Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KZ 42/13
POSTANOWIENIE
Dnia 21 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska
w sprawie D. L.
skazanego z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 21 sierpnia 2013 r.
zażalenia skazanego na zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego IV Wydziału
Karnego-Odwoławczego Sądu Okręgowego w K. z dnia 29 maja 2013 r.
odmawiające przyjęcia kasacji od wyroku tego Sądu z dnia 29 listopada 2013 r.,
p o s t a n a w i a:
uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania w Sądzie Okręgowym w K.
UZASADNIENIE
W sprawie niniejszej, po wydaniu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego,
skazany D. L. złożył w dniu 30 listopada 2012 r. wniosek stanowiący tzw.
zapowiedź kasacji, występując jednocześnie o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu
(w osobie adw. M. R.) w celu sporządzenia i podpisania kasacji (k. 1576, 1577).
Wniosek ten został uwzględniony (k. 1597). W dniu 26 lutego 2013 r. tenże obrońca
przedłożył opinię o braku podstaw do sporządzenia i podpisania kasacji (k. 1640-
41), którą to opinię – wraz z pouczeniem, że 30-dniowy termin do wniesienia
kasacji przez obrońcę, którego skazany może ustanowić z wyboru, biegnie teraz od
daty otrzymania tej informacji – wysłano skazanemu do Zakładu Karnego (k. 1642).
Pisma tego skazany odmówił przyjęcia w dniu 6 marca 2013 r. (k. 1644), wobec
czego pozostawiono je w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia (k. 1643). W
związku natomiast z treścią kolejnego pisma skazanego (z dnia 8 marca 2013 r.),
2
opinię tę wraz z pouczeniem wysłano mu ponownie, a jej odbiór skazany
pokwitował w dniu 29 marca 2013 r. (k. 1651). Następnie, pismem nadanym w
Zakładzie Karnym w dniu 10 kwietnia 2013 r. (k. 1657) skazany zwrócił się o
wyznaczenie mu innego obrońcy z urzędu w celu sporządzenia i podpisania
kasacji. W piśmie tym, żądając, by wyznaczenia dokonała Okręgowa Rada
Adwokacka, podniósł, że jest oczywiste, iż nie stać go na obrońcę z wyboru,
natomiast dotychczasowy obrońca z urzędu został wskazany przez sąd celowo,
aby nie wywieść kasacji, która „z góry jest zasadna”, ponieważ wyrok został
wydany bez dowodów i niezgodnie z prawem (m.in. oparto go na zeznaniach
nakłonionych osób i wydano przez sędziów, którzy powinni zostać wyłączeni od
orzekania). Zarządzeniem z dnia 23 kwietnia 2013 r., doręczonym skazanemu w
dniu 30 kwietnia 2013 r. (k. 1659-60 i k. 1661), Przewodniczący Wydziału nie
uwzględnił tego wniosku. Kolejnym zaś zarządzeniem, wydanym w dniu 29 maja
2013 r., Zastępca Przewodniczącego Wydziału odmówiła przyjęcia kasacji
skazanego D. L., powołując się na przepisy art. 530 § 2 w zw. z art. 120 § 2 i art.
526 § 2 k.p.k.
W zarządzeniu tym w skrócie opisano przebieg dotychczasowego
postępowania okołokasacyjnego i na tym tle zauważono, że skazany, odmawiając
odbioru kierowanej do niego korespondencji, pozbawił się uzyskania pouczenia o
sposobie dalszego postępowania w sprawie, a co za tym idzie nie ustanowił
obrońcy. Jego ponowny wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu celem
wniesienia kasacji został oddalony. Skoro zatem, jak stwierdzono, kasacja nie
została sporządzona zgodnie z wymogiem art. 526 § 2 k.p.k., a więc przez obrońcę
będącego adwokatem, należało odmówić jej przyjęcia.
W zażaleniu na to zarządzenie D. L. zakwestionował zasadność decyzji
nieuwzględniającej jego wniosku o wyznaczenie innego obrońcy z urzędu do
sporządzenia kasacji. W argumentacji ponownie podniósł, że dotychczasowy
obrońca został wybrany przez skład sędziowski i wobec tego celowo odmówił on
wniesienia skargi. Żądając wyznaczenia innego obrońcy przez Okręgową Radę
Adwokacką, podkreślił, że pouczenie, iż może sobie ustanowić obrońcę z wyboru w
wyznaczonym terminie „jest oczywistą abstrakcją”, ponieważ nie stać go na to,
zwłaszcza z powodu długotrwałego pobytu w zakładzie karnym.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zaskarżone zarządzenie nie może się ostać, jednak z powodów zupełnie
innych, niż wskazano w zażaleniu.
W pierwszej kolejności należy zauważyć, że ustawa w art. 528 § 1 pkt. 2
k.p.k. wyraźnie stanowi, iż na decyzję o odmowie wyznaczenia adwokata w celu
sporządzenia kasacji środek odwoławczy nie przysługuje. Złożone na tę decyzję
zażalenie jest więc prawnie nieskuteczne. Zgodnie natomiast z treścią art. 447 § 3
k.p.k., stosowanego odpowiednio na podstawie art. 528 § 3 k.p.k., zarzuty
związane m.in. z odmową wyznaczenia obrońcy dla sporządzenia kasacji, można
podnosić w środku odwoławczym, który przysługuje na (będącą tego następstwem)
decyzję o odmowie przyjęcia tej skargi. W praktyce dotyczy to z reguły sytuacji, gdy
strona nie uzupełniła w terminie, przy pomocy obrońcy lub pełnomocnika
ustanowionego z wyboru, braku formalnego sporządzonej osobiście kasacji,
polegającego na jej niesporządzeniu i niepodpisaniu przez tzw. podmiot fachowy,
zgodnie z wymogiem art. 526 § 2 k.p.k. Oznacza to, że rozstrzygnięcie o
nieuwzględnieniu wniosku o wyznaczenie adwokata w celu sporządzenia kasacji
jednak podlega kontroli instancyjnej – ale w sposób niejako pośredni, w ramach
badania zasadności decyzji o odmowie przyjęcia kasacji.
Rozstrzygnięcie takie w sprawie istotnie zapadło. Rzecz jednak w tym, że
materiał w niej zgromadzony nie dostarcza jednoznacznych podstaw do
stwierdzenia przede wszystkim tego, czy D. L. w ogóle wniósł osobistą kasację. Tak
wyraźnie oznaczonego pisma w aktach brak, a w zaskarżonym zarządzeniu nie
wskazano, które z pism procesowych skazanego potraktowano, ze względu na jego
treść (art. 118 § 1 i 2 k.p.k.), jako równoznaczne z wniesieniem nadzwyczajnego
środka zaskarżenia. Stwierdzenie, że takiej czynności procesowej skazany po
prostu nie wykonał, musiałoby zaś prowadzić do oczywistego wniosku o
bezprzedmiotowości decyzji o odmowie przyjęcia kasacji. Co za tym idzie, nie
byłoby podstaw do czynienia żadnych rozważań co do prawidłowości innych
(dalszych) czynności procesowych w rozpatrywanym postępowaniu.
Analiza natomiast opisanych na wstępie dokumentów procesowych,
złożonych przez skazanego, pozwala na snucie w omawianym aspekcie jedynie
przypuszczeń, i to co do jednego tylko pisma – z dnia 10 kwietnia 2013 r.,
4
zatytułowanego „Wniosek”, w którym skazany ponownie zażądał wyznaczenia
(innego) obrońcy z urzędu w celu sporządzenia kasacji. Abstrahując w tym miejscu
od kwestii terminu wystąpienia z tym pismem (zwłaszcza w zestawieniu z datą
doręczenia skazanemu pouczenia o prawie wniesienia, w terminie 30 dni, kasacji
sporządzonej przez obrońcę z wyboru), można zauważyć, że pewne w nim
argumenty – choć przytoczone na uzasadnienie złożonego wniosku o wyznaczenie
obrońcy – zawierają zarzuty odnoszące się do prawomocnego wyroku. Bez
wątpienia, przy wykorzystaniu procedury przewidzianej w art. 120 § 1 k.p.k. w zw. z
art. 119 § 1 pkt. 3 k.p.k., istniała możliwość wyjaśnienia rzeczywistych intencji
skazanego co do treści wniesionego pisma. Jeżeli jednak nie uznano tego za
konieczne i przy interpretacji pisma przyjęto, że należy je traktować nie tylko jako
wspomniany wniosek, ale także wprost jako własnoręczną kasację dotkniętą
brakiem formalnym z art. 526 § 2 k.p.k., to z całą pewnością do naruszenia
wskazanej wyżej procedury z art. 120 § 1 i 2 k.p.k. doszło wraz z odmową przyjęcia
tej skargi.
Stwierdzić bowiem trzeba, iż przewidziana w tym unormowaniu procedura
zmierzająca do uzupełnienia wymienionego powyżej braku formalnego kasacji nie
została w niniejszym postępowaniu dopełniona. W żadnej mierze nie zastępuje jej
wcześniejsze pouczenie skazanego (którego treści był świadomy) o uprawnieniu i
terminie wniesienia kasacji przez obrońcę z wyboru, dokonane w związku z faktem
przedstawienia negatywnej w tym przedmiocie opinii przez obrońcę wyznaczonego
z urzędu. Wniesienie przez skazanego osobistej kasacji (co w sprawie założono) i
odmowa wyznaczenia mu kolejnego obrońcy z urzędu w celu sporządzenia i
podpisania tej skargi, obligowała bowiem do wezwania skazanego do uzupełnienia
braku jego pisma (we własnym zakresie – przy pomocy obrońcy ustanowionego z
wyboru). Wykonania tego obowiązku jednak zaniechano, pomimo powołania się na
przepis art. 120 § 2 k.p.k. w podstawie odmowy przyjęcia kasacji. Tymczasem,
dopiero nieuzupełnienie braku w wyznaczonym terminie powodowałoby
bezskuteczność kasacji i uzasadniałoby odmowę jej przyjęcia z przyczyn
wskazanych w zaskarżonym zarządzeniu. Odstąpienia przez sąd od wykonania
czynności opisanej w art. 120 § 1 k.p.k. nie uzasadniają natomiast
wcześniejsze deklaracje wnoszącego pismo, że braków tego pisma nie
5
uzupełni. W żadnej mierze nie wykluczają one przecież zmiany jego stanowiska po
wezwaniu go do uzupełnienia konkretnie wskazanego braku formalnego i po
pouczeniu go o skutkach zaniechania, w wyznaczonym wówczas terminie 7 dni.
Z tych wszystkich powodów zarządzenie podlegało uchyleniu w celu
ponownego zbadania znaczenia prawnego pisma skazanego z dnia 10 kwietnia
2013r., ewentualnie innych jego pism, jako procesowej czynności wniesienia
kasacji, a w razie pozytywnego w tej kwestii rozstrzygnięcia – w celu zbadania jej
formalnych wymogów, w tym ewentualnego dopełnienia procedur zmierzających do
uzupełnienia jej braków, zgodnie z wymienionymi powyżej przepisami.