Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 181/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Joanna Sałachewicz
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej,
w sprawie W. J.
w przedmiocie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 28 sierpnia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w N. z dnia 26 listopada 2012 r.,
Uchyla wyrok w zaskarżonej części, tj. w zakresie kar
łącznych wymierzonych W. J. wyrokami Sądu Rejonowego w N.
w sprawach II K 527/05 i VI K 265/06 (pkt. III) oraz Sądu
Rejonowego w N. w sprawach II K 356/06 i II K 347/06 (pkt. IV), a
nadto w części umarzającej postępowanie co do połączenia kar
wymierzonych wyrokami Sądu Rejonowego w N. w sprawach II K
817/03 i II K 615/05, i sprawę w tym zakresie przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w N.
2
UZASADNIENIE
W dniu 26 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy wydał wyrok łączny, czyniąc
przedmiotem swojego rozpoznania kwestię połączenia kar orzeczonych wobec W.
J. prawomocnymi wyrokami, opisanymi w dwunastu punktach części wstępnej
wyroku łącznego, przy czym w punkcie XI przytoczono poprzednio wydany wyrok
łączny, spajający część spośród wszystkich skazań.
W punktach VII i IX wspomnianej części wstępnej przytoczono wyroki Sądu
Rejonowego z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt II K 527/05, oraz z dnia 21
września 2006 r., sygn. akt VI K 265/06, skazujące W. J. za czyny popełnione,
odpowiednio, w dniu 31 marca 2004 r. – na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności
(VII) i w dniu 28 listopada 2005 r. – na karę roku i miesiąca pozbawienia wolności
(IX). Z kolei w punktach X i XII opisano wyroki Sądu Rejonowego z dnia 21 grudnia
2006 r., sygn. akt II K 356/06, oraz z dnia 17 sierpnia 2009 r., sygn. akt II K 347/06,
skazujące W. J. za czyny popełnione, odpowiednio, w dniu 18 lutego 2006 r. – na
karę 2 lat pozbawienia wolności (X) i w okresie od dnia 28 lutego 2006 r. do dnia 9
marca 2006r. – na karę roku pozbawienia wolności (XII). Wreszcie w punktach III i
VI części wstępnej przytoczono wyroki Sądu Rejonowego z dnia 25 lutego 2004r.,
sygn. akt II K 817/03, oraz z dnia 13 grudnia 2005 r., sygn. akt II K 615/05,
skazujące W. J. za czyny popełnione, odpowiednio, w pierwszym tygodniu sierpnia
2003 r. – na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności i w dniu 30 sierpnia 2003 r. – na
karę roku pozbawienia wolności, łącznie na karę roku i 4 miesięcy pozbawienia
wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono, a następnie w dniu 24
listopada 2006 r. zarządzono jej wykonanie (III) oraz za czyny popełnione w
styczniu 2004 r. – na karę roku pozbawienia wolności, oraz w styczniu i na
przełomie stycznia i lutego 2004 r. – na karę10 miesięcy pozbawienia wolności,
łącznie zaś na karę roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie
warunkowo zawieszono, a następnie w dniu 3 października 2008 r. zarządzono jej
wykonanie (VI). W kolejnych punktach części wstępnej wyroku łącznego
przytoczono pozostałe wyroki skazujące (oraz wyrok łączny).
Rozstrzygając w tak określonym zakresie, Sąd Rejonowy:
I. orzekł, na podstawie art. 575 § 1 k.p.k., że wyrok łączny Sądu Rejonowego
z dnia 7 listopada 2007 r., sygn. akt II K 422/07 traci moc;
3
II. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k.
połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wobec W. J. wyrokami opisanymi w
pkt. I, II, IV, V i VIII części wstępnej wyroku i wymierzył karę łączną 4 lat i 6
miesięcy pozbawienia wolności;
III. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k.
połączył kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami opisanymi w punktach
VII i IX części wstępnej i wymierzył łączną karę roku pozbawienia wolności;
IV. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 569 § 1 k.p.k.
połączył kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami opisanymi w punktach X
i XII i wymierzył łączną karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;
V. na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia
wolności zaliczył skazanemu okresy dotychczas odbytych kar w oparciu o
połączone wyroki;
VI. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w przedmiocie
wydania wyroku łącznego odnośnie do wyroków opisanych w punktach III i VI
części wstępnej, albowiem nie podlegają one łączeniu ze względu na brak
warunków formalnych;
VII. na podstawie art. 576 § 1 k.p.k. orzekł, że w zakresie nieobjętym
wyrokiem łącznym poszczególne wyroki podlegają odrębnemu wykonaniu;
VII. rozstrzygnął o kosztach sądowych.
Powyższy wyrok uprawomocnił się bez jego zaskarżenia w trybie zwykłym.
Obecnie Prokurator Generalny wniósł od tego wyroku kasację, skarżąc go w
zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach III, IV i VI – na niekorzyść skazanego
W. J. W skardze tej zarzucił:
„1. rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów
prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 86 § 1 k.k. – poprzez wymierzenie
W. J. na podstawie tego przepisu kar łącznych w pkt. III i IV części dyspozytywnej
wyroku w rozmiarze niższym od najwyższej z kar jednostkowych, połączonych
wyrokiem łącznym;
2. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów
prawa materialnego i procesowego, a mianowicie art. 85 k.k. i art. 572 k.p.k.,
polegające na zaniechaniu orzeczenia kary łącznej w stosunku do opisanych w pkt.
4
VI części dyspozytywnej wyroku, podlegających łączeniu jednostkowych kar
pozbawienia wolności i umorzeniu postępowania w tym zakresie”.
Na powyższych podstawach Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Rejonowemu.
W odpowiedzi na kasację skazany W. J. podał w wątpliwość fakt zachowania
przez Prokuratora Generalnego terminu do wniesienia kasacji na jego niekorzyść.
W każdym jednak razie, wniósł o szybkie ponowne rozpoznanie sprawy i takie jej
rozstrzygnięcie, aby konieczne podwyższenie kary łącznej w jednym zakresie,
zostało zniwelowane przez orzeczenie o połączeniu kar w zakresie, w jakim
postępowanie było dotychczas umorzone.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Oba zarzuty kasacji są w pełni zasadne, a za uwzględnieniem skargi w
całości, tj. zarówno w części skierowanej na korzyść skazanego (zarzut 2. kasacji),
jak i na jego niekorzyść (zarzut 1.), przemawia przeprowadzona kontrola terminu, w
jakim Prokurator Generalny z tą skargą wystąpił. Z akt sprawy wynika bowiem, że
zaskarżony wyrok łączny, który zapadł w dniu 26 listopada 2012 r., uprawomocnił
się dnia 12 grudnia 2012 r. Zestawienie tych dat przekonuje więc niezbicie, że
określony przepisem art. 524 § 3 k.p.k. 6-miesięczny termin wniesienia kasacji na
niekorzyść skazanego, liczony od daty uprawomocnienia się zaskarżonego
orzeczenia, został zachowany, wobec czego nie ma przeszkód do uwzględnienia
skargi w tym zakresie.
Za rozstrzygnięciem takim przemawia zaś oczywista wprost zasadność
zarzutu wysuniętego w pkt. 1 kasacji, skierowanego przeciwko rozstrzygnięciom
zawartym w pkt. III i w pkt. IV zaskarżonego wyroku łącznego. W ewidentny sposób
Sąd Rejonowy złamał bowiem, w obu tych rozstrzygnięciach, podstawową –
zawartą w przepisie art. 86 § 1 k.k. – zasadę wymiaru kary łącznej, określającą
możliwość orzeczenia tej kary w rozmiarze nie mniejszym od najwyższej z kar
wymierzonych za poszczególne przestępstwa. Mianowicie, rozstrzygając w pkt. III,
wymierzył łączną karę roku pozbawienia wolności, pomimo że najwyższa kara
jednostkowa, objęta węzłem kary łącznej, była wyższa i wynosiła rok i miesiąc
pozbawienia wolności (wyrok opisany w pkt. IX części wstępnej). Podobnie,
5
orzekając w pkt. IV, wymierzył łączną karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności
w sytuacji, gdy najwyższa z wchodzących w jej skład kar jednostkowych wynosiła 2
lata pozbawienia wolności (wyrok z pkt. X części wstępnej wyroku łącznego).
W powyższym świetle należy podzielić stanowisko autora kasacji, że
zarzucana w pkt. 1.skargi obraza unormowania art. 86 § 1 k.k. miała charakter
rażący, w rozumieniu art. 523 § 1 k.p.k., oraz że uchybienie to wywarło istotny
wpływ na treść wymienionych rozstrzygnięć zaskarżonego wyroku łącznego, skoro
wymierzone kary łączne odbiegały wyraźnie – zwłaszcza w zakresie orzeczenia z
pkt. IV wyroku – od dopuszczalnej, dolnej granicy. Uchylenie wskazanych orzeczeń
w zakresie rozstrzygnięcia o karze (w kasacji nie podważano zasadności objęcia
poszczególnych skazań węzłem kar łącznych) stało się zatem niezbędne – w celu
skorygowania w ponowionym postępowaniu ich, wyżej omówionych, wad
prawnych.
Za zasadny także w stopniu oczywistym traktować należy drugi z zarzutów
kasacji, zwalczający trafność umorzenia postępowania co do połączenia skazań
opisanych w pkt. III i VI części wstępnej zaskarżonego orzeczenia (pkt. VI części
rozstrzygającej wyroku). W samej treści rozstrzygnięcia Sąd wprawdzie zawarł
szczątkowe uzasadnienie (stwierdził bowiem, że wymienione wyroki nie podlegają
łączeniu ze względu na brak warunków formalnych), jednak brak pisemnych
motywów wyroku nie pozwala dociec, jakie konkretnie warunki, i to formalne, nie
zostały w sprawie, zdaniem Sądu, spełnione.
Na tym tle trafnie podnosi Prokurator Generalny, że umorzenie przez Sąd
Rejonowy postępowania w omawianym zakresie, nastąpiło z rażącym naruszeniem
przepisu art. 85 k.k., który określa prawnomaterialne warunki wydania wyroku
łącznego i - w wypadku ich zaistnienia - obliguje sąd do orzeczenia kary łącznej.
Warunki te, jak celnie wykazuje autor kasacji, zostały w sprawie spełnione. Jako
pierwszy w tej grupie zapadł wyrok Sądu Rejonowego z dnia 25 lutego 2004r. w
sprawie II K 817/03 (pkt. III części wstępnej zaskarżonego wyroku). Czyny, za które
W. J. został skazany w drugiej ze spraw, o sygn. akt II K 615/05 (pkt. VI części
wstępnej), zostały natomiast przez niego popełnione w styczniu oraz na przełomie
stycznia i lutego 2004 r., a więc zanim zapadł pierwszy z wymienionych wyroków.
W obu też sprawach W. J. został skazany na kary pozbawienia wolności,
6
wymierzone warunkowo, których wykonanie następnie zarządzono. Nie ulega
zatem wątpliwości, że zarówno temporalna przesłanka orzeczenia kary łącznej, jak
i kryterium łączenia kar tego samego rodzaju (lub innych podlegających łączeniu) –
wynikające z dyspozycji art. 85 k.k. – zostały zrealizowane. Okoliczności tych Sąd
Rejonowy nie dostrzegł.
Należy też zgodzić się z Prokuratorem Generalnym, że rażące naruszenie
przez Sąd Rejonowy unormowania art. 85 k.k., prowadzące w efekcie do
obrażającego treść art. 572 k.p.k. umorzenia postępowania w omawianym zakresie,
miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, i to z niekorzyścią dla
skazanego. Skutkiem umorzenia postępowania i zaniechania wymierzenia kary
łącznej w myśl reguł określonych przepisem art. 86 § 1 k.k. – potencjalnie dających
pole absorpcji kary – jest odbycie przez skazanego sumy kar orzeczonych
wymienionymi wyrokami, co bez wątpienia jest skutkiem mniej dla niego
korzystnym. Z tych zatem względów wniosek kasacji o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania okazał się w pełni
zasadny.
Z tych wszystkich powodów Sąd najwyższy orzekł, jak w wyroku.