rozważania na grunt realiów procesowych
rozpoznawanej sprawy należało uznać, że z uwagi na treść zapadłego w dniu 13
grudnia 2012 r. wyroku Sądu Okręgowego (sygn. akt IV Ka …/12), zastosowanie
mają zwykłe terminy przedawnienia, określone w art. 70 ust. 1 i 3a u.r.p., co
implikuje stwierdzenie, że przypisane obwinionej przewinienie dyscyplinarne uległo
przedawnieniu zarówno ścigania, jak i karalności. Zostało ono bowiem popełnione
w dniu 11 grudnia 2007 r., tymczasem wszczęcie postępowania dyscyplinarnego
nastąpiło w dniu 31 sierpnia 2012 r., a zatem po upływie terminu 3 lat, o którym
mowa w art. 70 ust. 1 u.r.p., natomiast orzeczenie Wyższego Sądu
Dyscyplinarnego przy Krajowej Izbie Radców Prawnych zostało wydane w dniu 4
lutego 2013 r., a więc po upływie 5-letniego terminu przedawnienia karalności, o
którym mowa w art. 70 ust. 3a in princ. u.r.p.
Wystąpienie w sprawie tej negatywnej przesłanki procesowej prowadzi do
stwierdzenia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1
pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., determinującej konieczność uchylenia
obu orzeczeń Sądów dyscyplinarnych i umorzenia postępowania w sprawie.
W odniesieniu do zarzutu, zmierzającego do wykazania braku znamion
przewinienia dyscyplinarnego, należy stwierdzić, że argumentacja przedstawiona w
kasacji jest oczywiście bezzasadna, zwłaszcza w świetle treści uzasadnieniu
orzeczenia Sądu odwoławczego i nie wymaga szerszego uzasadnienia. Natomiast
zarzut rażącej niewspółmierności kary jest bezprzedmiotowy, skoro postępowanie
umorzono.
Mając na uwadze powyższe rozważania, orzeczono jak w wyroku, na podstawie
art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. w zw. z art. 74¹ u.r.p. kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego obciążając Skarb Państwa, a na podstawie art. 706
ust.
2 u.r.p. kosztami postępowania przed Sądami pierwszej i drugiej instancji,
obciążając odpowiednio Okręgową Izbę Radców Prawnych oraz Krajową Izbę
Radców Prawnych.