III KO 58/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:16-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III KO 58/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
w sprawie A. R.
skazanego z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 2 pkt 2, 3 i 4 k.k. oraz z art. 280 § 2
k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 4 września 2013 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 11 października 2006 r., zmieniającym wyrok
Sądu Okręgowego w G. z dnia 16 listopada 2005 r.,
1. wznawia postępowanie w sprawie A. R. oraz na podstawie
art. 435 k.p.k. w zw. z art. 545 § 1 k.p.k. w sprawie P. M., M. S., E.
P. oraz G. R.,
2. uchyla wskazane wyżej wyroki i przekazuje sprawę
wymienionych oskarżonych Sądowi Okręgowemu w G. do
ponownego rozpoznania,
3. zwraca A. R. wniesioną opłatę od wniosku o wznowienie
postępowania, a kosztami sądowymi postępowania o wznowienie
obciąża Skarb Państwa .
2
UZASADNIENIE
Postępowanie karne przeciwko A. R. zostało prawomocnie zakończone
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 11 października 2006 r., zmieniającym
częściowo wyrok Sądu Okręgowego w G. z dnia 16 listopada 2005 r. Tym samym
wyrokiem zakończono postępowanie wobec P. M., M. S., E. P., G. R., którzy zostali
skazani za przestępstwo z art. 280 § 2 k.k. oraz wobec M. M., która została
prawomocnie uniewinniona od zarzucanego jej czynu.
Obrońca A. R. wniósł do Sądu Najwyższego kasację od tego wyroku, w
której podnosił zarzut nienależytej obsady sądu pierwszej instancji z art. 439 § 1 pkt
2 k.p.k. Kasacja ta została oddalona jako oczywiście bezzasadna – postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., sygn. III KK 168/07. Uzasadnienie
tego postanowienia nie zostało sporządzone. Wobec rozpoznania zarzutu kasacji,
stwierdzono niedopuszczalność wniosku o wznowienie postępowania złożonego
przez obrońcę A. R. – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010
r., sygn. III KO 61/09. Co do kolejnego wniosku obrońcy o wznowienie
postępowania wydano zarządzenie o odmowie przyjęcia. Zażalenie na to
zarządzenie nie zostało uwzględnione – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 lutego 2012 r., sygn. III KO 92/11.
A. R. zwrócił się w tej sprawie do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Trybunał ten w wyroku z dnia 25 października 2011 r., (nr 54809/07 Richert
przeciwko Polsce) stwierdził, że nastąpiło naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ze względu na fakt, że
skarżący został skazany przez sąd, który nie był „ustanowiony ustawą”. Z
uzasadnienia wyroku Trybunału wynika, że w toku postępowania przed Sądem
Okręgowym w G. doszło do nieprawidłowego delegowania do składu sądu
sędziego Sądu Rejonowego. Uchybienie to odpowiada bezwzględnej podstawie
odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. w postaci nienależytej obsady sądu.
Sędzia Sądu Rejonowego zasiadająca w składzie Sądu Okręgowego w G.,
rozpoznającego w pierwszej instancji sprawę A. R., delegowana została do
orzekania przez Prezesa Sądu Okręgowego w G. pismem z dnia 23 sierpnia 2004
r. Delegacja ta, wydana po uzyskaniu zgody kolegium obejmowała dni 26
października, 16 listopada i 23 listopada 2004 r. Rozprawy z udziałem delegowanej
3
sędzi odbyły się w tych dniach. Postępowanie sądowe nie zostało jednak
zakończone i sędzia zasiadała w składzie sądu także na kolejnych 10 terminach
rozpraw do dnia 3 października 2005 r. Przewodniczący Wydziału Karnego Sądu
Okręgowego w G., pismem z dnia 10 października 2005 r. zwrócił się do Prezesa
Sądu Okręgowego w G. z prośbą o wyjaśnienie wątpliwości co do prawidłowości
delegacji sędzi Sądu Rejonowego. W odpowiedzi Prezes Sądu Okręgowego w G.,
w piśmie z dnia 11 października 2005 r. stwierdził, że sędzia delegowana została
od dnia 26 października 2004 r. do zakończenia postępowania przed sądem
pierwszej instancji. Europejski Trybunał Praw Człowieka, po analizie polskich
przepisów i orzecznictwa Sądu Najwyższego stwierdził, że celem pisma Prezesa
Sądu Okręgowego w G. z dnia 11 października 2005 r. było „zatwierdzenie
oddelegowania z mocą wsteczną”. Jednocześnie Trybunał uznał, że brak podstaw
do przyjęcia, że takie działanie „stanowi jedną z prawnie dozwolonych metod
delegowania sędziów do innych sądów”.
Obrońca A. R. wniósł do Sądu Najwyższego o wznowienie postępowania
zakończonego wskazanymi wyrokami. We wniosku wskazał na naruszenie przepisu
art. 439 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. Jako podstawę wznowienia postępowania podał przepis
art. 540 § 3 k.p.k. i powołał się na opisany wyrok Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka wydany w sprawie Richert przeciwko Polsce.
Prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o wznowienie postępowania
prowadzonego przeciwko A. R. i na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 545 § 1
k.p.k. o wznowienie postępowania prowadzonego także wobec P. M., M. S., E. P.,
G. R., którzy zostali skazani tym samym wyrokiem oraz o uchylenie wskazanych
wyroków Sądu Apelacyjnego i Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek o wznowienie postępowania złożony w imieniu skazanego A. R. jest
zasadny. Konieczne stało się również wznowienie postępowania w odniesieniu do
innych osób skazanych tym samym wyrokiem.
Przepis art. 540 § 3 k.p.k. przewiduje wznowienie postępowania na korzyść
oskarżonego wtedy, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu
międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej
4
przez Rzeczpospolitą Polską. Europejski Trybunał Praw Człowieka jest niewątpliwie
takim organem (Oświadczenie rządowe z dnia 7 kwietnia 1993 r. – Dz. U. z 1993 r.,
Nr 61, poz. 286). Jednocześnie Sąd Najwyższy, rozpoznający wniosek o
wznowienie postępowania na podstawie wyroku Trybunału, samodzielnie
rozstrzyga, czy w sprawie zachodzi potrzeba wznowienia, o której mowa w art. 540
§ 3 k.p.k. (zob. wyroki SN: z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. II KO 80/11; z dnia 28
kwietnia 2010 r., sygn. II KO 64/09; z dnia 23 kwietnia 2009 r., sygn. II KO 63/08).
Uznać należy, że w sprawie A. R., a także innych osób skazanych tym
samym wyrokiem potrzeba taka zachodzi. Nienależyta obsada sądu stanowi jedną
z bezwzględnych przesłanek odwoławczych, której stwierdzenie prowadzi do
uchylenia zaskarżonego wyroku. Sąd odwoławczy, bez względu na granice środka
odwoławczego i granice zaskarżenia zobowiązany jest do sprawdzenia, czy w
sprawie nie doszło do zaistnienia naruszenia prawa w postaci bezwzględnej
przesłanki odwoławczej, obowiązek taki dotyczy także Sądu Najwyższego
rozpoznającego kasację (art. 536 k.p.k.).
Przepisy dotyczące delegowania sędziów do orzekania w innym sądzie mają
charakter wyjątkowy. Przepisy te stanowią bowiem wyjątek od wskazanego w akcie
powołania sędziego, zakresu władzy sądowniczej jaki został mu powierzony w
imieniu Rzeczypospolitej Polskiej przez Prezydenta. Jako przepisy o charakterze
wyjątkowym powinny być interpretowane ściśle. Nie można ze względów
praktycznych stosować ich w sposób dowolny. Dotyczy to także sytuacji, w której
delegacja prezesa sądu, nawet wydana za zgodą kolegium, nie obejmowała
wszystkich terminów rozpraw, a następnie została wydana niejako wstecz, co
stanowiło próbę konwalidacji zaistniałej sytuacji. Podzielić należy w tym zakresie
argumentację przedstawioną w uzasadnieniu wyroku Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka, który stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Dodatkowo zauważyć trzeba, że ta sama bezwzględna przesłanka
odwoławcza dotyczy także innych osób skazanych przedmiotowym wyrokiem Sądu
Okręgowego w G. Należało zatem, stosując przepis art. 435 k.p.k. w zw. z art. 545
§ 1 k.p.k. uchylić wydane w sprawie wyroki także w odniesieniu do innych osób
wymienionych w wyroku Sądu Najwyższego.
5
O zwrocie uiszczonej przez wnioskodawcę opłaty od wniosku o wznowienie
postępowania orzeczono po myśli art. 15 ust. 2 ustawy o opłatach w sprawach
karnych (t. j.: Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Dorota Rysińska
Sędziowie: SN Michał Laskowski
SN Jarosław Matras
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
w sprawie A. R.
skazanego z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 2 pkt 2, 3 i 4 k.k. oraz z art. 280 § 2
k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 4 września 2013 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 11 października 2006 r., zmieniającym wyrok
Sądu Okręgowego w G. z dnia 16 listopada 2005 r.,
1. wznawia postępowanie w sprawie A. R. oraz na podstawie
art. 435 k.p.k. w zw. z art. 545 § 1 k.p.k. w sprawie P. M., M. S., E.
P. oraz G. R.,
2. uchyla wskazane wyżej wyroki i przekazuje sprawę
wymienionych oskarżonych Sądowi Okręgowemu w G. do
ponownego rozpoznania,
3. zwraca A. R. wniesioną opłatę od wniosku o wznowienie
postępowania, a kosztami sądowymi postępowania o wznowienie
obciąża Skarb Państwa .
2
UZASADNIENIE
Postępowanie karne przeciwko A. R. zostało prawomocnie zakończone
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 11 października 2006 r., zmieniającym
częściowo wyrok Sądu Okręgowego w G. z dnia 16 listopada 2005 r. Tym samym
wyrokiem zakończono postępowanie wobec P. M., M. S., E. P., G. R., którzy zostali
skazani za przestępstwo z art. 280 § 2 k.k. oraz wobec M. M., która została
prawomocnie uniewinniona od zarzucanego jej czynu.
Obrońca A. R. wniósł do Sądu Najwyższego kasację od tego wyroku, w
której podnosił zarzut nienależytej obsady sądu pierwszej instancji z art. 439 § 1 pkt
2 k.p.k. Kasacja ta została oddalona jako oczywiście bezzasadna – postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., sygn. III KK 168/07. Uzasadnienie
tego postanowienia nie zostało sporządzone. Wobec rozpoznania zarzutu kasacji,
stwierdzono niedopuszczalność wniosku o wznowienie postępowania złożonego
przez obrońcę A. R. – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010
r., sygn. III KO 61/09. Co do kolejnego wniosku obrońcy o wznowienie
postępowania wydano zarządzenie o odmowie przyjęcia. Zażalenie na to
zarządzenie nie zostało uwzględnione – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 lutego 2012 r., sygn. III KO 92/11.
A. R. zwrócił się w tej sprawie do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Trybunał ten w wyroku z dnia 25 października 2011 r., (nr 54809/07 Richert
przeciwko Polsce) stwierdził, że nastąpiło naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ze względu na fakt, że
skarżący został skazany przez sąd, który nie był „ustanowiony ustawą”. Z
uzasadnienia wyroku Trybunału wynika, że w toku postępowania przed Sądem
Okręgowym w G. doszło do nieprawidłowego delegowania do składu sądu
sędziego Sądu Rejonowego. Uchybienie to odpowiada bezwzględnej podstawie
odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. w postaci nienależytej obsady sądu.
Sędzia Sądu Rejonowego zasiadająca w składzie Sądu Okręgowego w G.,
rozpoznającego w pierwszej instancji sprawę A. R., delegowana została do
orzekania przez Prezesa Sądu Okręgowego w G. pismem z dnia 23 sierpnia 2004
r. Delegacja ta, wydana po uzyskaniu zgody kolegium obejmowała dni 26
października, 16 listopada i 23 listopada 2004 r. Rozprawy z udziałem delegowanej
3
sędzi odbyły się w tych dniach. Postępowanie sądowe nie zostało jednak
zakończone i sędzia zasiadała w składzie sądu także na kolejnych 10 terminach
rozpraw do dnia 3 października 2005 r. Przewodniczący Wydziału Karnego Sądu
Okręgowego w G., pismem z dnia 10 października 2005 r. zwrócił się do Prezesa
Sądu Okręgowego w G. z prośbą o wyjaśnienie wątpliwości co do prawidłowości
delegacji sędzi Sądu Rejonowego. W odpowiedzi Prezes Sądu Okręgowego w G.,
w piśmie z dnia 11 października 2005 r. stwierdził, że sędzia delegowana została
od dnia 26 października 2004 r. do zakończenia postępowania przed sądem
pierwszej instancji. Europejski Trybunał Praw Człowieka, po analizie polskich
przepisów i orzecznictwa Sądu Najwyższego stwierdził, że celem pisma Prezesa
Sądu Okręgowego w G. z dnia 11 października 2005 r. było „zatwierdzenie
oddelegowania z mocą wsteczną”. Jednocześnie Trybunał uznał, że brak podstaw
do przyjęcia, że takie działanie „stanowi jedną z prawnie dozwolonych metod
delegowania sędziów do innych sądów”.
Obrońca A. R. wniósł do Sądu Najwyższego o wznowienie postępowania
zakończonego wskazanymi wyrokami. We wniosku wskazał na naruszenie przepisu
art. 439 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. Jako podstawę wznowienia postępowania podał przepis
art. 540 § 3 k.p.k. i powołał się na opisany wyrok Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka wydany w sprawie Richert przeciwko Polsce.
Prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o wznowienie postępowania
prowadzonego przeciwko A. R. i na podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 545 § 1
k.p.k. o wznowienie postępowania prowadzonego także wobec P. M., M. S., E. P.,
G. R., którzy zostali skazani tym samym wyrokiem oraz o uchylenie wskazanych
wyroków Sądu Apelacyjnego i Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek o wznowienie postępowania złożony w imieniu skazanego A. R. jest
zasadny. Konieczne stało się również wznowienie postępowania w odniesieniu do
innych osób skazanych tym samym wyrokiem.
Przepis art. 540 § 3 k.p.k. przewiduje wznowienie postępowania na korzyść
oskarżonego wtedy, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu
międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej
4
przez Rzeczpospolitą Polską. Europejski Trybunał Praw Człowieka jest niewątpliwie
takim organem (Oświadczenie rządowe z dnia 7 kwietnia 1993 r. – Dz. U. z 1993 r.,
Nr 61, poz. 286). Jednocześnie Sąd Najwyższy, rozpoznający wniosek o
wznowienie postępowania na podstawie wyroku Trybunału, samodzielnie
rozstrzyga, czy w sprawie zachodzi potrzeba wznowienia, o której mowa w art. 540
§ 3 k.p.k. (zob. wyroki SN: z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. II KO 80/11; z dnia 28
kwietnia 2010 r., sygn. II KO 64/09; z dnia 23 kwietnia 2009 r., sygn. II KO 63/08).
Uznać należy, że w sprawie A. R., a także innych osób skazanych tym
samym wyrokiem potrzeba taka zachodzi. Nienależyta obsada sądu stanowi jedną
z bezwzględnych przesłanek odwoławczych, której stwierdzenie prowadzi do
uchylenia zaskarżonego wyroku. Sąd odwoławczy, bez względu na granice środka
odwoławczego i granice zaskarżenia zobowiązany jest do sprawdzenia, czy w
sprawie nie doszło do zaistnienia naruszenia prawa w postaci bezwzględnej
przesłanki odwoławczej, obowiązek taki dotyczy także Sądu Najwyższego
rozpoznającego kasację (art. 536 k.p.k.).
Przepisy dotyczące delegowania sędziów do orzekania w innym sądzie mają
charakter wyjątkowy. Przepisy te stanowią bowiem wyjątek od wskazanego w akcie
powołania sędziego, zakresu władzy sądowniczej jaki został mu powierzony w
imieniu Rzeczypospolitej Polskiej przez Prezydenta. Jako przepisy o charakterze
wyjątkowym powinny być interpretowane ściśle. Nie można ze względów
praktycznych stosować ich w sposób dowolny. Dotyczy to także sytuacji, w której
delegacja prezesa sądu, nawet wydana za zgodą kolegium, nie obejmowała
wszystkich terminów rozpraw, a następnie została wydana niejako wstecz, co
stanowiło próbę konwalidacji zaistniałej sytuacji. Podzielić należy w tym zakresie
argumentację przedstawioną w uzasadnieniu wyroku Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka, który stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Dodatkowo zauważyć trzeba, że ta sama bezwzględna przesłanka
odwoławcza dotyczy także innych osób skazanych przedmiotowym wyrokiem Sądu
Okręgowego w G. Należało zatem, stosując przepis art. 435 k.p.k. w zw. z art. 545
§ 1 k.p.k. uchylić wydane w sprawie wyroki także w odniesieniu do innych osób
wymienionych w wyroku Sądu Najwyższego.
5
O zwrocie uiszczonej przez wnioskodawcę opłaty od wniosku o wznowienie
postępowania orzeczono po myśli art. 15 ust. 2 ustawy o opłatach w sprawach
karnych (t. j.: Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Dorota Rysińska
Sędziowie: SN Michał Laskowski
SN Jarosław Matras