Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 25/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca)
SSN Barbara Skoczkowska
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby
Radców Prawnych - radcy prawnego Konrada Mazura
w sprawie radcy prawnego D. N.
ukaranego za przewinienie dyscyplinarne z art. 64 ust.1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 6
lipca 1982 r. o radcach prawnych ( Dz. U. z 2010 r. Nr 10,poz. 65 ze zm. ) w zw. z
art. 6 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 9 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w […]
z dnia 16 kwietnia 2013 r.,
utrzymującego w mocy orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej
Izby Radców Prawnych w […]
z dnia 5 września 2012 r.
uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu w
W.
2
UZASADNIENIE
Radca prawny D. N. został obwiniony o to, że:
w okresie od sierpnia 2008 r. do sierpnia 2009 r. nieuczciwie i nierzetelnie
wykonywał czynności zawodowe w związku z reprezentowaniem E. S. oraz M. S.
w sprawie sygn. akt I C …/07, zawisłej w Sądzie Okręgowym w K. w ten sposób,
że nie informował w sposób rzetelny w tym okresie E. S. oraz M. S. o stanie
sprawy, a ponadto zażądał oraz przyjął w listopadzie 2008 r. od M. S. wpłatę w
łącznej wysokości 1 300 euro na poczet zaliczki na powołanych w tej sprawie
biegłych z zakresu geodezji i kartografii oraz z zakresu budownictwa,
przekazaną przez M. S. przelewem na podany mu rachunek bankowy w
Powszechnej Kasie Oszczędności Bank Polski S.A., a następnie nie wpłacił
równowartości tej kwoty w PLN na rachunek Sądu Okręgowego w K. do dnia 13
grudnia 2008 r., o czym nie poinformował M. S. i E. S., co skutkowało
uchyleniem w dniu 31 grudnia 2008 r. postanowienia z dnia 19 listopada 2008 r.
o powołaniu biegłych z zakresu geodezji i kartografii oraz z zakresu
budownictwa, a w konsekwencji niekorzystnym dla M. S. i E. S. rozstrzygnięciem
sprawy wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 4 marca 2009 r., w sprawie I C
…/07 utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 10 grudnia 2009
r. sygn. I ACa …/09 oraz nie oddał powyższej kwoty P. S. i E. S. w terminie do
sierpnia 2009 r.,
tj. o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego z art. 64 ust. 1 i 2 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz.
65, z późn. zm.) w zw. z art. 6 ust. 1 i 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego.
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w K.
orzeczeniem z dnia 5 września 2012 r., sygn. akt D …/12:
I. uniewinnił D. N. od zarzutu, że w okresie od sierpnia 2008 r. do sierpnia 2009 r.
nieuczciwie i nierzetelnie wykonywał czynności zawodowe związane z
reprezentowaniem E. S. oraz M. S. w sprawie sygn. akt I C …/07 zawisłej w
Sądzie Okręgowym w K. w ten sposób, że nie informował w sposób rzetelny w
tym okresie E. S. oraz M. S. o stanie sprawy;
II. uznał D. N. za winnego tego, że w okresie od 21 listopada 2008 r. do 13
sierpnia 2009 r. w […], występując jako pełnomocnik pokrzywdzonego M. S. w
3
procesie sądowym toczącym się przed Sądem Okręgowym w K., przyjął od
pokrzywdzonego zaliczkę w kwocie 1.300 euro na koszty biegłych i zaliczki tej
nie wpłacił na rzecz Sądu, tj. przewinienia dyscyplinarnego z art. 64 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych w zw. z art. 6 ust. 1 i 2
Kodeksu Etyki Radcy Prawnego i za to na podstawie art. 65 ust. 1 pkt 2 ustawy
o radcach prawnych wymierzył mu karę nagany z ostrzeżeniem;
III.obciążył obwinionego kosztami postępowania na rzecz Okręgowej Izby Radców
Prawnych w K. w kwocie 1.834,85 zł.
Odwołanie od tego orzeczenia wniósł obwiniony radca prawny, zaskarżając
je w części skazującej oraz zawierającej rozstrzygnięcie o kosztach. Zarzucił:
„ 1) naruszenie art. 438 pkt 3 k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k. w
związku z art. 741
ustawy o radcach prawnych przez ustalenie stanu
faktycznego w oderwaniu od zgromadzonych dowodów, w szczególności
pominięcie treści maili obwinionego do pokrzywdzonego z dnia 22 i 23 kwietnia
2009 r., treści maili pokrzywdzonego do obwinionego z dnia 22 i 23 2009 r.,
pominięcie treści protokołu z rozprawy w sprawie I C …/07 z dnia 4.03.2009 r.,
pominięcie treści pisemnego uzasadnienia do wyroku w sprawie I C …/07, w
części odnoszącej się do zaniechania przeprowadzenia dowodu z opinii
biegłych z powodu braku wpłaty zaliczki, pominięcie treści projektu apelacji w
sprawie I C …/07, pominięcie treści apelacji I C …/07 osobiście złożonej przez
pokrzywdzonego bez udziału obwinionego, którą to apelacją zaskarżył
pokrzywdzony wyrok Sądu Okręgowego wydany w sprawie I C …/07,
podnosząc zarzuty mające na celu dowiedzenie zbędności przeprowadzenia
dowodu z opinii biegłych, pominięcie konsekwentnych i uznanych przez sąd za
wiarygodne wyjaśnień obwinionego, w świetle jakich to, pominiętych dowodów,
sąd powinien był ustalić, że pokrzywdzony był na bieżąco informowany przez
obwinionego o tym, że nie uiścił zaliczki na rachunek sądu i że spowoduje to
nie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych, że pokrzywdzony zgadzał się na
zaniechanie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych, akceptował strategię
procesową obwinionego i uważał ją za trafną, zaś decyzję procesową w
przedmiocie przeprowadzenia dowodów z biegłych uważał pokrzywdzony za
zbędną wobec przyznania przez pozwanego, w trakcie procesu, faktu
4
dopuszczenia się istotnego odstępstwa od projektu, co jest kwalifikowaną,
istotną wadą w wykonawstwie budowlanym, o jakiej mowa w art. 36a Prawa
budowlanego, co powinno prowadzić do zasądzenia na jego rzecz kary
umownej, jakich argumentów użył sam pokrzywdzony w osobiście złożonej
apelacji od wyroku I C …/07, co powoduje, że w sprawie nie doszło do
naruszenia dobra prawnego pokrzywdzonego, gdyż wszystkie działania
obwinionego, w tym nie uiszczenie zaliczki na biegłych były także wyrazem woli
pokrzywdzonego, dokonane zostały za jego wiedzą i akceptacją, zaś zarzut
naruszenia tego dobra podniósł pokrzywdzony dopiero w skardze do OIRP, co
stoi w jaskrawej sprzeczności z treścią wywiedzionej osobiście przez
pokrzywdzonego apelacji od wyroku w sprawie I C …/07, w której sam
wskazywał na zbędność przeprowadzenia dowodów z opinii biegłych i uważał
brak wpłaty zaliczki za decyzję prawidłową, mające istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy;
2. naruszenie art. 410 k.p.k., art. 438 pkt 3 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 424 § 1 k.p.k.,
art. 5 § 1 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k. w związku z art. 741
ustawy o radcach
prawnych poprzez poczynienie ustaleń w oderwaniu od zasad logiki,
doświadczenia życiowego, że pokrzywdzony uiścił na rzecz obwinionego za
reprezentację w sprawie I C …/07 kwotę 10.000,00zł, kiedy ustalenie to oparte
jest wyłącznie na słowach pokrzywdzonego niepopartych żadnym
pokwitowaniem, czy rachunkiem, kiedy Rzecznik Dyscyplinarny nie zaoferował
ani jednego dowodu potwierdzającego to twierdzenie, kiedy pokrzywdzony z
obwinionym prowadzili ożywioną korespondencję i pokrzywdzony zbierał
dowody przelewów innych kwot oraz kiedy pokrzywdzony nie zakwestionował
doręczonego mu, wobec nie obalenia domniemania doręczenia płynącego z
dowodu nadania, wezwania do zapłaty z dnia 18 sierpnia 2009 r.,
wystosowanego przez obwinionego, zawierającego szczegółowe rozliczenie z
podaniem konkretnych prac i stawek, w tym potwierdzenie pobrania 5 000,00zł,
a nie 10.000,00zł za sprawę przeciwko I. C., mające istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy;
3. naruszenie art. 410 k.p.k., art. 438 pkt 3 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 424 § 1 k.p.k.,
art. 5 § 1 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k. w związku z art. 741
ustawy o radcach
5
prawnych poprzez poczynienie ustaleń w oderwaniu od zasad logiki,
doświadczenia życiowego, że pokrzywdzony wielokrotnie monitował wobec
obwinionego zwrot przelanej zaliczki na biegłych, kiedy ustalenie to opiera się
jedynie na gołosłownych twierdzeniach pokrzywdzonego, kiedy Rzecznik
Dyscyplinarny nie zaoferował ani jednego dowodu potwierdzającego to
twierdzenie, nie poparł je żadnym mailem, czy pismem, kiedy pokrzywdzony z
obwinionym prowadzili ożywioną korespondencję aż do 13.08.2009 roku, z
której absolutnie nie wynika aby pomiędzy pokrzywdzonym a obwinionym
występowały jakieś napięcia, problemy z realizacją zawartej umowy, gdy z
treści maili wynika wprost przeciwnie, że jeszcze w czerwcu 2009
pokrzywdzony serdecznie i przyjacielsko pozdrawiał obwinionego z Madrytu,
prowadził z obwinionym konsultacje w sprawie wspólnych przedsięwzięć w
zakresie recyklingu, a w sierpniu (10.08.2009 roku) zlecił mu wywiedzenie
powództwa przeciwko M. Sp. z o.o. przed Sądem Rejonowym w K. i
powództwo takie zostało przez obwinionego wytoczone, a pokrzywdzony
uzyskał w jego wyniku nakaz zapłaty, co całkowicie podważa tezę o braku
zaufania, tarciach i problemach z rozliczeniem jaką serwuje gołosłownie
pokrzywdzony, a powtarza ją mechanicznie Rzecznik Dyscyplinarny, a za nimi
OSD, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
4. naruszenie art. 410 k.p.k., art. 438 pkt 3 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 424 § 1 k.p.k.,
art. 5 § 1 k.p.k., art 2 § 2 k.p.k. w związku art. 741
ustawy o radcach prawnych
poprzez poczynienie ustaleń w oderwaniu od zasad logiki, doświadczenia
życiowego, że pokrzywdzony unikał pokrzywdzonego, kiedy w punkcie jeden
orzeczenia z 5.09.2012 roku OSD sam rozstrzygnął o tym, że uwalnia
obwinionego od zarzutu braku starannego i rzetelnego informowania o stanie
sprawy, dodając już w uzasadnieniu pisemnym, że obwiniony wielokrotnie,
stale i na bieżąco informował o podejmowanych czynnościach
pokrzywdzonego, przesyłał pisma, dzwonił, spotykał się celem ustalenia
dalszych kroków w sprawie i aż do końca współpracy strony utrzymywały
kontakt, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
5. naruszenie art. 410 k.p.k., art. 438 pkt 3 k.p.k., art 7 k.pk., art. 424 § 1 k.p.k.,
art. 5 § 1 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k. w związku art. 741
ustawy o radcach prawnych
6
poprzez poczynienie ustaleń w oderwaniu od zasad logiki, doświadczenia
życiowego, że obwiniony rzekomo zastraszał pokrzywdzonego, kiedy ustalenie
to opiera się jedynie na gołosłownych twierdzeniach pokrzywdzonego, kiedy
Rzecznik Dyscyplinarny nie zaoferował ani jednego dowodu potwierdzającego
te twierdzenie i kiedy OSD pominął treść maila z dnia 2.06.2009 roku, w którym
pokrzywdzony pisze przyjacielsko do obwinionego „pozdrawiam z
gooooorącego Madrytu", kiedy w mailu z dnia 10.06.2009 roku obwiniony z
pokrzywdzonym planują wspólne przedsięwzięcie w zakresie recyklingu, i kiedy
10 sierpnia 2009 roku, na dwa dni przed pokwitowaniem zwrotu kwot obwiniony
składa pozew w imieniu pokrzywdzonego i jego żony do Sądu Rejonowego
Wydział I Cywilny w K. pod sygnaturą akt I Nc …/09 oraz kiedy pokrzywdzony
ma 195 cm wzrostu i waży 120 kilo, a obwiniony 172 cm i 80 kilo, co czyni
zarzut zastraszania karykaturalnym i niedorzecznym, mające istotne znaczenie
dla rozstrzygnięcia sprawy,
6. rażące naruszenie art. 9 § 1 k.p.k., art. 167 k.p.k., i art. 5 § 1 k.p.k., art. 2 § 2
k.p.k. w związku z art. 741
ustawy o radcach prawnych przez
nieprzeprowadzenie niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy dowodów z :
uzasadnienia pisemnego do wyroku Sądu Okręgowego Wydział I Cywilny w K.
w sprawie sygn. akt I C …/07, jaki to dowód unaocznia to, że pokrzywdzony
wiedział o nie przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych i przyczynach tego
stanu rzeczy i w osobiście wniesionej apelacji od tego wyroku dowodził, że
dowód z biegłych był zbędny także w jego ocenie, z akt postępowania I Nc
…/09 przed Sądem Rejonowym Wydział I Cywilny w K., z których wynika, że 10
sierpnia 2009 roku, a więc na dwa dni przed dniem sporządzenia pokwitowania,
obwiniony złożył w imieniu pokrzywdzonego powództwo w postępowaniu
nakazowym upominawczym przeciwko M. Sp. z o.o., co całkowicie podważa
podstawy wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, o tym, że
rzekomo wbrew woli i z naruszeniem woli pokrzywdzonego obwiniony nie
wpłacił zaliczki o co miał mieć podobno pretensje pokrzywdzony, o tym, że
obwiniony unikał, zastraszał, że wielokrotnie monitował pokrzywdzony o zwrot
zaliczki na biegłego, bo czy zawiedziony, rozżalony i czujący się skrzywdzonym
przez prawnika klient, klient zastraszany, klient, który stracił zaufanie do
7
prawnika powierza mu kolejne poważne zlecenie ? Dodatkowo to kolejne
zlecenie w sprawie I Nc …/09 wpływa decydująco na zrozumienie rozliczeń
pomiędzy stronami, na to dlaczego podzielono w dniu 6 sierpnia 2009 roku
kwotę 4 500,00 złotych na sumę 2100 i 2400 będącą właśnie wynagrodzeniem
za sprawę I Nc …/09 (nakazem zasądzono obwinionemu 2 400,00 złotych). Nie
przeprowadzenie tych dowodów z urzędu, wobec bierności stron w tym
zakresie, zrodziło realną groźbę wydania niesprawiedliwego orzeczenia i
właśnie to obligowało organ procesowy do dopuszczenia tych dowodów z
urzędu. Sąd ma obowiązek dochodzenia do prawdy obiektywnej, gdy strony nie
wnioskują o przeprowadzenie dowodów i obowiązek ten powstaje wtedy, gdy
jest zagrożone, że materiał dowodowy będzie niepełny i nasunie wątpliwość co
do stanu faktycznego sprawy, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy,
7. rażące naruszenie art. 9 § 1 k.p.k., art. 167 k.p.k. i art. 5 § 1 k.p.k., art. 2 § 2
k.p.k. w związku z art. 741
ustawy o radcach prawnych przez
nieprzeprowadzenie niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy dowodów: z
pozwu w sprawie I C ../07, z opinii W. B. i M. B. złożonych w sprawie I C …/07,
z wyjaśnień Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, z uzasadnienia
pisemnego do wyroku Sądu Okręgowego Wydział I Cywilny w K. w sprawie
sygn. akt I C …/07, z uzasadnienia pisemnego do wyroku Sądu Apelacyjnego
Wydział Cywilny, sygn. akt l ACa …/09, celem zweryfikowania linii obrony
obwinionego, kiedy te dowody były w dyspozycji OSD, a obwiniony na nie się
powoływał i kiedy OSD usunął je z akt przez ich zwrot bez jakiegokolwiek
uzasadnienia w treści orzeczenia, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy,
8. rażące pogwałcenie prawa do rzetelnego procesu sądowego, a więc
naruszenie art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności przez pozbawienie prawa do obrony obwinionego
wynikającego z art. 6 k.p.k. poprzez całkowite zaniechanie rozważenia linii
obrony obwinionego w świetle materiału sprawy i przyjęcie wyłącznie założeń
obciążających obwinionego, jak również nie przeprowadzenie dowodów z
pozwu w sprawie I C …/07, z opinii W. B. i M. B. w sprawie I C …/07, z
8
wyjaśnień Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, z uzasadnienia
pisemnego do wyroku Sądu Okręgowego Wydział I Cywilny w K. w sprawie
sygn. akt I C …/07, z uzasadnienia pisemnego do wyroku Sądu Apelacyjnego
Wydział Cywilny, sygn. akt I ACa …/09, celem zweryfikowania linii obrony
obwinionego, pomimo dysponowania tymi dowodami i nie zamieszczenie w
uzasadnieniu do orzeczenia poddającej się weryfikacji w trybie odwoławczym,
argumentacji odnoszącej się do rozważania linii obrony z powołaniem
podstawy faktycznej i prawnej, co stanowi także naruszenie art. 2 § 1 pkt 1 i
2 i §2 k.p.k. i art. 424 §1 i 2 k.p.k. w związku z art 741
ustawy o radcach
prawnych, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
9. naruszenie art. 68 ust. 1, art. 64 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o radcach prawnych, art.
6 ust. 1 i 2 i art. 28 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz art. 2§1 pkt 1 k.p.k.,
art. 2 § 2 k.p.k. art. 5§1 k.p.k. w związku art. 741
ustawy o radcach prawnych
poprzez uznanie obwinionego winnym czynu polegającego na tym, że w
okresie od 21 listopada do 13 sierpnia 2009 roku w B. i w K., występując jako
pełnomocnik pokrzywdzonego M. S., w procesie sądowym, toczącym się przed
Sądem Okręgowym w K. (sygn. akt I C …/07) przyjął od pokrzywdzonego
zaliczkę w kwocie 1 300 EUR na koszty biegłych i zaliczki tej nie wpłacił do
Sądu, kiedy czyn ten mógł być popełniony tylko w okresie od 22 listopada 2009
roku do 31 grudnia 2009 roku i tylko w K., oraz kiedy w postępowaniu sądowym
nie zapadło ostateczne rozstrzygnięcie pozwalające na jednoznaczne ustalenie
naruszenia dobra prawnego pokrzywdzonego przez obwinionego, z powodu
niezaskarżenia przez adwokata R. W. i samego pokrzywdzonego wyroku Sądu
Apelacyjnego I ACa …/09 bez uzasadnionej przyczyny. Nie można wykluczyć
bowiem, że prawidłowo sporządzona i wniesiona skarga kasacyjna
spowodowałaby uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i potwierdziła słuszność
zaniechania uiszczenia zaliczki na opinię biegłych wobec zbędności tego
dowodu. Nieusuwalna wątpliwość zrodzona z powodu zaniechania
wywiedzenia skargi kasacyjnej przez adwokata R. W. i pokrzywdzonego, celem
uzyskania ostatecznego rozstrzygnięcia, co do tego czy na oddalenie
powództwa miał wpływ brak uiszczenia zaliczki na poczet biegłych, czy też że
czynność ta była procesowo właściwa, nakazuje interpretować ją, zgodnie z
9
zasadą domniemania niewinności, na korzyść obwinionego, co musi skutkować
uniewinnieniem obwinionego od zarzucanego mu czynu w punkcie dwa
orzeczenia OSD z dnia 5.09.2012 roku i nie obciążeniem obwinionego
kosztami, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
10. naruszenie art. 413 § 1 pkt 5 k.p.k. w związku z art. 631 k.p.k. lub 632 k.p.k. i
art. 741
ustawy o radcach prawnych przez obciążenie kosztami postępowania w
całości radcę prawnego, kiedy w zaskarżonym orzeczeniu sąd uniewinnił od
części zarzutów obwinionego, co winno skutkować już proporcjonalnym
obciążeniem go kosztami postępowania, mające istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy”.
Obwiniony wniósł o uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie
sprawy w tym zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,
względnie o zmianę orzeczenia i uniewinnienie go od czynu opisanego w pkt II oraz
nieobciążanie go kosztami postępowania.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny orzeczeniem z dnia 16 kwietnia 2013 r., utrzymał
w mocy orzeczenie Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części oraz obciążył
obwinionego kosztami postępowania odwoławczego w kwocie 812 zł na rzecz
Krajowej Izby Radców Prawnych.
Kasację od prawomocnego orzeczenia Sądu odwoławczego wniósł obrońca
obwinionego radcy prawnego, zarzucając rażące naruszenie prawa, polegające na:
„1) rażącym naruszeniu art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, art. 457 § 2 i 3 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 741
ustawy o radcach prawnych poprzez zaniechanie rozważenia w uzasadnieniu do
apelacji (tak w oryginale – uw. SN) w sposób wszechstronny, wszystkich zarzutów
i wniosków odwołania obwinionego oraz sporządzenie pisemnego uzasadnienia
do wydanego orzeczenia z naruszeniem powołanych przepisów przez powołanie
ogólnych i lakonicznych powodów oddalenia wniosków dowodowych obwinionego
zawartych w odwołaniu i nie uznania za zasadne zarzutów odwołania, w
szczególności lakoniczne i ogólnikowe podanie motywów odmowy
przeprowadzenia dowodów, motywów odmowy rozpoznania linii obrony, kiedy sąd
pierwszej instancji w ogóle ich nie podał, co powoduje, że sąd odwoławczy w tym
zakresie działa jak sąd pierwszej instancji i ma obowiązek wyjaśnić obwinionemu,
10
działającemu bez profesjonalnego obrońcy, wyczerpująco te motywy , by mógł on
uzyskać w końcu wiedzę niezbędną do oceny postępowania sądu, jakiej nie
otrzymał w wyroku sądu pierwszej instancji, co zarzucał w odwołaniu, i wywieść
skuteczny środek odwoławczy, a więc pozbawienie prawa do obrony, mające
istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
2) rażącym naruszeniu art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności oraz art. 2 § 2 k.p.k., art.5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art.
410 k.p.k., art. 167 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. i art. 741
ustawy o radcach prawnych oraz art. 471 k.c., art. 472 k.c., art. 355 § 2 k.c.
poprzez całkowite zaniechanie rozważenia linii obrony obwinionego, zgodnie z
którą pokrzywdzony wyraził zgodę na nieuiszczanie zaliczki, co wyklucza
bezprawność działania obwinionego i wyłącza odpowiedzialność dyscyplinarną
obwinionego z powodu niemożności przypisania mu winy oraz zgodnie z którą
to linią obrony nie zostały usunięte wątpliwości co do bezprawności
zaniechania obwinionego wskutek nie wyczerpania drogi sądowej przez
pokrzywdzonego, co uniemożliwia obiektywne ustalenie niestaranności
ostatecznym i nie podlegającym zaskarżeniu orzeczeniem sądu, a co wyłącza
także odpowiedzialność obwinionego z powodu niemożności przypisania
obwinionemu winy, oraz zgodnie z jaką to linią obrony przeprowadzenie
dowodu z opinii biegłego byłoby katastrofalne w skutkach dla pokrzywdzonego
z powodu ujawnienia w toku opinii z biegłego budowy przez pokrzywdzonego
budynku bez uzyskania zamiennej decyzji o pozwoleniu budowlanym i
stwierdzeniu samowoli budowlanej, co oczywiście wyklucza bezprawność -
obiektywny element winy - jako przesłankę odpowiedzialności dyscyplinarnej,
oraz przyjęcie za podstawę rozstrzygnięcia jedynie fragmentów dowodów lub
dowodów i ich interpretację wyłącznie na niekorzyść obwinionego,
dopuszczenie jedynie dowodów na niekorzyść obwinionego i jednocześnie
oddalenie wszystkich wniosków dowodowych obwinionego potwierdzających
jego linię obrony, a także przemawiających na jego korzyść, a więc także
oparcie wyroku na materiale sprawy zebranym rażąco niezgodnie z przepisami
postępowania i pozbawienie obwinionego prawa do obrony, mające istotne
znaczenie dla sprawy,
11
3) rażącym naruszeniu art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności oraz art. 9 § 1 k.p.k., art. 167 k.p.k. i art. 5 § 1 k.p.k.,
art. 2 § 2 k.p.k., art. 452 § 2 k.p.k., art. 458 k.p.k. w związku z art. 741
ustawy o
radcach prawnych i art. 68 § 4 ustawy o radcach prawnych, art. 471 k.c., art.
472 k.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych obwinionego, złożonych w
odwołaniu: z pozwu w sprawie I C …/07, z uzasadnienia Sądu Apelacyjnego I
ACa …/09, z opinii W. B. i M. B., z pisemnego uzasadnienia do wyroku w
sprawie I C ../07, zmierzających do wykazania, że w sprawie nie doszło do
naruszenia dobra prawnego pokrzywdzonego, że pokrzywdzony godził się na
nieuiszczenie zaliczki na poczet biegłego, co wyłącza bezprawność jako
element winy niezbędny do ustalenia odpowiedzialności obwinionego, oraz
jakie to dowody potwierdzają że przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
byłoby katastrofalne w skutkach dla pokrzywdzonego, co także wyłącza
bezprawność czynu zarzucanego obwinionemu, mające istotne znaczenie dla
sprawy,
4) rażącym naruszeniu art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności, art. 68 ust. 1, art. 64 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o radcach
prawnych i art. 6 ust. 1 i 2 i art. 28 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz art. 2 §
1 pkt 1 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k. art. 5 § 2 k.p.k. w związku art. 741
ustawy o
radcach prawnych oraz art. 471 k.c. i art. 472 k.c., art. 355 § 2 k.c., kiedy w
postępowaniu sądowym nie zapadło ostateczne rozstrzygnięcie pozwalające na
jednoznaczne ustalenie naruszenia dobra prawnego pokrzywdzonego przez
obwinionego, z powodu niezaskarżenia przez pokrzywdzonego wyroku Sądu
Apelacyjnego I ACa …/09 bez uzasadnionej przyczyny. Nie można wykluczyć
bowiem, że prawidłowo sporządzona i wniesiona skarga kasacyjna
spowodowałaby uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i potwierdziła słuszność
zaniechania uiszczenia zaliczki na opinię biegłych wobec zbędności tego
dowodu. Nieusuwalna wątpliwość zrodzona z powodu zaniechania
wywiedzenia skargi kasacyjnej celem uzyskania ostatecznego rozstrzygnięcia,
co do tego czy na oddalenie powództwa miał wpływ brak uiszczenia zaliczki na
poczet biegłego, czy też że nieuiszczenie tej zaliczki było procesowo właściwe,
wyklucza ustalenie bezprawności w zachowaniu obwinionego jako elementu
12
obiektywnego winy z art. 471 k.c. i art. 472 k.c., art. 355 § 2 k.c. i nakazuje
interpretować tę wątpliwość, zgodnie z zasadą domniemania niewinności, na
korzyść obwinionego, co musi skutkować uniewinnieniem obwinionego od
zarzucanego mu czynu w punkcie dwa orzeczenia OSD z dnia 5.09.2012 roku i
nieobciążeniem obwinionego kosztami. Odpowiedzialność represyjna,
dyscyplinarna, nie może wynikać z dowolności postępowania pokrzywdzonego,
z subiektywnych pobudek jego postępowania, ale z obiektywnej bezprawności
zarzucanego czynu jako elementu niezbędnego do ustalenia tej
odpowiedzialności. Obiektywna bezprawność musi być ustalona w sposób nie
budzący wątpliwości jedynie za pomocą ostatecznego orzeczenia nie
podlegającego zaskarżeniu i nie może wynikać z wyboru samego
poszkodowanego czy chce zaskarżyć orzeczenie. Innymi słowy, by
pokrzywdzony mógł powoływać się na bezprawność jako element obiektywny
winy, musi wyczerpać tok instancji, w przeciwnym razie jego zaniechanie rodzi
nieusuwalne wątpliwości, które muszą być interpretowane na korzyść
obwinionego, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,
5) rażącym naruszeniu art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności oraz art. 413 § 1 pkt 5 k.p.k. w związku z art. 631
k.p.k. lub 632 k.p.k. i art. 741
ustawy o radcach prawnych przez obciążenie
kosztami postępowania w całości obwinionego, kiedy w orzeczeniu sąd
uniewinnił go od części zarzutów, a więc przerzucenie na obwinionego kosztów
niezasadnego obwinienia, mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy.”
Obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu.
Występujący na rozprawie kasacyjnej Zastępca Głównego Rzecznika
Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych wniósł o „rozważenie
możliwości” uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi odwoławczemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Należało podzielić pogląd tak skarżącego, jak i Zastępcy Głównego
Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych, iż sposób
13
przeprowadzenia kontroli zaskarżonego orzeczenia przez Wyższy Sąd
Dyscyplinarny jest na tyle wadliwy, iż zaistniało rażące naruszenia prawa – art. 457
§ 3 k.p.k., mogące mieć wpływ na treść orzeczenia.
Z niezrozumiałych względów Sąd pierwszej instancji przyjął (zob. także s. 4
uzasadnienia orzeczenia), że obwinionemu zarzucono nie jedno, a dwa
przewinienia dyscyplinarne, przy czym drugie z nich polega jedynie na przyjęciu od
pokrzywdzonego zaliczki w kwocie 1.300 euro i niewpłaceniu jej na konto Sądu
Okręgowego w K. (nasuwa się uwaga, że obowiązujący w Polsce system pieniężny
nie upoważniał do twierdzenia, iż zaliczka w tej walucie miała być wpłacona na
konto Sądu). W konsekwencji Sąd, co – biorąc pod uwagę treść uzasadnienia
orzeczenia – zapewne nie było jego intencją, zasadniczo zmienił opis czynu
przypisanego obwinionemu w porównaniu do opisu czynu zarzucanego, przy czym
nie wypowiedział się wyraźnie, czy taki istotny element jego zachowania, zawarty w
opisie czynu zarzucanego, jak wielomiesięczne przetrzymywanie pobranej od
mocodawcy kwoty zaliczki, został wprowadzony do opisu czynu przypisanego przez
stwierdzenie, że zaliczka nie została przekazana na rzecz Sądu Okręgowego w K.
„w okresie od 21 listopada 2008 r. do 13 sierpnia 2009 r.” Sąd meriti nie zawarł też
w orzeczeniu stwierdzenia, że nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłych
spowodowało, czy też mogło spowodować, niekorzystne dla M. S. rozstrzygnięcie
sprawy cywilnej. Takie postąpienie Sądu nie koresponduje z treścią uzasadnienia
orzeczenia, bowiem w uzasadnieniu te okoliczności zostały przytoczone (cyt.:
„Główną przyczyną przegrania sprawy było nie udowodnienie roszczenia poprzez
zaniechanie powołania biegłych", "Kwota pobranej zaliczki, po licznych
wezwaniach ze strony pokrzywdzonego została przez radcę prawnego D. N.
zwrócona pokrzywdzonemu dopiero w sierpniu 2009 roku”).
Ograniczenie opisu czynu przypisanego do niewpłacenia przez
obwinionego pobranej od M. S. zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłych, dało
obwinionemu asumpt do wysunięcia pod adresem orzeczenia licznych zarzutów,
opartych m.in. na twierdzeniu, że Sąd a quo nie rozważył należycie linii jego
obrony, w ramach której wskazywał m.in., że:
14
- już po decyzji Sądu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych doszedł do
przekonania, iż przeprowadzenie tego dowodu jest zbędne, a nawet
niekorzystne dla jego mocodawcy;
- nie cofnął wniosku o przeprowadzenie wspomnianego dowodu, bowiem uznał,
że taki sam skutek spowoduje niewpłacenie wyznaczonej przez Sąd zaliczki;
- o powyższym M. S. był na bieżąco informowany i akceptował taką strategię
procesową, o czym świadczy uniewinnienie obwinionego od zarzutu
nieinformowania mocodawcy (także E. S.) w sposób rzetelny o stanie sprawy;
- nawet przy przyjęciu zawinienia obwinionego, końcową datą zachowania
uznanego za przewinienie dyscyplinarne powinien być nie dzień 13 sierpnia
2009 r., ale data wydania przez Sąd Okręgowy w K. postanowienia o uchyleniu
postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych, tj. dzień 31 grudnia
2008 r. (obwiniony omyłkowo wskazywał datę 31 grudnia 2009 r.), bowiem po
tym dniu ustał obowiązek wpłacenia zaliczki.
Do tych twierdzeń obwinionego Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie odniósł się z
należytą starannością, natomiast w przeprowadzonych rozważaniach nawiązał do
okoliczności, które przyjął jako mające znaczenie dla odpowiedzialności
dyscyplinarnej obwinionego, jednak bez wyjaśnienia, dlaczego uznał je za takie w
sytuacji, gdy – co zaznaczono – opis czynu przypisanego został zasadniczo
zredukowany w porównaniu do opisu czynu zarzucanego. W takim razie
zasadnicze zastrzeżenie musi budzić twierdzenie Sądu ad quem, że „OSD w
zaskarżonym orzeczeniu (…) właściwie przyjął, iż nie przeprowadzenie dowodu z
opinii biegłych w/w specjalności miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w sprawie, a
główną przyczyną przegrania sprawy było nie udowodnienie roszczenia przez
zaniechanie powołania biegłych. Stąd też OSD prawidłowo uznał za udowodnione
przewinienie obwinionego (…)”. Ponownie należy więc zaznaczyć, że opis czynu
przypisanego obwinionemu został ograniczony do faktu niewpłacenia przez niego w
okresie prawie 9 miesięcy wyznaczonej przez sąd zaliczki i w żaden sposób nie
nawiązywał do wyniku sprawy cywilnej, w szczególności nie wskazywał, że
nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłych rzutowało na treść rozstrzygnięcia.
Dlatego za bezpodstawne trzeba uznać twierdzenie Sądu odwoławczego, iż w
„zaskarżonym orzeczeniu” Sąd pierwszej instancji poczynił takie ustalenia oraz
15
sugestię, że istotą przewinienia, którego dopuścił się radca prawny D. N., było
doprowadzenie do przegrania sprawy przez jego klienta w wyniku zaniechania
powołania biegłych. Na marginesie można zauważyć, że przy takim ujęciu
przewinienia, jak uczynił to Okręgowy Sąd Dyscyplinarny, w istocie zbędne były
starania obwinionego zmierzające do wykazania, iż zaniechanie przeprowadzenia
dowodu z opinii biegłych nie było dla jego klienta niekorzystne. Wszak z opisu
czynu przypisanego – ten zaś, a nie uzasadnienie orzeczenia jest wiążący – nie
można wywnioskować, że naganne zachowanie obwinionego polegało również na
przyjęciu wadliwej koncepcji prowadzenia sprawy i wywołaniu, względnie
możliwości wywołania, ujemnego skutku dla powoda, którego reprezentował.
Już stwierdzenie tego uchybienia musiało prowadzić do uchylenia
zaskarżonego kasacją orzeczenia, jednak nie jest ono jedyne. W uzasadnieniu
orzeczenia Sąd odwoławczy wskazał również, że za niemające znaczenia w
sprawie uznaje wyjaśnienia obwinionego, iż pokrzywdzony był na bieżąco
informowany o nieuiszczeniu zaliczki i że spowoduje to zaniechanie
przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych oraz że pokrzywdzony akceptował
strategię procesową obwinionego. Mimo to, Sąd uznał za celowe podjąć ocenę tych
wyjaśnień i stwierdził, że uznaje je za niewiarygodne. W żaden jednak sposób nie
wytłumaczył ani pierwszego, ani drugiego poglądu, przez co trzeba je uznać za
arbitralne. Można zauważyć, że pogląd o niewiarygodności wspomnianych
wyjaśnień, wydaje się nie korespondować z poczynionym przez Sąd odwoławczy
spostrzeżeniem, iż „OSD sam rozstrzygnął o tym, że uwalnia obwinionego od
zarzutu braku starannego i rzetelnego informowania o stanie spraw, dodając już w
uzasadnieniu pisemnym, że obwiniony wielokrotnie, stale i na bieżąco informował o
podejmowanych czynnościach pokrzywdzonego (…)”.
Twierdzenie, iż podnoszone przez obwinionego okoliczności nie mają
istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pojawia się niejednokrotnie w
uzasadnieniu orzeczenia Sądu odwoławczego i w każdym przypadku cechuje je
wspomniana arbitralność, przy braku choćby zwięzłego umotywowania zajętego
stanowiska. Np. nie wiadomo, dlaczego Sąd ad quem za pozbawione znaczenia
uznał zagadnienie, czy obwiniony zastraszał pokrzywdzonego w sytuacji, gdy Sąd
pierwszej instancji przyjął, że takie zachowanie obwinionego miało miejsce i przy
16
wymiarze kary potraktował je jako okoliczność obciążającą. Podobnie, twierdzenie
obwinionego, że przypisany mu czyn mógł być popełniony tylko w okresie od 22
listopada do 31 grudnia 2008 r., i tylko w K., Wyższy Sąd Dyscyplinarny skwitował
nic niewyjaśniającym zdaniem, iż „nie stwierdził, aby OSD poczynił błąd w
ustaleniach faktycznych”. Z kolei do zarzutu, podnoszącego nierzetelność procesu
sądowego oraz pozbawienie obwinionego prawa do obrony, wymieniony Sąd
odniósł się w ten sposób, że wskazał, iż „obwiniony został pouczony o
podstawowych uprawnieniach i obowiązkach obwinionego w toku postępowania i
pouczenie odebrał w dniu 31.01.2012 r., co potwierdził własnoręcznym podpisem,
co wypełnia dyspozycję z art. 6 k.p.k.” Nie przesądzając o zasadności zarzutu,
wypada wyrazić zdziwienie, iż Sąd fakt pouczenia obwinionego o jego
uprawnieniach utożsamił z realnym ich przestrzeganiem przez organ orzekający.
Nie bez racji autor kasacji podniósł, że nasuwa zastrzeżenia stanowisko
Sądu odwoławczego w przedmiocie kosztów postępowania dyscyplinarnego, w
świetle którego przepis art. 706
ustawy o radcach prawnych wyłącza stosowanie art.
632 k.p.k., zatem obwiniony w razie ukarania ponosi całe koszty postępowania,
nawet gdy nie wszystkie stawiane mu zarzuty znalazły potwierdzenie i od części z
nich został uniewinniony. Nie upoważnia do takiego twierdzenia treść art. 706
ustawy o radcach prawnych mówiącego, że „w razie ukarania koszty postępowania
ponosi obwiniony”. Właściwe odczytanie tego przepisu musi prowadzić do wniosku,
że obwiniony ponosi te (i tylko te) koszty postępowania, które wiązały się z czynem,
za który został ukarany, zatem nie mogą go obciążać wszelkie inne koszty. W
rozpatrywanej sprawie to zagadnienie nie ma jednak znaczenia, gdy zważyć, że
wadliwe postąpienie sądu orzekającego nie może wywoływać skutku
przewidzianego przez ustawę dla czynności prawidłowych. Wcześniej nadmieniono,
iż radcy prawnemu D. N. zarzucono popełnienie tylko jednego, jest faktem że
obszernie opisanego, przewinienia dyscyplinarnego. W takim razie, uznając że nie
wszystkie zawarte w tym opisie elementy zachowania obwinionego znalazły
potwierdzenie, Okręgowy Sąd Dyscyplinarny powinien wyeliminować je z opisu
czynu przypisanego, odpowiednio go redagując, a nie częściowo „uniewinniać”
obwinionego, jako że nie jest możliwe uniewinnienie od fragmentu zarzutu.
Odwołując się do art. 118 § 1 k.p.k. wypada uznać, że tego rodzaju rozstrzygnięcie
17
musi być traktowane właśnie jako pominięcie w opisie czynu przypisanego
zachowań obwinionego, o których mowa w pkt I orzeczenia. W takim razie
obciążenie obwinionego kosztami postępowania było rozstrzygnięciem
prawidłowym.
Potwierdzenie zasadności zarzutu wskazującego na rażące naruszenie
przez Sąd odwoławczy art. 457 § 3 k.p.k., co mogło mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia, prowadzące do jego uchylenia, czyniło bezprzedmiotowym
rozpatrywanie innych zarzutów. Można jednak zauważyć, że odnosiły się one do
zagadnień, które nie miały istotnego znaczenia w świetle orzeczenia Sądu
pierwszej instancji, mówiącego tylko o niewpłaceniu przez obwinionego zaliczki na
opłacenie czynności biegłych, natomiast nie wspominającego o procesowych
skutkach tego zaniechania, w szczególności, że przyczyniło się ono do oddalenia
powództwa wniesionego przez M. S. Tę okoliczność nie dość wyraźnie postrzegał
Wyższy Sąd Dyscyplinarny, skoro – co wcześniej nadmieniono – zaistnienie
przewinienia dyscyplinarnego wywodził z faktu, że nieprzeprowadzenie dowodu z
opinii biegłych miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej. Nawiązał do tego
Sąd również w końcowym fragmencie uzasadnienia wyroku, gdzie nadto stwierdził,
że „otrzymana przez obwinionego od pokrzywdzonego kwota na przeprowadzenie
dowodu z opinii biegłych powinna być wpłacona na konto lub do kasy Sądu, zaś w
przypadku niewykonania tego zobowiązania nałożonego przez Sąd – powinna być
niezwłocznie zwrócona pokrzywdzonemu”. Właśnie to ostatnie stwierdzenie
wydaje się być sednem sprawy dyscyplinarnej, jako że nie sposób zaprzeczyć, iż
obwiniony, słusznie, bądź błędnie (nie ma to znaczenia, skoro nie przypisano mu
przyjęcia wadliwej koncepcji prowadzenia sprawy cywilnej), mógł po namyśle
uznać, że przeprowadzanie dowodu z opinii biegłych jest niecelowe oraz że
niewpłacenie zaliczki odniesie taki sam skutek jak cofnięcie wniosku dowodowego
(inną kwestią jest, że szacunek dla Sądu, którego obwinionemu zabrakło również
wtedy, gdy po otrzymaniu pieniędzy na zaliczkę kłamliwie informował o braku
kontaktu z klientem, nakazywał jednak formalne cofnięcie wniosku). W takim razie
przy ponownym rozpoznaniu sprawy zadaniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego
będzie – poza rzetelnym odniesieniem się do zarzutów odwołania – zajęcie
stanowiska (jednak przy respektowaniu ograniczenia wynikającego z art. 443
18
k.p.k.), czy można uznać, że w opisie czynu przypisanego obwinionemu, mówiącym
o przyjęciu zaliczki i niewpłaceniu jej na rzecz Sądu Okręgowego w K. „w okresie
od 21 listopada 2008 roku do 13 sierpnia 2009 roku”, tj. w okresie wykraczającym
poza datę wydania wyroku przez ten Sąd, kiedy to uiszczenie zaliczki na jego rzecz
nie wchodziło już w grę, mieści się zachowanie radcy prawnego polegające na
długotrwałym i bezprawnym przetrzymywaniu kwoty niewpłaconej zaliczki.
Mając na uwadze przytoczone okoliczności, Sąd Najwyższy orzekł jak w
wyroku.