Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 88/13
POSTANOWIENIE
Dnia 12 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
Protokolant Izabela Czapowska
w sprawie z wniosku E. OPERATOR Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.
przy uczestnictwie J. H.
o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 12 września 2013 r.,
skargi kasacyjnej uczestniczki postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w O.
z dnia 16 października 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną; zasądza od uczestniczki
postępowania na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł
(sto dwadzieścia) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w O. postanowieniem z dnia 16 października 2012 r. oddalił
apelację uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w O. z
dnia 7 maja 2012 r., którym tenże Sąd stwierdził, że wnioskodawca nabył z dniem
18 września 2010 r. przez zasiedzenie bliżej określoną służebność przesyłu. U
podłoża tego rozstrzygnięcia legł pogląd, że wytoczenie powództwa o zapłatę
wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w zakresie tej
służebności nie przerywa biegu zasiedzenia.
Skarga kasacyjna uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu
Okręgowego – oparta na podstawie pierwszej z art. 3983
k.p.c. – zawiera zarzut
naruszenia art. 123 § 1 pkt. 1 w zw. z art. 175 k.c., i zmierza do uchylenia tego
postanowienia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota zarzutów skargi kasacyjnej sprowadza się do twierdzenia, że
z naruszeniem art. 123 § 1 pkt. 1 w zw. z art. 175 k.c. Sąd Okręgowy uznał, iż
wytoczenie powództwa o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu nie przerywa biegu zasiedzenia
tej służebności.
Godzi się przypomnieć, że zagadnienie dopuszczalności zasiedzenia
służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu przed wprowadzeniem do
prawa polskiego służebności przesyłu (art. 3051
-3054
k.c.) rozstrzygnął Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 7 października 2008 r. (III CZP 89/08, Biul. SN
2008/10/7). Stwierdził, że przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu
dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności o treści
odpowiadającej służebności przesyłu. Pogląd ten Sąd Najwyższy podzielił
w uchwale z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13 (dotąd nie publ.) stwierdzając
ponadto, że okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego
odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 3051
-
3054
k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej
służebności.
3
Zgodnie z art. 3054
k.c., do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio
przepisy o służebnościach gruntowych, w tym art. 292 k.c. przewidujący możliwość
nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie. Stosownie do art. 292 zdanie
drugie w związku z art. 3054
k.c., do zasiedzenia służebności przesyłu stosuje się
odpowiednio przepisy o zasiedzeniu nieruchomości, a zgodnie z art. 175 k.c. do
biegu terminu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu terminu
przedawnienia, w tym art. 123 § 1 pkt 1 k.c., stanowiący, że bieg terminu
przedawnienia (zasiedzenia) przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub
innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń
danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio
w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.
Przy wykładni tego przepisu na potrzeby zasiedzenia służebności przesyłu trzeba
zatem uwzględnić, że ma on zastosowanie do przerwania biegu terminu
zasiedzenia tej służebności przez potrójne odesłanie, nakazujące jedynie
„odpowiednie” stosowanie do zasiedzenia takiej służebności zarówno przepisów
o służebnościach gruntowych, jak i przepisów o zasiedzeniu nieruchomości oraz
przepisów o biegu terminu przedawnienia. Konieczne jest więc uwzględnienie
specyfiki służebności przesyłowej, podobieństw i różnic dzielących wskazane
instytucje.
W uzasadnieniu uchwały z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP 124/10 (OSNC
2011, Nr 9, poz. 99) Sąd Najwyższy zauważył, że przy odpowiednim stosowaniu do
zasiedzenia przepisów o przerwie biegu terminu przedawnienia najwięcej
wątpliwości i kontrowersji budzi wykładnia użytego w art. 123 § 1 pkt 1 k.c. pojęcia
czynności „przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo
zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia”. Przy jego wykładni nie można
pominąć celu instytucji zasiedzenia oraz przerwania jego biegu. Celem zasiedzenia
jest uporządkowanie długotrwałych stosunków prawnorzeczowych i zmobilizowanie
właściciela do zajęcia się przedmiotem swojej własności, funkcją zaś przerwy biegu
terminu zasiedzenia jest uniemożliwienie posiadaczowi zasiedzenia nieruchomości
lub innego prawa. Jednym ze sposobów przerwania biegu zasiedzenia jest
wytoczenie odpowiedniego powództwa lub złożenie wniosku, o których mowa w art.
123 § 1 pkt 1 k.c. Biorąc pod uwagę cel przerwy biegu terminu zasiedzenia, musi to
4
być powództwo lub wniosek, których uwzględnienie uniemożliwi posiadaczowi
nabycie przez zasiedzenie własności nieruchomości lub innego prawa.
W doktrynie i orzecznictwie zasadniczo przyjmuje się, iż jedynie powództwo
lub wniosek zmierzający bezpośrednio do ochrony własności przez pozbawienie
posiadacza posiadania nieruchomości jest czynnością, o której mowa w art. 123 § 1
pkt 1 k.c. (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 1960 r., II CR 182/60,
OSN 1961, nr 3, poz. 83, z dnia 18 czerwca 1968 r., III CZP 46/68, OSNCP 1969,
nr 4, poz. 62, z dnia 22 stycznia 2002 r., V CKN 587/00, „Izba Cywilna” 2002, nr 5,
s. 44, oraz z dnia 23 listopada 2004 r., I CK 276/04). Przy czym przyjmuje się
również, że do przerwania biegu zasiedzenia może doprowadzić nie tylko
powództwo windykacyjne, lecz także m.in. akcja właściciela zmierzająca do zmiany
charakteru posiadania, a możliwość przerwania przez określoną czynność biegu
zasiedzenia należy oceniać w aspekcie potencjalnym, szukając odpowiedzi, czy
dana czynność może doprowadzić do skutku wskazanego w art. 123 § 1 pkt 1 k.c.
(tak w uchwale SN z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZP 42/06, OSNC 2007, nr 4,
poz. 54). Wychodząc z tych założeń, Sąd Najwyższy w powołanej uchwale z dnia
21 stycznia 2011 r. (III CZP 124/10) uznał, że bieg terminu zasiedzenia służebności
przesyłu przerywa wniosek właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności
przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem. U podłoża tego stanowiska legło
założenie, że właściciel składając ten wniosek na podstawie art. 3052
§ 2 k.c.
zmierza do uregulowania stanu prawnego nieruchomości, jako że prawomocne
postanowienie sądu o ustanowieniu służebności tworzy nowy stosunek
prawnorzeczowy pomiędzy przedsiębiorcą, który jest właścicielem urządzeń,
o których mowa w art. 49 § 1 k.c., a każdoczesnym właścicielem nieruchomości
obciążonej. Ma ono charakter prawotwórczy.
Sprawa z powództwa o zapłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości
w zakresie służebności przesyłu nie jest rodzajem sporu o własność pomiędzy
właścicielem gruntu a posiadaczem służebności. W trybie tego powództwa nie
można też dochodzić pozbawienia posiadania, zmiany jego charakteru, czy też
nowego ukształtowania stosunków prawnorzeczowych pomiędzy właścicielem
a posiadaczem służebności. To zaś oznacza, że nawet stosunkowo „szeroka”
interpretacja art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w związku z art. 175 k.c. nie daje podstawy do
5
poglądu, że wytoczenie tego powództwa przerywa bieg terminu zasiedzenia
służebności przesyłu. Stąd zarzut naruszenia tych przepisów okazał się
bezzasadny.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13