Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 20/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Prokuratury Wojskowej
Waldemara Praszczyka
w sprawie R. S.,
obwinionego z art. 66 ust.1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 9 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obwinionego,
od orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w
drugiej instancji z dnia 20 marca 2013 r.,
zmieniającego orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego w Naczelnej Prokuraturze
Wojskowej z dnia 21 listopada 2012 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie i sprawę obwinionego R. S.
przekazuje Odwoławczemu Sądowi Dyscyplinarnemu w
Naczelnej Prokuraturze Wojskowej do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej, orzeczeniem z
dnia 21 listopada 2012 r., „uznał prokuratora R. S. za winnego przekroczenia
uprawnień prokuratora na zajmowanym stanowisku służbowym poprzez
sporządzenie, podpisanie i przesłanie w dniu 25 sierpnia 2010 r. do Komendanta
Oddziału Żandarmerii Wojskowej w […] pisma kwestionującego zasadność
sporządzenia i przesłania w dniu 13 sierpnia 2010 r., przez pełniącego wówczas
obowiązki Wojskowego Prokuratora Garnizonowego […] mjr. P. M., pisma do
Komendanta Oddziału Żandarmerii Wojskowej w […] z zauważeniami
wskazującymi na przewlekłość i bezczynność funkcjonariuszy Żandarmerii
Wojskowej w prowadzonym postępowaniu karnym o sygn. Pg. D. …/10, tj.
popełnienia przewinienia służbowego określonego w art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 20
czerwca 1985 r. o prokuraturze (j.t.: Dz. U. z 2011 r., Nr 270, poz. 1599 ze zm.)
polegającego na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa określonych w § 33 i
§ 51 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 2008 r.
Regulamin wewnętrznego urzędowania wojskowych jednostek organizacyjnych
prokuratury (Dz. U. Nr 221, poz. 1446 ze zm.) w zw. z § 1, § 4 ust. 1 pkt 22, § 5 ust.
2 pkt 17 i § 7 ust. 1 pkt 9 Zarządzenia Nr 1 Wojskowego Prokuratora
Garnizonowego w […] z dnia 5 maja 2009 r. w sprawie podziału czynności
prokuratorów, asesorów, urzędników i innych pracowników w Wojskowej
Prokuraturze Garnizonowej w […] i za to na podstawie art. 113 pkt 1 ustawy z dnia
20 czerwca 1985 r. o prokuraturze wymierzył mu karę dyscyplinarną upomnienia”.
Od powyższego orzeczenia odwołanie wniósł obwiniony R. S., który zarzucił:
 „naruszenie prawa materialnego określającego przewinienia dyscyplinarne,tj.
art. 66 ust 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r o prokuraturze przez uznanie,
iż zachowanie, jak określone w sentencji orzeczenia, było „oczywiste, rażące
i naruszało przepisy prawa” oraz stanowiło naganne przekroczenie
uprawnień noszące znamiona czynu o jakimkolwiek ładunku szkodliwości
oraz końcowo przypisanie wadliwej kwalifikacji prawnej czynu, za które
wymierzono karę upomnienia, poprzez wymienienie w niej elementów nie
będących „przepisami prawa”, tj. § 1, § 4 ust. 1 pkt 22, § 5 ust. 2 pkt 17 i § 7
ust. 1 pkt 9 zarządzenia Nr 1 rozkazu WPG w […] z dnia 5 maja 2009 r.,
które mogły stanowić li jedynie elementy opisu zachowania przypisanego
3
obwinionemu, a więc błędu subsumpcji kwalifikacji prawnej czynu
zarzucanego,
alternatywnie:
 błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia
polegający na błędnym wnioskowaniu na podstawie zebranego materiału
dowodowego, iż zachowanie jak opisane w sentencji orzeczenia stanowi
„oczywiste” i „rażące” naruszenie przepisów prawa, a więc przewinienie
dyscyplinarne w sytuacji, gdy poprawna jego analiza wskazuje, iż w
zachowaniu obwinionego brak wyżej wskazanych znamion deliktu
dyscyplinarnego,
 wadliwe sporządzenie uzasadnienia bez ustosunkowania się do wszystkich
przeprowadzonych dowodów w sprawie, w tym okoliczności korzystnych dla
obwinionego i rozstrzyganie zaistniałych wątpliwości na jego niekorzyść z
naruszeniem reguł określonych w art. 5 § 2 k.p.k. poprzez m.in. uznanie, iż
nie powiadomił przełożonych o sporządzeniu pisma z dnia 25 sierpnia 2010
r., pomimo dokonanej adnotacji w aktach nadzoru oraz niewykluczeniu tego
faktu przez jedną z osób funkcyjnych, nieustosunkowanie się w ten sposób
do całości zebranego w sprawie materiału dowodowego i potraktowanie go
wybiórczo na niekorzyść obwinionego, w tym nienależyte wyjaśnienie
podstawy prawnej czynu i przyjętej kwalifikacji oraz odniesienia zarzuconego
przekroczenia uprawnień określonych w wadliwie konstruowanej kwalifikacji
z § 1, § 4 ust. 1 pkt 22, § 5 ust. 2 pkt 17 i § 7 ust. 1 pkt 9 zarządzenia Nr 1
rozkazu WPG w L. z dnia 5 maja 2009 r. do dyspozycji regulacji szczególnej,
tj. § 204 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 2008 r.
Regulamin wewnętrznego urzędowania wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury i innych, jak również niewyjaśnienie
okoliczności przedmiotowych i podmiotowych jakie sąd dyscyplinarny miał
na względzie przy uznaniu winy i wymierzeniu kary dyscyplinarnej stosownie
do dyrektyw jej wymiaru i w związku z tym niemożność prześledzenia
prawidłowego toku rozumowania sądu zarówno co do poprawności końcowo
przyjętej kwalifikacji czynu, jak i okoliczności podmiotowo-przedmiotowych
jego popełnienia,
4
 zaniechanie dokonania koniecznych, a niezbędnych celem podjęcia
prawidłowej decyzji, ustaleń dowodowych poprzez nieskorzystanie z
możliwości przesłuchania funkcjonariusza W. B. i b. Komendanta OŻW w
[…] na okoliczność prowadzenia czynności wyjaśniających w sprawie
odpowiedzialności obwinionego wynikających ze skierowania pisma z dnia
13 sierpnia 2010 r. oraz potrzeby i konieczności sporządzenia pisma z dnia
25 sierpnia 2010 r., jak również nie wyjaśnienie w tym czasie podległości
służbowej W. B. bezpośrednio Komendantowi OŻW, co uprawniało
obwinionego do kierowania pisma z dnia 25 sierpnia 2010 r. bezpośrednio
do Komendanta OŻW oraz jest istotne dla rozstrzygnięcia sprawy,
ewentualnie:
 rażącą niewspółmierność kary do przypisanego zachowania, polegającą na
orzeczeniu kary upomnienia, podczas gdy prawidłowe stosowanie dyrektywy
jej wymiaru prowadzi do wniosku, iż orzeczenie jakiejkolwiek kary w tym
przypadku nie jest adekwatne do stopnia zawinienia i szkodliwości czynu, a
więc nie spełnia swej roli w zakresie prewencji oraz realizacji zamierzonych
w stosunku do obwinionego potrzeb w zakresie kształtowania jego
świadomości prawnej i zawodowej, a w konsekwencji nie odstąpienie od
wymierzenia jakiejkolwiek kary za zachowanie jak ujawnione w sprawie”.
Podnosząc te zarzuty obwiniony wniósł o uchylenie zaskarżonego
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Dyscyplinarnemu.
Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji,
orzeczeniem z dnia 20 marca 2013 r., „zmienił zaskarżone orzeczenie Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 21 listopada 2012 r. w części dotyczącej opisu czynu
przypisanego obwinionemu, jak również jego kwalifikacji prawnej oraz kary w ten
sposób, że: prokuratora kpt. R. S. uznał za winnego przekroczenia uprawnień
prokuratora na zajmowanym stanowisku służbowym poprzez sporządzenie,
podpisanie i przesłanie w dniu 25 sierpnia 2010 r. do Komendanta Oddziału
Żandarmerii Wojskowej w […] pisma kwestionującego zasadność sporządzenia i
przesłania w dniu 13 sierpnia 2010 r., przez pełniącego wówczas obowiązki
Wojskowego Prokuratora Garnizonowego […] mjr. P. M., pisma do Komendanta
5
Oddziału Żandarmerii Wojskowej w […] z zauważeniami wskazującymi na
przewlekłość i bezczynność funkcjonariuszy Żandarmerii Wojskowej w
prowadzonym postępowaniu karnym o sygn. Pg. D. …/10, a tym samym oczywistej
i rażącej obrazy przepisów prawa określonych w § 33 i § 55 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 2008 r. Regulamin wewnętrznego
urzędowania wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 221,
poz. 1446 ze zm.) w zw. z § 1, § 4 ust. 1 pkt 22, § 5 ust. 2 pkt 17 i § 7 ust. 1 pkt 9
Zarządzenia Nr 1 Wojskowego Prokuratora Garnizonowego w […] z dnia 5 maja
2009 r. w sprawie podziału czynności prokuratorów, asesorów, urzędników i innych
pracowników w Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej w […], tj. popełnienia
przewinienia służbowego określonego w art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca
1985 r. o prokuraturze (j.t.: Dz. U. z 2011 r., Nr 270, poz. 1599 ze zm.) i za to, na
podstawie art. 113 pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze wymierzył
mu karę dyscyplinarną upomnienia”.
Kasację od prawomocnego orzeczenia wniósł obwiniony R. S., który zarzucił:
1. „rażące naruszenie prawa, a to art. 66 ust 1 ustawy o prokuraturze z 20
czerwca 1985 r., § 33 i § 51 ust 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 25 listopada 2008 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania
wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz § 4 ust 1 pkt 22, 5
ust 2 pkt 17 i 7 ust 1 pkt 9, poprzez nieprawidłowe zastosowanie lub
niezastosowanie innych szczegółowych uregulowań, w tym wym.
Rozporządzenia, a to: działu III, rozdziału 8 § 254, działu XII § 391 i innych,
a w konsekwencji wymierzenie kary dyscyplinarnej upomnienia za czynność
nie będącą deliktem dyscyplinarnym polegającą na sporządzeniu pisma
wyjaśniającego z dnia 25 sierpnia 2010 r. skierowanego do Oddziału
Żandarmerii Wojskowej w […], a dotyczącego niesłusznego „wytyku”
służbowego na imiennie wskazanego funkcjonariusza Placówki Żandarmerii
Wojskowej w […], za nieprawidłowe i nieterminowe wykonanie czynności
dochodzeniowych, których jednakże wymieniony nie wykonywał i za które
nie odpowiadał w nadzorowanym przez obwinionego postępowaniu (sygn.
Pg.D. …/10) w ten sposób nie zawarcie w opisie i kwalifikacji czynu końcowo
przypisanego w orzeczeniu dyscyplinarnym, jakiegokolwiek normatywu
6
zakazującego opisanego działania lub nakazującego określone inne
zachowanie, a więc wymierzenie kary bez podstawy prawnej w konsekwencji
oparcie skazania na podstawie przepisów ogólnych, które jednak samoistnie
nie powinny stanowić podstawy skazania za opisane zachowanie, a więc
brak prawidłowej subsumcji wskazanej w orzeczeniu podstawy prawnej i
prawidłowego oparcia ukarania w przepisach prawa powszechnie
obowiązujących, za które można wymierzyć karę dyscyplinarną (Nulla poena
sine lege/nulum crimen sine lege),
2. alternatywnie, w przypadku nie podzielenia poglądu wyrażonego w pkt. 1,
rażącą niewspółmierność wymierzenia jakiejkolwiek kary dyscyplinarnej, za
czyn jak opisany w sentencji orzeczenia dyscyplinarnego, bowiem samo
zachowanie miało na celu ochronę naruszonych dóbr osobistych podległych
„merytorycznie” funkcjonariuszy ŻW i ochronę autorytetu jednostki
organizacyjnej prokuratury, a samo zachowanie, jak każde inne, jest
stopniowalne i może być uznane za nie zawierające jakiegokolwiek ładunku
społecznej szkodliwości, co umożliwia odstąpienie od ukarania
dyscyplinarnego za przedmiotowy czyn”.
W konkluzji skarżący zauważył, że jego zdaniem orzeczenie jest oczywiście
rażąco niesłuszne i konieczna jest jego kontrola przez niezawisły organ sądowy.
Rzecznik Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w pisemnej
odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja R. S. jest zasadna w zakresie zarzutu rażącego naruszenia prawa
materialnego w postaci art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o
prokuraturze (j.t.: Dz. U. z 2011 r., Nr 270, poz. 1599 ze zm., dalej - ustawa o
prokuraturze).
Zgodnie z tym przepisem prokurator odpowiada dyscyplinarnie za
przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i
uchybienia godności urzędu prokuratorskiego. Wynika z tego, że przewinienie
dyscyplinarne może polegać bądź na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa,
bądź na uchybieniach godności urzędu prokuratorskiego nie mających charakteru
rażącego i oczywistego naruszenia prawa. Przepis ten wskazuje więc na dwie
7
rozłączne, samoistne i odrębne podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej
prokuratora (por. postanowienie SN z 6 kwietnia 2001 r., III SZ 2/01, LEX nr
52128).
W rozpoznawanej sprawie Sądy Dyscyplinarne przyjęły, iż R. S. poprzez
sporządzenie i wysłanie pisma do Komendanta Oddziału Żandarmerii Wojskowej w
[…] kwestionującego zasadność przesłanego temu Komendantowi wcześniej
pisma przez jego przełożonego - Wojskowego Prokuratora Garnizonowego w […],
popełnił przewinienie służbowe polegające na oczywistej i rażącej obrazie
przepisów prawa określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 25
listopada 2008 r.- Regulamin wewnętrznego urzędowania wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 221, poz. 1446 ze zm.) oraz w Zarządzeniu
Nr 1 Wojskowego Prokuratora Garnizonowego w […] z dnia 5 maja 2009 r. w
sprawie podziału czynności prokuratorów, asesorów, urzędników i innych
pracowników w Wojskowej Prokuraturze Garnizonowej […]. Sąd I instancji wyszedł
bowiem z błędnego założenia, a co zostało w pełni zaakceptowane przez Sąd
odwoławczy, że z uwagi na to, że ustawa o prokuraturze nie precyzuje o jakie
chodzi przepisy prawa, których oczywista i rażąca obraza stanowi przewinienie
służbowe, to nie ma przeszkód, aby zachowanie obwinionego oceniać w zakresie
naruszenia wyżej wskazanych przepisów. W orzecznictwie sądowym jak i w
doktrynie wskazuje się natomiast jednoznacznie, że pojęcie „prawa” w użytym w
przepisie art. 66 ust.1 ustawy o prokuraturze zwrocie „oczywista i rażąca obraza
przepisów prawa” należy interpretować wprawdzie szeroko, a więc obejmując tym
zakresem przepisy prawa materialnego, prawa procesowego, jak również przepisy
o charakterze ustrojowym (por. orzeczenie SN z 17 września 2001 r., III SZ 8/01,
LEX nr 54881; M. Mitera, M. Rojewski, E. Rojewska, Ustawa o prokuraturze.
Komentarz, Warszawa 2011, s.189). Nie można mieć jednak wątpliwości, że
chodzi o obrazę przepisów, które stosowane są przez prokuratora jako organ
prowadzonego postępowania przygotowawczego lub jako stronę postępowania
sądowego.
Powyższe wskazuje więc jednoznacznie, że przypisane obwinionemu
zachowanie nie stanowi przewinienia dyscyplinarnego w postaci oczywistej i
rażącej obrazy przepisów prawa, gdyż nie naruszył on przepisów prawa
8
stosowanych przez niego jako prowadzącego postępowanie karne o sygn. Pg. D.
…/10 co wskazuje, że w sprawie doszło do naruszenia przepisu art. 66 ust. 1
ustawy o prokuraturze. Zaszła więc konieczność uchylenia zaskarżonego
orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym, w którym Sąd winien rozważyć, czy w sprawie nie zaszła druga z
podstaw odpowiedzialności dyscyplinarnej prokuratora wskazana w art. 66 ust. 1
ustawy o prokuraturze. Wprawdzie kasacja została wniesiona jedynie na korzyść
obwinionego, jednakże z uwagi na opis czynu przypisanego obwinionemu,
dokonywanie oceny jego zachowania pod kątem ewentualnego naruszenia zasad
funkcjonowania Prokuratury, takich jak zasada hierarchicznego podporządkowania,
a więc uchybienia godności urzędu prokuratorskiego, nie będzie stanowiło działania
na jego niekorzyść. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy i rozstrzyganiu co do
zasadności zarzutów zawartych w odwołaniu obwinionego, Sąd odwoławczy będzie
miał na uwadze zapatrywanie prawne powyżej wskazane.
Zauważyć należy, że Sąd Najwyższy uchylając zaskarżone orzeczenie
wydane, jak wynika z jego treści, przez Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej
Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji, przekazał je do rozpoznania
Odwoławczemu Sądowi Dyscyplinarnemu w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej,
gdyż jak wynika z treści art. 70 ust. 1 pkt 1b) ustawy o prokuraturze tak brzmi
prawidłowa nazwa tego Sądu.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej wyroku.