Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 3/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa K. B. i I. K.
przeciwko Z. B.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 sierpnia 2013 r.,
skargi pozwanego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O.
z dnia 23 lutego 2012 r.,
1. oddala skargę,
2. nie obciąża pozwanego kosztami postępowania ze skargi.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy wyrokiem z 23 lutego 2012 r. oddalił apelację pozwanego od
wyroku Sądu Rejonowego z 29 listopada 2011 r.
2
Pozwem z 21 lipca 2011 r. K. B. wniosła o zasądzenie od pozwanego 5.814
zł, a I. K. o zasądzenie 6.338 zł wraz z należnymi ustawowymi odsetkami od 22
maja 2010 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za okres wypowiedzenia
umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, która wygasła z powodu śmierci
pracodawcy.
Sąd I instancji ustalił, że K. B. i I. K. były zatrudnione przez U. B.,
prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą Usługi Opiekuńczo- Pielęgnacyjne
B. U., na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony. U. B. zmarła 21 maja
2010 r. Dnia 9 maja 2011 r. Sąd Rejonowy w O. stwierdził, że spadek po U. B.
nabył w połowie mąż Z. B. i córka J. B. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na
rzecz K. B. tytułem odszkodowania 5.814 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od
11 lutego 2011 r. do dnia zapłaty, a na rzecz I. K. tytułem odszkodowania 6.338
złotych wraz z ustawowymi odsetkami od 11 lutego 2011 r. do dnia zapłaty.
Pozwany podnosił przekroczenie terminu z art. 264 § 2 k.p.
W uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji stwierdzono przede wszystkim, że U.
B. zmarła 21 maja 2010 r., powódki natomiast wniosły pozew 21 lipca 2011 r., tj.
ponad rok po śmierci pracodawcy. Artykuł 264 § 2 k.p. nie znajduje jednak
zastosowania w sprawie, ponieważ dotyczy on zupełnie odmiennej sytuacji, a którą
można sprowadzić do możliwości dochodzenia przez pracownika roszczeń
związanych z zachowaniem pracodawcy. Za takim rozumieniem tego przepisu
przemawia zarówno systematyka k.p. oraz treść art. 632
§ 2 k.p. w związku z art. 67
k.p. Analiza tych przepisów prowadzi do wniosku, że art. 264 § 2 k.p. w sprawie nie
znajdzie zastosowania, ponieważ nie doszło ze strony pracodawcy do naruszenia
jakichkolwiek przepisów przy wygaśnięciu umów o pracę. Wygaśnięcie stosunku
pracy nastąpiło wskutek śmierci pracodawcy, a nie wskutek niezgodnych z prawem
działań. Powołano się na orzeczenia Sądu Najwyższego z 29 marca 1978 r., I PR
20/78 oraz 17 listopada 2010 r., I PK 77/10. W ocenie Sądu odmienne rozumienie
wskazanych przepisów prowadziłoby do wniosku, że śmierć pracodawcy jest
naruszeniem przez niego przepisów prawa lub działaniem niezgodnym z prawem.
W konkluzji stwierdzono więc, że umowa o pracę powódek wygasła wskutek
śmierci pracodawcy, a więc w taki sposób, że nie doszło do naruszenia przepisów
prawa przez pracodawcę, dlatego art. 67 k.p. jak i art. 264 § 2 k.p. nie znajdą w
3
sprawie zastosowania. W przypadku wygaśnięcia umowy wskutek śmierci
pracodawcy pracownik nie jest ograniczony terminem z art. 264 § 2 k.p. dla
wytoczenia powództwa o odszkodowanie.
Wyrok zaskarżył pozwany, zarzucając między innymi naruszenie art. 264 § 2
k.p. Sąd Okręgowy w wyroku z 23 lutego 2012 r. oddalającym apelację podniósł
przede wszystkim, że Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że art. 264 § 2 k.p.
przewidujący konieczność wniesienia do sądu pracy żądania odszkodowania w
ciągu 14 dni od dnia wygaśnięcia umowy o pracę nie znajduje zastosowania w
niniejszym przypadku, tj. w sytuacji wygaśnięcia umowy o pracę z powodu śmierci
pracodawcy. Sąd ten dokonał prawidłowej wykładni systemowej przepisów
przytoczonych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, słusznie akcentując
między innymi, że szczególnie istotne znaczenie ma art. 67 k.p., który stanowi, że
„w razie naruszenia przez pracodawcę przepisów niniejszego oddziału
pracownikowi przysługuje prawo odwołania się do sądu pracy”. Podstawą roszczeń
powódek nie jest bezprawne działanie pracodawcy.
Pozwany wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego z 23 lutego 2012 r. Jako podstawę
skargi wskazano naruszenie art. 264 § 2 k.p. przez uwzględnienie roszczeń
powódek, mimo przekroczenia 14- dniowego terminu na wniesienie odwołania do
sądu pracy. W ocenie skarżącego wyroku Sądu Okręgowego jest sprzeczny z art.
264 § 2 k.p.
W uzasadnieniu skargi stwierdzono przede wszystkim, że stanowisko Sądów
orzekających w zakresie wykładni i zastosowania art. 264 § 2 k.p. są nieprawidłowe,
gdyż uregulowanie to znajdzie zastosowanie nie tylko w przypadku niezgodnego z
prawem stwierdzenia wygaśnięcia umowy o pracę, lecz również w pozostałych
sytuacjach, w wyniku których dochodzi do wygaśnięcia stosunku pracy (w tym z
powodu śmierci pracodawcy). W ocenie skarżącego zasadność powyższego
zarzutu znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie, gdzie art. 264 § 2 k.p. jest
stosowany również do innych przyczyn wygaśnięcia stosunku pracy niż tylko w
przypadku niezgodnego z prawem stwierdzenia wygaśnięcia umowy o pracę (wyrok
SN z 29 marca 1978 r., I PR 20/78; wyrok SN z 18 kwietnia 2000 r., I PKN 607/99).
Skoro powódki domagały się odszkodowania w związku z wygaśnięciem stosunku
4
pracy, to od daty śmierci U. B. należało liczyć czternastodniowy termin do
wytoczenia powództwa. Tym bardziej, że powódki niezwłocznie otrzymały
informację o śmierci dotychczasowego pracodawcy.
Wniesiono o stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego orzeczenia,
zasądzenia solidarnie od powódek na rzecz pozwanego kosztów sądowych, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, zwrotu poniesionych
całkowitych kosztów sądowych egzekucji komorniczej i zastępstwa procesowego w
wysokości 26.772 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga okazała się nie mieć uzasadnionych podstaw.
Zasadniczym zarzutem podniesionym w skardze było naruszenie przepisu
art. 264 § 2 k.p. Okoliczności faktyczne sprawy nie były sporne. Sąd Okręgowy
przyjął, że powódkom przysługuje odszkodowanie z tytułu wygaśnięcia umowy o
pracę, o którym stanowi przepis art. 632
§ 2 k.p. Nie było również sporne ustalenie
w kwestii osób zobowiązanych do spełnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania.
Natomiast pozwany podnosił zarzut naruszenia 14- dniowego terminu z art. 264 § 2
k.p., gdyż powódki wniosły pozew po upływie roku od daty wygaśnięcia stosunku
pracy – śmierci pracodawcy.
W związku z powyższym należało rozstrzygnąć, czy w sprawie powinien
zostać zastosowany przepis art. 264 § 2 k.p. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że w
razie wygaśnięcia umowy o pracę z powodu śmierci pracodawcy przepis ten nie
znajduje zastosowania. Po pierwsze należy stwierdzić, że przepis art. 67 k.p.
stanowi o naruszeniu przez pracodawcę przepisów o wygaśnięciu umowy o pracę.
Tak więc nie powinno ulegać wątpliwości, że w razie śmierci pracodawcy nie ma
miejsca żadne naruszenie przepisów. Wygaśnięcie umowy następuje bowiem z
mocy prawa i z tego tytułu przysługuje byłemu pracownikowi odszkodowanie.
Nabycie prawa do tegoż odszkodowania nie wymaga więc żadnych czynności ze
strony pracodawczej.
Po drugie należy stwierdzić, że odszkodowanie przysługujące z tytułu
śmierci pracodawcy nie jest odszkodowaniem, o którym stanowi przepis art. 264 §
5
2 k.p. oraz przepisy k.p. regulujące uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z
prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę. W
przepisach tych chodzi bowiem o alternatywne, względem przywrócenia do pracy,
odszkodowanie za bezprawne działanie pracodawcy. Odszkodowanie to ma
charakter szczególny, gdyż należy się od następców prawnych pracodawcy oraz
prawo do niego nie jest uzależnione od wystąpienia szkody po stronie pracownika.
Charakter tego świadczenia jest więc bardziej podobny do odprawy pieniężnej z
tytułu ustania stosunku pracy. W każdym razie jego wypłata nie jest w jakikolwiek
sposób związana z naruszeniem przez pracodawcę przepisów prawa pracy. Nie ma
też racji skarżący przyjmując, że zastosowanie przepisu art. 264 § 2 k.p. ma
uzasadnienie w poglądach Sądu Najwyższego. Oba bowiem przytoczone
orzeczenia nie dotyczą w ogóle wygaśnięcia umowy o pracę z powodu śmierci
pracodawcy, ale przypadków porzucenia pracy oraz czynności pracodawcy wobec
nauczyciela.
Należy także zgodzić się z tym, że stosunkowo krótki termin z art. 264 § 2
k.p. z reguły uniemożliwiłby skuteczne dochodzenie odszkodowania
przewidzianego w art. 632
§ 2 k.p.
Reasumując należy stwierdzić, że do roszczenia o odszkodowanie z tytułu
wygaśnięcia umowy o pracę z powodu śmierci pracodawcy (art. 632
§ 2 k.p.)
znajduje zastosowanie termin przedawnienia z art. 291 § 1 k.p.
Z powyższego wynika, że zaskarżony wyrok nie jest niezgodny z prawem.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c.,
a o kosztach postępowania przed Sądem Najwyższym na podstawie art. 102 k.p.c.